10 اصطلاح خوشمزه پزشکی

در آموزش پزشکی یکی از دشوارترین کارها به خاطر سپردن اصطلاحات عجیب و غریب پزشکی است. کاری که برای کسانی که زبان مادری‌شان انگلیسی نیست، به مراتب دشوارتر است.

اگر پزشکان اصطلاحات را همراه وجه تسمیه و ریشه‌شناسی آن می‌خواندند، کارشان آسان‌تر می‌شود. اما در بیشتر اوقات اصلا فرصتی نیست که یک پزشک همراه خواندن یک اصطلاح جستجویی در مورد تاریخچه، ریشه کلمه یا فلسفه وجودی اصطلاح انجام بدهد.

از سوی دیگر پزشکان نشان داده‌اند که در نامگذاری بیماری‌ها یا نشانه‌ها و علایم بیماری‌ها بسیار خلاق بوده‌اند. در این پست، 10 بیماری و نشانه پزشکی را با هم مرور می‌کنیم که احتمالا پزشکان وضع‌کننده این اصطلاحات، علاقه خاصی به شکم خود داشته‌اند!

1- راش Blueberry Muffin: بارها وقتی مبحث سرخجه را می‌خواندم، مرتب می‌خواندم که ضایعه پوستی بچه‌های مبتلا به این بیماری راش Blueberry Muffin است. اما اعتراف می‌کنم که برای یک بار هم، از خود نپرسیدم که Blueberry Muffin چیست. فقط عکس ضایعه را در کتاب دیدم و اصطلاح را به خاطر سپردم.

Blueberry Muffin، کلوچه‌ای است که ملاحظه می‌کنید، کلوچه‌ای است که ظاهرا زغال اخته در درون می‌ریزند:

خود ضایعه هم این طوری است:

2- کبد جوز هندی Nutmeg Liver: وقتی به علت شرایطی مثل نارسایی قلب، خون در کبد جمع شود و کبد دچار احتقان شود، رفته رفته شکل کبد تغییر پیدا می‌کند. حالا که تصویر جوز و کبد جوز هندی را کنار هم می‌بینم، تازه متوجه علت نامگذاری می‌شوم:

3- معده هندوانه‌ای یا Watermelon Stomach: تابستان است و هندوانه محبوب. به نظر شما پزشکی که اولین بار نام این میوه محبوب را روی یک بیماری معده گذاشت، چگونه خلق و خویی می‌توانست داشته باشد؟!

وقتی عروق آخرین قسمت معده (آنتروم) دچار اتساع شوند، چنین منظره‌ای در آندوسکوپی ایجاد می‌کنند:

به این حالت در پزشکی gastric antral vascular ectasia یا به اختصار GAVE گفته می‌شود که می‌تواند باعث خونریزی معده و همچنین کم‌خونی شود.

خوب! منظره این عروق برجسته موازی با محور طولی معده، آدم را به یاد خطوط روی جدار هندوانه می‌اندازند:

4- گوش گل کلمی: وقتی گوشی به صورت مکرر دچار صدمه یا تروما قرار بگیرد، عروق خونرسان و ساختار غضروفی شکل‌دهنده گوشی، دچار مشکل می‌شوند و گوش بدشکل می‌شود، چیزی که آن را به گوش گل کلمی می‌گویند:

5- کیسه صفرای توت‌فرنگی: وقتی کلسترول یک شخص خیلی بالا باشد، این کلسترول در جدار کیسه صفرا تجمع پیدا می‌کند:

6- کیست شکلاتی: اگر تحت شرایطی بافت سطح داخلی رحم، به جای محل اصلی خود در محل دیگری مثلا تخمدان‌ها باشد، بیماری‌ای به نام اندومتریوز رخ می‌دهد. در این بیماری، بافت نابجا، در هر سیکل عادت ماهانه، مثل بافت عادی، تکثیر و ریزش پیدا می‌کند، اما از آنجا که بافت در جای اصلی خود نیست، خون نمی‌تواند به فضای بیرون راه پیدا کند، پس خون تجمع پیدا می‌کند و رنگی شبیه شکلات پیدا می‌کند. این کیست‌ها درد زیادی ایجاد می‌کنند، درمان آنها هم به صورت دارویی و هم به صورت جراحی میسر می‌شود.

