طور دیگر دیدن، حتی در طراحی تیوب خمیردندان!

آیا در مورد چیزهای دم‌دستی که هر روز با آن سر و کار دارید، فکر کرده‌اید؟ امروز می‌خواهم در مورد خمیردندان و به عبارت دقیق‌تر لوله یا تیوب آن با شما صحبت کنم.

خمیردندان تاریخچه بسیاری قدیمی دارد، نخستین شواهد تاریخی از خمیردندان برمی‌گردد به قرن چهارم پیش از میلاد، در اسناد و دستخط‌های به جا مانده از مصر قدیم، به خمیردندان با محتویات نامعلوم اشاره شده است.

جالب است زمانی که تاریخچه خمیردندان را مرور می‌کنیم به نام یک ایرانی یعنی «ابوالحسن علی بن نافع» ملقب به زریاب می‌رسیم. گرچه برخی در ایرانی بودن او، تردید دارند، اما تصور می‌رود تبار او از کردهای ایران بوده باشد. در قرن نهم میلادی، او یک همه‌چیزدان به تمام معنا بود، طوری که از او به عنوان یک شاعر، موسیقی‌دان، خواننده، زیبایی‌شناس و طراح مد، استراتژیست، ستاره‌شناس و جغرافی‌دان یاد می‌شود! یکی از اختراعات او در آن زمان ترکیب خاصی از خمیردندان بود که گویا در اسپانیایی که در آن زمان تحت سلطه مسلمانان بود، بسیار محبوب شده بود. (لطفا اگر مقاله آنلاین یا آفلاین یا آفلاین کاملی به فارسی از زریاب سراغ دارید، لینک بدهید یا معرفی کنید.)

از آنجا که در این پست بیشتر می‌خواهم در مورد لوله خمیردندان و نه خود خمیردندان بنویسم، سعی می‌کنم از حاشیه پرهیز کنم و به اصل مطلب بپردازم. در مورد خود خمیردندان این لینک‌ها را ببینید (+ و + و +)

زمان گذشت، تا اینکه نخستین بار در سال 1892، دندانپزشکی به نام دکتر واشینگتن شفیلد، تیوب فلزی قابل فشردن خمیردندان را اختراع کرد. تا پیش از آن خمیردندان در ظرف‌هایی ریخته می‌شد. این دندانپزشک شرکتی را هم به همین منظور تأسیس کرد و به زودی شرکت‌های دیگر هم از این کار استقبال کردند.

دکتر واشینگتن شفیلد

وقتی صحبت از ابتکار و خلاقیت می‌شود، همیشه به طراحی و ابداع چیزهای پیچیده‌ای فکر می‌کنیم که لازمه‌اش دانش نظری و تجربی و معلومات مهندسی بسیار است.

اما واقعیت، همیشه این طور نیست. در زندگی عادی از همان زمانی که از خواب برمی‌خیزیم تا زمانی که به خواب می‌رویم، بارها و بارها می‌شود که ناخواسته با طراحی نادرست ابزارها و رویه‌های ناکارآمد سر می‌کنیم. ما آنقدر به این چیزها یا کارها، خو گرفته‌ایم که به ذهنمان اجازه نمی‌دهیم، طور دیگری به قضیه فکر کند. در اینجاهاست که آدم‌های خلاق یا شاید بهتر باشد بگویم آدم‌هایی که کمتر بسته می‌اندیشند و آنهایی که یاد گرفته‌اند، ذهنشان را در چهارچوب‌های دیکته‌شده محصور نکنند، به صورت بدیهی و بدون صرف انرژی زیاد، راه‌هایی برای برون‌رفت از جنبه‌های ملال‌آور و خسته‌کننده زندگی پیشنهاد می‌کنند.

