راز و نیاز
از پرویز یاحقی به تازگی “راز و نیاز” را شنیدم ، وقتی برای اولین بار سی‌دی را برای گوش کردن گذاشتم ، چندان آمادگی ذهنی برای شنیدن یک اثر موسیقی نداشتم ، ولی تنها در عرض یکی دو دقیقه ، نوای موسیقی استاد یاحقی تا عمق روح و جانم نفوذ کرد. مانند این بود که آرشه روی بند بند جان آدم کشیده می‌شود ، چه حرفها که نمی‌شود با یک ویولون زد.
به توضیحاتی در مورد استاد یاحقی که روی جلد آلبوم “راز و نیاز” آمده ، توجه کنید:
پرویز یاحقی اسطوره موسیقی ایران
هنگامی که درباره موسیقی ایران قلم می‌زنیم ، به نام بزرگمردانی برمی‌خوریم که در بنیاد و تار و پود این هنر اصیل ، بیشترین تأثیر را داشته‌اند و نامشان چنان با سازشان عجین شده که تصور هر یک بدون دیگری دشوار می‌نماید. بی‌گمان یکی از کاروانسالاران موسیقی ایران ، استاد پرویز یاحقی است. پرویز یاحقی از هفت سالگی در دامان پیران موسقی ایران پرورش یافته است است و از همان سن کم در رادیو صحنه‌های مختلف هنری با هنرمندان مشهور زمان همراه و همنوا بوده است.
صدای ناب سازش در تک‌نوازی و نغمات زیبای آهنگ‌هایش در ارکستر ، به گونه‌ای است که همواره هنرش را تازه و جوان معرفی می‌کند ، در صورتی که سابقه اشتهارش از شصت سال نیز تجاوز کرده است.
هنرنمایی او در اوان جوانی در برنامه رادیویی برگ سبز شماره 36 مثالی گویاست. نوازندگی استادانه یک جوان 18 ساله در همراهی با آواز ماهرانه استاد بی‌بدیل اسماعیل ادیب خوانساری در دستگاه شور ، در تاریخ موسیقی ایران نمایشی زیبا و با شکوه و از صفحات زرینی است که هرگز از خاطره اهل هنر فراموش نخواهد شد.
یاحقی ویولن را چنان نواخت که قبل و بعد او ننواختند ، بهره‌مندی از سرچشمه‌های مختلف موسیقی ، نواختن مطالب قوی و تازه ، ابداع کوک‌های فراوان و متنوع ، استفاده از ضرب‌های گوناگون ، ملاحت ، شیرینی و قدرت تکنیک جاری در نوازندگی تار و پود و روح ویولون‌نوازی استاد پرویز یاحقی است.
بسیاری در موسیقی ایرانی ویولون نواخته‌اند ، ولی نواختن به شیوه یاحقی ، همیشه چیز دیگری بوده است. حتی وقتی بسیاری از ویولینیست‌های هم‌عصرش از او تقلید می‌کردند ، نمی‌توانستند جمله‌بندیهای او را به درستی تکرار و حسی از پنجه‌های قوی ، چابک و شیرین وی را منتقل کنند.
نوازندگی و ارائه مطلب به سبک پرویز یاحقی به قدری جذاب قدرتمد و دلنشین بوده است که نه تنها نوازندگان ویولون ، بلکه نوازندگان سازهای دیگر هم تحت تأثیر مکتب وی قرار گرفته و آن را مورد تقلید و تعقیب قرار داده‌اند.
به واقع پرویز یاحقی در نوازندگی ویولون ، صاحب مکتبی است اصیل و ریشه‌دار ، مکتبی که از سالهای 1330 به بعد به شیوه‌ای انحصاری و مستقل بدل شد. بررسی ومطالعه دقیق این مکتب ، سه دوره(سبک) کاملا متفاوت را در هنر نوازندگی و آهنگ‌سازی پرویز یاحقی نشان می‌دهد.