7- Port Wine Stain: در سنین کودکی، هر وقت گورباچف را با آن ضایعه پوستی روی سر طاس‌اش می‌دیدم از خودم می‌پرسیدم که آخر این چطور ضایعه پوستی می‌تواند باشد! سال‌ها طول کشید تا فهمیدم، ضایعه پوستی گورباچف در پزشکی port wine stain یا naevus flammeus است.

این ضایعه، مادرزادی است و از هر هزار نوزاد، 3 تا 5 نفر این ضایعه دارند. از اسم ضایعه نترسید، بیماری صرفا اتساع مویرگ‌های سطح و عمقی پوست است.

البته این ضایعه پدرها و مادرها را بسیار نگران می‌کند و پزشکشان باید کلی توضیح در مورد بیماری بدهد، تا نگرانی‌شان کم شود، به عنوان یک پزشک اگر حس کردید پدر و مادر از سطح معلومات خوبی برخوردارند، می‌توانید همان مورد میخائیل گورباچف را برایشان مثال بزنید و به آنها بگویید که همان طور که این ضایعه، مانع سیاست گلاسنوست یا پرستوریکای گورباچف و نجات (و به اعتقاد بعضی‌ها زوال) روسیه نشد، کودکشان هم فرصت دارد که حسابی عمر کند و جامعه‌اش را تحت تأثیر قرار بدهد!

البته این ضایعه گاهی علامتی از سندرمی است به نام Sturge-Weber یا Klippel-Trenaunay-Weber. اوه چه اسامی‌ طولانی برای یک سندرم! چه کارش می‌شود کرد، لابد پزشکان نامگذار این سندرم کلی با هم بحث و دعوا بر سر نامگذاری داشته‌اند و دست آخر برای همه پزشکان دهه‌های آتی‌ کلی دردسر برای حفظ کردن نام سندرم درست کرده‌اند!

8- پریکاردیت نان و کره: کیسه‌ای دو لایه‌ای‌، قلب را احاطه می‌کند که به آن پریکارد می‌گویند. عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی و همچنین حمله قلبی می‌تواند باعث التهاب این پرده و زمخت شدن آن شوند، طوری که وقتی قلب در درون این کیسه می‌زند، صدایی مخصوصی به نام friction rub از آن نشیده می‌شود، بیمار معمولا وقتی به جلو خم می‌شود، درد بیشتری احساس می‌کند. این بیماری بیشتر اوقات با آسپرین قابل درمان است.

پریکاردیت فیبرینی، منظره خاصی ایجاد می‌کند که در ان سطح قلب شبیه نان کره مالی ‌شده، می‌شود:

9- مدفوع و خلط شبیه ژلاتین کشمش بیدانه Currant Jelly: باید به پزشکانی که ماده خوشمزه‌ای را که بامالیدنش روی بیسکوییت و کلوچه، می‌توان کلی لذت چشایی برد را برداشته‌اند و به خلط بیماران دچار عفونت ریه ناشی از باکتری کلبسیلا یا مدفوع کودکانی که دچار در هم فرورفتگی روده شده‌اند، تشبیه کرده‌اند، کلی بابت سلیقه‌شان تبریک گفت!

خوشبخانه عکسی درست حسابی از خلط یا مدفوع این طوری پیدا نکردم و نظر شما را فقط به گرافی اشعه ایکس یک بیمار دچار در هم فررفتگی یا intussusception روده جلب می‌کنم!

10- قهوه فرانسوی یا Café au Lait: یعنی قهوه با شیر و نوعی قهوه فرانسوی است که در آن به قهوه، شیر گرم اضافه می‌شود.

پزشکان اسم این نوشیدنی خوشمزه را روی روی نوع خاصی ضایعه پوستی گذاشته‌اند. وجه تسمیه، رنگ قهوه‌ای -سفید ضایعه است.

خود این ضایعات پوستی یا Café au lait spot مشکلی ایجاد نمی‌کنند اما می‌توانند علامتی از بیماری‌های دیگری مثل نوروفیبروماتوز نوع یک، توبروس اسکلروز، آنمی فانکونی، آتاکسی تلانژکتازی، سندرم چدیاگ هیگاشی، بیماری گوشه، سندرم ویسکوت آلدریچ و … باشند.

منبع