سال‌های دهه شصت و هفتاد شمسی ما غالبا با خمیردندان‌هایی بی‌کیفیتی سر می‌کردیم که لوله‌شان جنس خوبی نداشت، وقتی حدود شصت درصد محتویات خمیردندان تمام می‌شد، مجبور بودیم، خمیردندان را به سختی فشار بدهیم تا خمیر باقیمانده از آن خارج شود. همیشه به ما بچه‌های آن روزها، توصیه می‌شد، از پایین خمیردندان، شروع کنیم، تا میزان هدر رفتن خمیردندان به حداقل برسد، اما این توصیه چاره کار نبود، هر کار می‌کردیم، وقتی خمیردندان به انتها می‌رسید، با مشکل مواجه می‌شدیم. بیشتر مواقع جنس لوله، آنقدر بد بود که اگر زیاد خست به خرج می‌دادیم، بدنه لوله، ترک برمی‌داشت و پاره می‌شد!

یکی از مشکلات دیگری هم که ما داشتیم این بود که به دفعات موقع بستن سر خمیردندان یا موقع باز کردنش، عجله می‌کردیم، سر خمیردندان روی کف دستشویی می‌افتاد و ما به خاطر مسائل بهداشتی، ترجیح می‌دادیم که سر خمیردندان را برنداریم و خمیردندان را بی‌سر بگذاریم که این کار باعث می‌شد، خمیردندان، خشک شود.

سال‌ها گذشت، هم جنس لوله‌ها بهتر شد و هم بعضی از کارخانه‌ها قسمت سر را به صورت ساده با یک تکه پلاستیک به بدنه چسباندند، اما مشکل اصلی پابرجا بود، هر قدر هم آدم، اقتصادی فکر کند، لااقل به اندازه یک بار مسواک زدن، خمیردندان هدر می‌رود. این مقدر دورریز ممکن است اصلا برای شما مهم نباشد، اما آدم وقتی به مسائل محیط زیستی، شامل هدر رفتن خمیردندان و لوله‌اش، جعبه مقوایی خمیردندان و یا اصلا سوختی که صرف حمل و نقل خمیردندان می‌شود را فکر کند، می‌بیند که مشکل، چندان هم کوچک یا ناشی از خست نیست.

تصور نکنید، این مشکل منحصر به ماست، اگر جستجویی در اینترنت کنید، می‌بینید که کسانی در پی حل این مشکل بوده‌اند. مثلا:

– پیشنهاد کرده‌اند که انتهای خمیردندان طوری طراحی شود که وقتی تقریبا لوله تهی از خمیر شد، بشود، آن را با دست پاره کرد و از خمیر باقیمانده استفاده کرد:

– یا اینکه اصلا وسیله‌ای درست شده که به شما اجازه می‌دهد به جای فشار دادن خمیردندان با دست، به راحتی آن را با این وسیله بفشارید:

خوب، اینها پیشنهادهای بدی نیستند، اما به تازگی دو طراح به نام‌های «سانگ مین یو» و «وانگ سانگ لی»، طراحی جدید برای لوله خمیردندان ارائه کرده‌اند که نامش را SavePaste گذاشته‌اند.

به طوری که می‌بینید، طراحی جدید با خمیردندان‌های روتین تفاوت دارد، برای استفاده کافی است که خریدار، گوشه‌های محفظه خمیردندان را به دو طرف بکشد و بعد سر تاشوی خمیردندان را به یک سو بکشد، خمیردندان تا اخرین قطرات قابل استفاده خواهد بود.

بازیافت محفظه این خمیردندان‌ها بسیار آسان‌تر خواهد بود. به علاوه این خمیردندان به سبب نوع طراحی نیازی نیست، در دورن جعبه‌های مقوایی بسته‌بندی شود و به میزان قابل توجهی از حجم محموله‌های آن هم کاسته می‌شود و به این ترتیب در حمل و نقل آن صرفه‌جویی بسیاری می‌شود.

طرح‌های ابتکاری طراحان صنعتی لزوما مورد توجه شرکت‌های بزرگ قرار نمی‌گیرند و به تولید انبوه نمی‌رسند، اما مروری بر آنها ما را متوجه این مسئله می‌کند که همواره جا و فضا، برای نگاه متفاوت به زندگی، حتی به پدیده‌های عادی آن وجود دارد.