سبک اول بین سالهای 44-1334 شکل گرفته و دارای این مختصات است:
1- ارائه مطلب در قالب جملات ملودیک بسیار قوی
2- استفاده از آرشه‌های مختلف به‌ویژه با تأکید بر آرشه کوتاه
3- توجه به تمام تکنیکها و مقدورات ساز ویولون
4- استفاده از تحریرهای آوازی متکی به اصالت هنری گذشتگان موسیقی.
5- ساختن چهار مضراب‌ها و اهنگ‌های دلنشین بر اساس گوشه‌های مهجور موسیقی ایرانی مانند شوشتری ، بوسلیک و … (تصنیف بیداد زمان در بوسلیک نمونه مناسبی است از توانمندی ونبوغ کم‌نظیر استاد در این فن).
سبک دوم بین سالهای 44 تا 60 با این مشخصات :
1- ایجاد ضرب‌های متنوع و ساختن قطعات مختلف بر مبنای آن
2- ابداع کوک‌های مختلف و متنوع برای ویولون
3- بروز خلاقیت شگفت‌انگیز در ساخت قطعات و چهار مضراب‌های بسیار پرقدرت ، ریتمیک و سرشار از مطالب نو و غیرتکراری، ( مثلا اگر در این دوره 10 برنامه در دستگاه شور اجرا شده باشد ، تمامی مطالب و جملات متفاوت بوده و در هر کدام مطلبی نو ارائه شده است.)
این ویژگی تقریبا در هر سه دوره مکتب استاد مشاهده می‌شود.
4- انتقال حالت خاص موسیقی ایرانی در نواختن گوشه‌ها با ایجاد و استفاده از تکنیک‌های منحصر به فرد ، مانند ویبراسیون‌ها ، ناله‌ها و کرشمه‌های مختلف و بسیار به جا.
5- استفاده صحیح و به جا از اوناع پوزیسیون‌های گوناگون ساز ویولون با توجه به الزامات موسیقی ایرانی و ویژگی‌های خاص آن.
سبک سوم از از سالهای 1360 به بعد شکل گرفته و متعلق به دوران اخیر است:
1- استفاده از آرشه‌های گوناگون به خصوص تأکید به آرشه‌های بلند و کشیده بر اساس تکنیک جهانی نوازندگان ویدولون.
2- نواختن آرشه‌های استیکاتوی بسیار ظریف با نوک آرشه که حالت رقص آرشه بر روی سیم را دارد و یکی از متعلقات و نوآوری‌های سبک سوم است.
3 – توجه بیشتر به دستگا‌های مهجور موسیقی مانند نوا و راست پنجگاه.
4- اجرای برنامه‌های مرکب‌نوازی با مدگری Modulation های زیبا و دقیق.
مجموعه “راز و نیاز” از آخرین نواخته‌های استاد بر اساس سبک سوم مکتب وی می‌باشد. مشاعره استادانه استاد پرویز یاحقی با نابغه بداهه‌نوازی دوران – جلیل شهناز – در همنوازی‌های مشترکشان از جاودانه‌ترین قطعات اجرایی در سالهای اخیر است. این قطعات در اوج بداهه‌سرایی و با نگرش عمیق به ردیف موسیقی ایرانی و گوشه‌های مهجور آن اجرا شدهاند. گفتنی است آن چه از ساز استادان جواد معروفی و احمد عبادی در آلبوم “راز و نیاز” شنیده می‌شود ، از آخرین آثار اجراییشان بوده که در منزل استاد یاحقی و به همت ایشان ضبط و از آن بزرگان به یادگار مانده است.
قطعه بسیار کوتاهی از “راز” را می‌توانید از اینجا دانلود و گوش کنید. ( 2 دقیقه ، 470 کیلوبایت)
پی‌نوشت : نمی‌دانم ، در وب چرا مطلب جالب توجهی در مورد استاد یاحقی پیدا نمی‌شود ، حتی در قالب نوشته‌های وبلاگی.
در بلاگ نیوز لینک داده شد.
با تشکر.