ویکی‌لیکس: جرمش این بود که اسرار هویدا می‌کرد!

یک گزارش نشت‌کرده از سیا که در ابتدای این ماه افشا شد، نشان می‌دهد که چگونه دولت آمریکا افکار عمومی مردم فرانسه و آلمان را، به منظور اطمینان از مشارکت این دو کشور در جنگ افغانستان دستکاری می‌کند. این گزارش نشان می‌دهد که دولت‌های این دو کشور بر خلاف نظر شهروندانشان، به مشارکت در جنگ ادامه می‌دهند و «بی‌تفاوتی عمومی مردم است که به رهبران این دو کشور توانایی می‌دهد، نظر رأی‌دهندگان را نادیده بگیرند..» این گزارش می‌کوشد راه‌هایی بر ادامه یافتن این بی‌تفاوتی پیشنهاد کند.

اما این گزارش محرمانه طبقه‌بندی‌شده چگونه افشا شده است؟ این گزارش به وسیله سایتی به نام ویکی‌لیکس WikiLeaks منتشر شده است.

ویکی‌لیکس، سایتی است که در آن کاربران اینترنت می‌توانند، به صورت ناشناس اطلاعات را وارد کنند و اسناد حساس مربوط به دولت‌ها، شرکت‌های بزرگ و سازمان‌ها یا گروه‌های مذهبی را افشا کنند. همان طور که از اسم این سایت برمی‌آید، این سایت، یک سایت ویکی‌گونه است که اطلاعات را نشت Leak می‌دهد. این ویکی می‌کوشد ناشناس ماندن کاربران و عدم امکان رصد مشارکت‌کنندگان را تضمین کند.

این سایت در دسامبر سال 2006، راه‌اندازی شد و در عرض یک سال، 1.2 میلیون سند در آن قرار داده شد. اما در سال 2009، به خاطر مشکلات مالی فعالیت این سایت به صورت موقت متوقف شد و کاربران تنها می‌توانستند، محتوای تازه وارد سایت کنند. اطلاعات قبلی هم پاک شدند، اما از طریق سایت‌های آینه، دسترسی به پاره‌ای از این اطلاعات هنوز امکان‌پذیر است.

نخستین بار در ژانویه سال 2007، سر و کله ویکی‌لیکس در محیط وب، پیدا شد. در ابتدا دست‌اندرکاران سایت ادعا کردند که این سایت از سوی چینی‌های مخالف، ریاضی‌دان‌ها و کارشناسان امور وب که در آمریکا، تایوان، اروپا، استرالیا و آفریقای جنوبی مقیم هستند، راه‌اندازی شده است. پدیدآورندگان این سایت تا ژانویه 2007، کاملا ناشناس بودند. اما در این زمان هویت تعدادی از این پدیدآورندگان معلوم شد. جولیان آسانگ Julian Assange که ابتدا نقش سخنگوی ویکی‌لیکس را بر عهده داشت، یکی از افرادی بود که وابستگی‌اش به ویکی‌لیکس معلوم شد، او خود را عضو شورای مشورتی این سایت معرفی کرد و بعدها معلوم شد که مؤسس ویکی‌لیکس است. تا ژوئن سال 2008، 1200 نفر در این ویکی به عنوان کاربران داوطلب ثبت‌نام کردند و در این زمان دیگر نام 8 نفر از اعضای شورای مشورتی این سایت مشخص شده بود.

با این که هدف ابتدایی این سایت افشاگری علیه رژیم‌های ستم‌پیشه در آسیا، کشورهای استقلال یافته از شوروی سابق، کشورهای زیر صحرای آفریقا و خاورمیانه بود، اما آنها انتظار داشتند که با مشارکت مردم رفتارهای غیراخلافی همه دولت‌ها و شرکت‌های بزرگ را را افشا کند.

در ژانویه 2007، ویکی‌لیکس اعلام کرد که 1.2 میلیون سند درز کرده که وارد سایت شده، آماده انتشار هستند، این اسناد طیف گسترده‌ای داشتند از هزینه جنگ افغانستان تا ارتشاء در کنیا.

سایت قصد داشت تا با آماده کردن محیطی مناسب، مانع زندانی شدن روزنامه‌نگارانی شود که به خاطر هویدا کردن اطلاعات حساس، زندانی می‌شدند. ویکی‌لیکس، می‌خواست دیگر روزنامه‌نگاران مثل «شی تائو» چینی یا «دانیل السبرگ» به دنبال ارسال اسنادی در مورد میدان تیانانمن و یا اسنادی در مورد پنتاگون، جریمه نشوند.

پیداست که با افشای اخبار و اسناد حساس در هیچ جا، برخورد دوستانه‌ای نمی‌شود. در آمریکا هم افشای برخی از اسناد غیرقانونی است و تنها در برخی موارد پذیرفتنی است. جریمه نشت اطلاعات هم طیف گسترده‌ای دارد.

