شرم یا جهل

اول– 2500 سال پیش ملکه آتوسا ، ملکه مقتدر ایرانی به خاطر سرطان پستان درگذشت. وی تا آخرین مراحل سرطان به خاطر شرم ، پزشک دربار را مطلع نکرده بود.

دوم– یکی دو هفته پیش ، شوهر یک بیمار در گفتگویی با پدرم از تشخیص نادرست یکی از پزشکان صحبت می‌کرد. بیمار با درد شدید پهلو به پزشک مراجعه کرده بود و پزشک نشخیص renal colic یعنی درد پهلو به واسطه سنگ دستگاه ادراری داده بود. درد بیمار علی رغم تجویز مسکن کاهش نیافته بود. تا اینکه پزشک دیگری موضع درد را برهنه کرد و بلافاصله تشخیص نوعی بیماری پوستی به نام زونا داد. شرم پزشک اول ، بیحوصلگیش یا شاید نوع رفتار بیمار هنگام معاینه پزشک باعث اشتباه تشخیص شده بود.

سوم– پسربچه‌ای با مادر خود به درمانگاه مراجعه کرد. مادر مشکل بیمار را وجود خون در مدفوع از نزدیک به یک سال قبل ذکر می‌کرد، حال عمومی بیمار خوب بود ، سابقه تب و کاهش وزن نمی‌داد ، مادر بیمار خون را بصورت رگه‌های روشن در مدفوع مشاهده کرده بود و سابقه اجابت مزاج سفت . پرزحمت را می‌داد. در معاینه در نخستین قدم می‌بایست معاینه ناحیه مقعد انجام شود تا اگر شقاق یا fissure تشخیص داده شود ، تا حد زیادی خیال پزشک و بیمار از نظر نبودن بیماریهای دیگر مثلا بیماریهای التهابی روده IBD راحت شود. مادر بیمار از معاینه کامل جلوگیری کرد و تقاضا کرد با سونوگرافی! بیماری تشخیص داده شود.

چهارم– مردی میانسال با مشکل کمردرد به مطب یکی از پزشکان جراح مغز و اعصاب مراجعه کرد ، پزشک بدون معاینه سی‌تی مهره‌های کمر درخواست کرد و پس از مشاهده سی‌تی تشخیص فتق دیسک بین‌مهره‌ای داد و بیمار را در لیست عمل خود گذاشت. تصادفا بیمار از جراحی وحشت داشت و به یک پزشک داخلی مراجعه کرد ، پزشک دیگر معاینات متعدد از جمله DRE یعنی معاینه مقعد و راست‌روده با انگشت را انجام داد ، و بلافاصله تشخیص سرطان پیشرفته روده را داد. بیمار مشکلاتی در اجابت مزاج داشت ولی به علت شرم قبلا به پزشک چیزی نگفته بود.

نتیجه‌گیری: از 2500 سال پیش تا به حال پزشکان و بیماران ایرانی درگیر مسئله‌ای به نام شرم بودند. پزشکان همواره بیم دارند که در صورت معاینه کامل بیمار به ویژه وقتی معاینه عضو مورد معاینه با شکایت بیمار در نگاه غیرحرفه‌ای متناسب نباشد ، در مظان اتهام اطرافیان و پرسنل محل طبابت قرار بگیرند و بیماران هم همواره از ذکر دقیق مشکلات خود طفره می‌روند و در بسیاری از موارد تجویز سریع داروی شفابخش را می‌خواهند و بس.اگر یک اینترن تازه‌کار در بیمارستانهای ما شکایات و شرح‌حالهای تناسلی بیماران زن را گوش کند ، بدون شک در روزهای اول اشتباهات متعددی مرتکب خواهد شد. چندین هفته طول خواهد کشید تا وی معنی دردشکم ، دلپیچه ، خارش و… که همگی بصورت بسیار مبهم بیان می‌شوند را دریابد. حتی زنان ایرانی از گفتن حامله بودن خود به پزشک شرم دارند. موضوعی که می‌تواند منجر به تجویز داروهای ممنوع در زمان حاملگی شود.

اما شرم تنها چیزی مختص پزشک و بیمار نیست. وقتی شرم ، دستگاههای دولتی یک کشور را هم درگیر خود کند ، مسئله ابعاد تازه‌ای به خود می‌گیرد. در وبلاگی که الان حضور ذهن ندارم ، نوشته‌ای را می‌خواندم که در آن گرافیستی شکایت کرده بود که برای ترسیم اشکال معاینات شخصی دوره‌ای پستان در یک پوستر رسمی ، دچار چه مشکلاتی شده. نمونه حاضر و آماده شرم سازمانی را این روزها می‌توانید در تلویزیون ببینید ، می‌گویند”ایدز بیماری است که درمان ندارد.” ، آگهی هم می‌سازند ، مبهم و پازل‌گونه. آمار هم می‌دهند ، البته حداکثر قله یک کوه یخ بزرگ.

حیا ، شرم و یا هر اسمی که شما روی آن می‌گذارید ، شاید یکی از احساسات فطری آدمی باشد ، شاید هم اکتسابی باشد ، اما وقتی شرم اینگونه هر سال مسیر زندگی هزاران بیمار را تغییر می‌دهد باید نام دیگری روی آن گذاشت: جهل.