چگونه فناوری و یک اپلیکیشن ابری، جان انسان‌ها را نجات می‌دهد؟!

در «یک پزشک»، بارها در مورد فناوری ابری خوانده‌اید. همیشه وقتی این طور پست‌ها را می‌نویسم با خودم می‌گویم که این طور نوشته‌ها شاید مورد توجه و علاقه تعداد کمی از خوانندگان قرار بگیرند.

بله! فناوری ابری چیزی جالبی است، می‌تواند باعث صرفه‌جویی در هزینه‌ها شود و امکانات بیشماری در اختیار کاربران قرار بدهد.

اما در این نوشته قصد دارم خبری را برایتان نقل کنم که نشان می‌دهد این فناوری‌ها و برنامه‌ها، می‌توانند به صورت ملموسی در خدمت انسان‌ها قرار بگیرد و جان آنها را نجات بدهند.

وقتی بیماری به پیوند کلیه نیاز پیدا می‌کند ، فرایند پیدا کردن اهداکننده مناسب پیچیده است. بیمار باید منتظر یک اهداکننده مناسب با گروه خونی مشابه یا یک عضو یک فرد فوت‌شده سازگار بماند. به علاوه برای اینکه بهترین نتیجه از پیوند حاصل شود، شش آنتی‌ژن خاص (آنتی‌ژن‌های HLA) را در گیرنده و دهنده پیوند چک می‌کنند، هر چقدر بیشتر این آنتی‌ژن‌های با هو جور باشند، احتمال پیوند موفق و پس زده نشدن آن بالاتر می‌ورد.

این را در نظر داشته باشید که در غرب، فروش کلیه، حالا می‌خواهد با هر رنگ و لعابی باشد، ممنوع است و قوانین سفت و سختی در مورد آن وجود دارد. شاید در مورد افراد خانواده و یا همسر مشکلی نباشد، اما اگر شخصی که غیرخویشاوند داوطلب اهدای کلیه شود، باید سابقه دوستی طولانی‌مدت‌اش را ثابت کند!

خیلی وقت‌ها همسر بیمار یا یکی از اعضای خانواده او، داوطلب می‌شود که کلیه‌اش را اهدا کند، اما وقتی آنها مورد آزمایش قرار می‌گیرند، مشخص می‌شود که از نظر گروه خونی یا آنتی‌ژن‌ها مطابقت لازم وجود ندارد. در بسیاری از موارد وقتی این وضعیت پیش می‌آید، اهدای کلیه به کلی منتفی می‌شود و بیمار در فهرست انتظار برای دریافت کلیه از یک فرد غیرخویشاوند قرار می‌گیرد.

اما می‌توان کار بهتر و هوشمندانه‌تری کرد: وقتی یک زوج گیرنده و دهنده با هم جور نبودند، می‌شود زوج‌های دیگری که آنها هم با هم جور نبوده‌اند را بررسی کرد و زوج دومی را پیدا کرد که بتواند از زوج اول، کلیه بگیرد و در مقابل از همان زوج یا زوج‌های دیگر، کلیه‌ای هم برای بیماراول پیدا کرد. به صورتی که در شکل زیر می‌بینید:

اما این کار چندان ساده نیست. در واقع خیلی کم پیش می‌آید که چنین فرصت‌های پیش بیاید. جالب است بدانید در جمعه گذشته، در آمریکا دومین عمل از این نوع انجام شده است! یعنی چنین تبادلاتی خیلی کم صورت می‌گیرند.

در مقام عمل، ثبت اطلاعات زوج‌های داوطلب گیرنده و دهنده کلیه و مطابقت دادن آنها با هم دشوار است. در امریکا 80 هزار نفر نیاز به پیوند کلیه دارند، اگر همه زوج‌های داوطلب با در نظر گرفتن فاکتورهای گروه خونی و آنتی‌ژنی در نظر گرفته شوند، ما با یک مسئله مشکل ریاضی روبرو می‌شویم! چیزی که در ریاضیات به آن NP-hard می‌گویند! یعنی ما باید اطلاعات یک دهنده را با همه گیرنده‌ها مقایسه کنیم و بعد جستجو کنیم که آیا می‌شود، کلیه‌ای برای زوج دهنده اول پیدا کرد یا نه.

خوشبختانه شخصی به نام دیوید جاکوبز، یکی از مهندسان سیلیکون ولی، همت کرده است و این مشکل را برای آمریکایی‌ها حل کرده است. او که 25 سال در شرکت‌هایی مثل مایکروسافت و ماکرومدیا کار کرده بود، چندی سال پیش دچار مشکل کلیه شد و نیازمند پیوند شد. اما برای رسیدن به کلیه اهدایی، مجبور شد، سه سال تمام صبر کند و تا زمانی که دوستش در سال 2004، حاضر شد به وی کلیه بدهد، دیالیز شود.

اما او بر خلاف خیلی از ماها که بعد از حل شدن مشکلمان، به کلی افرادی با دشواری‌های مشابه را فراموش می‌کنیم، بعد از بهبودی، از مغز برنامه‌نویس‌اش استفاده کرد تا مشکل تبادل کلیه را حل کند.

نتیجه تلاش او برنامه‌ای به نام Silverstone Matchgrid بود که اپلیکیشن ابری است. این برنامه با در نظر گرفتن فاکتورهای سازگاری، می‌تواند زوج‌هایی را که تبادل کلیه بین آنها ممکن است، پیشنهاد کند.

حاصل کار واقعا چشمگیر است. تخمین زده می‌شود، شش هزار نفر با استفاده از این برنامه کلیه مورد نیاز را پیدا کنند و پیوند شوند، به علاوه در سال‌های آتی هم، سالانه سه هزار نفر با استفاده از این برنامه، از ناامیدی نجات پیدا می‌کنند.

بیمارستان‌ها و سازمان‌های پیوند عضو با استفاده از این برنامه می‌توانند سرعت جستجو و جور کردن پیوند کلیه و تبادل کلیه بین زوج‌ها را سرعت بدهند.

دیوید جاکوبز در جریان همایش DEMO در سال 2009، این برنامه را که روی سرویس وبی آمازون اجرا می‌شود را معرفی کرد.

در ایران در فرایندی که از آن به عنوان «مدل ایرانی پیوند کلیه» یاد می‌شود، گیرنده و دهنده کلیه توسط انجمن حمایت از بیماران کلیوی به هم معرفی می‌شوند و وزارت بهداشت مبلغی حدود یک میلیون تومان به عنوان هدیه ایثار به دهنده کلیه پرداخت می‌کند. در بسیاری از موارد دهنده کلیه علاوه بر پولی که به عنوان هدیه ایثار از دولت دریافت می‌کند، با گیرنده هم توافق می‌کند و مبلغی هم از گیرنده می‌گیرد.

آزاد بودن و موفق بودن این مدل تهیه کلیه بی‌شک باعث می‌شود که تعداد دوستان یا داوطلبان خویشاوند اهداکننده، بسیار پایین بیاید و شاید نشود برنامه‌ای مشابه آنچه در امریکا انجام می‌شود، در ایران پیاده کرد. اما تصور می‌کنم می‌شود به راه‌های دیگری هم برای پیوند اعضا در ایران و سایر نقاط جهان فکر کرد.

منبع