ویکی‌لیکس تا به حال برنده جوایز مختلفی شده است، در سال 2008، این سایت برنده جایزه رسانه‌های نو از سوی مجله اکونومیست شد و در سال 2009، این سایت به خاطر افشای قتل‌های سیاسی در کنیا، برند جایزه «امنستی» در بریتانیا شد.

اما در 24 دسامبر سال 2009، سایت اعلام کرد که با کمبود سرمایه‌گذاری روبرو شده است و همه فعالیت‌هایش را متوقف می‌کند و تنها فرمی برای ورود اطلاعات تازه در اختیار کاربرانش قرار می‌دهد.  اما در فوریه سال 2010، مجددا سرمایه لازم برای شروع دوباره کار سایت، فراهم شد.

ویکی‌لیکس، پنج کارمند تمام‌وقت و 800 عضو دارد که به صورت پاره‌وقت در آن کار می‌کنند. ویکی‌لیکس، هیچ ساختمان مرکزی اداری ندارد. مجموع هزینه این سایت ، سالانه ششصد هزار دلار است که 200 هزار دلار آن صرف، هزینه سرورها می‌شود.

مکانیسم کار این سایت مثل ویکی‌پدیا است، هر کسی می‌تواند مطلب پست کند، مطلب ویرایش کند، هیچ کس نیازی به داشتن دانش خاصی در زمینه فناوری ندارد. افشاگران می‌توانند اطلاعات را به صورت ناشنانس و غیرقابل ردیابی، ارسال کنند و دیگر کاربران می‌توانند آن را از لحاظ اعتبار و صحت، تحلیل کنند.

ویکی‌لیکس تا به حال اسناد مهمی را منتشر کرده است:
– پیام‌های رد و بدل شده بین پنتاگون و پلیس نیویور ک در 11 سپتامبر
– گزارش‌های مربوط به دفن کردن مواد شیمیایی خطرناک در آفریقا
– اسنادی درباره معاملات غیرقانونی نقت در پرو
–  افشای فهرست سایت‌هایی که استرالیا در پی فیلطر کردن آنهاست
– انتشار ایمیل‌های سارا پیلین بعد از هک شدن حساب کاربری وی
– افشای نامه‌های رد و بدل شده بین اعضای گروه ساینتولوژی
– افشای پروتکل استاندارد برخورد با زندانیاندر زندان گوانتانامو که بر اساس آن نام بعضی از زندانیان به صلیب سرخ اطلاع داده نمی‌شد
– انتشار ایمیل‌های محرمانه رد و بدل شده بین دانشمندان اقلیم‌شناس

پنج آوریل آینده هم ویکی‌لیکس قصد دارد، ویدئویی در مورد حمله هوایی به شهروندان و روزنامه‌نگاران توسط ارتش آمریکا منتشر کند. طبیعی است که این فاش‌گویی‌ها به مذاق دولت‌های متضرر از جمله آمریکا خوش نمی‌آید، به همین خاطر جنگی بین ویکی‌لیکس و پنتاگون درگرفته است و اعضای این سایت تحت نظارت شدید امنیتی قرار گرفته‌اند، نظارت‌هایی که در وب‌سایت ویکی‌لیکس هم به آن اشاره شده است. بر اساس اسنادی که باز خود ویکی‌لیکس منتشر کرده است، این سایت در فهرست منابع تهدیدکننده امنیت ملی آمریکا قرار گرفته است. پنتاگون ادعا می‌کند که اسناد منتشرشده، سربازان آمریکایی در افغانستان و آمریکا را در معرض خطر قرار می‌دهد، اما معلوم نیست که گزارش‌هایی که نقض حقوق انسانی و همچنین نقض معاهده سلاح‌های شیمیایی توسط آمریکا را نشان می‌دهند چه ربطی به این ادعای پنتاگون دارند.

اما این فقط دولت آمریکا نیست که دشمن ویکی‌لیکس است. دولت‌های چین، اسرائیل، کره شمالی، روسیه، ویتنام، زیمباوه هم دل خوشی از این سایت ندارند و این سایت را در کشور خود بلوک کرده‌اند.

مؤسسان این سایت ، لقب آژانس اطلاعات مردمی را بر ویکی‌لیکس نهاده‌اند. اما معلوم نیست که این آژانس تا چه زمانی می‌تواند به کار خود ادامه دهد، همان طور که معلوم نیست که تا چه هنگام بر هدف اصلی خود پافشاری خواهد کرد و دچار انحراف احتمالی و تغییر مسیر نخواهد شد.

ویکی‌لیکس، این روزها هم در سایت‌های فناوری و هم در روزنامه‌های سیاسی، مبدل به موضوع داغی شده است و مردم نظرات متفاوت و متضادی نسبت به آن دارند.

منابع: Salon و ویکی‌پدیا