راهبرد تازه برای کاهش شیوع بیماری ایدز

به جای درمان‌های روتین ایدز که در آنها سعی در نابود کردن ومبارزه مستقیم با ویروس HIV‌ می‌شود، در یک شیوه تازه مبارزه با ایدز، پژوهشگران این ویروس را وارد رقابت با نسخه‌های بی‌آزار خودش می‌کنند، تا با مشغول شدن با خودش، روند بیماری کند شود!

به این شیوه درمانی اصلاحا TIPs یا ذرات مداخله‌گر درمانی therapeutic interfering particles گفته می‌شود. وقتی ویروس از شخصی به شخص دیگر منتقل می‌شود، این خرده ریزهای ویروسی هم منتقل می‌شوند و با رقابت با ویروس بر سر دستیابی به منابع سلولی، تکثیر ویروس را کند می‌کنند و از بیماریزایی ویروس می‌کاهند.

لئور وینبرگر -بیوشیمیست و ویروس‌شناس دانشگاه کالیفرنیا در سن‌ دیه‌گو- که این موضوع را مدل‌سازی کرده است، استفاده از این ذرات را در حکم ایجاد ویروسی برای ویروس می‌داند!

تقریبا 33 میلیون نفر به HIV آلوده هستند، این ویروس سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند و مقاومت بدن در برابر عفونت‌ها را کاهش می‌دهد. بدون درمان، در طی تقریبا 10 سال، عفونت با HIV به بیماری ایدز می‌انجامد و سرانجام مرگ رخ می‌دهد.

این شیوه درمانی، نخستین بار در سال 2003 پیشنهاد شد و در محیط‌های کشت سلولی مورد آزمایش قرار گرفت. ذرات مداخله‌گر درمانی، تنها یک سوم کدهای ژنتیکی ویروس HIV را دارند و فاقد قسمت‌های ضروری برای تکثیر هستند، بنابراین تنها با استفاده از کدهای ژنتیکی HIV می‌توانند خود را تکثیر کنند. به علاوه این ذرات، سکانس‌های مهارکننده HIV را دارا هستند و با HIV بر سر دسترسی به پروتئینی‌های ساختمانی ویروس رقابت می‌کنند.

مجموعه این فرایندها، می‌تواند ابتلا به ایدز را بعد از آلوده شدن به HIV، پنج تا ده سال به تأخیر بیندازد.

ذرات مداخله‌گر درمانی البته مکمل درمان‌های روتین ضد رترو ویروسی هستند و یک درمان اصلی و مستقل به شمار نمی‌آیند، آنها تعداد ویروس‌ها را در خون فرد آلوده، کاهش می‌دهند.

تیم تحقیقاتی وینبرگر بر اساس اطلاعات به دست آمده از آزمایشگاه‌ها و اطلاعات مربوط به بیماری در منطقه زیر صحرای بزرگ آفریقا که در آنجا بدترین شیوع بیماری وجود دارد، این شیوه درمانی را مدل‌سازی کرد:

معلوم شد که حتی در بدترین سناریو، استفاده از این شیوه درمانی ظرف 50 سال، شیوع بیماری را از 29 درصد به 6.5 درصد کاهش خواهد داد. البته اگر سناریوی خوش‌بینانه‌تر در نظر گرفته شود، در مدت 30 سال، شیوع بیماری، به یک درصد کاهش پیدا خواهد کرد.

واکسن‌هایی که در دست تهیه هستند و هیچ یک کاملا محافظت‌کننده نیستند، از منظر تئوریک، زمانی که به 95 درصد مردم داده شوند، شیوع را تنها می‌توانند تا 18 درصد کاهش دهند، بنابراین این شیوه درمانی از واکسن‌هایی که در دست تهیه هستند، کاراتر به نظر می‌رسد.

بعضی از گروه‌های جمعیتی مثل معتادان تزریقی و «کارکنان جنسی»، عامل انتشار وسیع بیماری ایدز هستند، دسترسی به این گروه دشوار است، شناسایی آنها کار ساده‌ای نیست و به علاوه آنها غالبا از درمان سر باز می‌زنند، با استفاده از ذرات مداخله‌گر درمانی، می‌توان انتشار بیماری از این گروه را کاهش داد.

یکی از موانع مبارزه با HIV، این است که این ویروس بسیار فرار است و هر زمان که درمانی استفاده می‌شود، ویروس به سرعت تغییر شکل پیدا می‌کند و از فرار می‌کند، اما فرار کردن از دست ذرات مداخله‌گر درمانی برای ویروس ایدز کار ساده‌ای نیست، چون این ذرات می‌توانند به سرعت خود را با شرایط جدید انطباق بدهند و روند رقابت با ویروس را ادامه بدهند.

البته مبارزه با HIV‌ با پخش کردن ویروس‌های مشابه بی‌خطر کاری است که باید با دقت بیشتری در مورد آن فکر کرد، چرا که همواره این خطر وجود دارد که ویروس‌های بی‌خطر مبدل به ویروس‌هایی با ماهیت جدید و خطرزا شوند! به علاوه باید به واکنش توده مردم هم فکر کرد. مردم به شیوه‌های مستقیم مبارزه با بیماری‌ها عادت دارند و شیوه جدیدی که با انتشار انگلی برای ویروس، با بیماری مبارزه می‌شود، نیاز به اطمینان‌بخشی بیشتری دارد.

در این نمودار میزان کارایی شیوه‌های مختلف درمانی برای کاهش شیوع بیماری مشخص شده است. همان طور که دیده می‌شود، اگر هیچ درمانی صورت نگیرد، میزان شیوع در منطقه زیر صحرای آفریقا، در همان حد 30 درصد باقی می‌ماند. اگر از واکسن‌هایی با میزان محافظت 30 و 50 درصد استفاده شود، میزان شیوع به ترتیب 25 و 20 درصد خواهد شد که چشم‌گیر نیست. زمانی که از درمان‌های ضد رترو ویروسی ART استفاده شود و این درمان به 75 درصد مردم مبتلا ارایه شود، باز هم شیوع بیماری پایین‌تر از 20 درصد نخواهد شد. اما زمانی که از ذرات مداخله‌گر درمانی استفاده شود، شیوع بیماری بسیار کاهش می‌باید:

منبع: wired