15 شرکتی که نوآوری را راهبری کرده و می‌کنند – قسمت سوم

امیدواریم قسمت‌های قبلی (+و+) مورد توجه شما قرار گرفته باشد. در این قسمت پس از معرفی یک شرکت هوانوردی (که شاید برای ما کمتر شناخته شده باشد) به سراغ دو شرکتی می‌رویم که به نوعی کل پیشرفت‌ها و دنیای کنونی محاسبات را مدیون اختراعات و فناوری‌های تولید شده توسط آن‌ها هستیم. این شرکت‌ها پایه‌های الکترونیک نوین یعنی «تراشه‌ها» و «پردازنده‌ها» را برای ما به ارمغان آورده‌اند.

Lockheed Martin: محلی برای کارهای حیرت‌انگیز

به نظر می‌رسد که شرکت‌های هوا-فضایی همواره پادشاه بلامنازع همنوع‌خواری، ادغام، جدا شدن و ادغام دوباره آن هم در بازه‌های چند ده ساله  باشند. لاکهید مارتین یکی از آن نام‌های قدیمی و مشهور است که البته خود درواقع معجونی از شرکت‌های کوچک‌تر است که پیشتر قورت داده شده‌اند. البته لاکهید توانسته است کارهایی را به انجام برساند که سایر شرکت‌های هوا-فضایی از انجام آن‌ها عاجز مانده‌اند.

تحت سرپرستی اسطوره هوانوردی کلی جانسون (Kelly Johnson) لاکهید پایه‌گذار مفهوم Skunk Works بود. این اصطلاح برای مجموعه‌ای به نسبت خود مختار از مهندسین به کار می‌رود که تحت مدیریتی خاص و هوشمندانه بر روی هدفی دشوار با محدودیت زمانی شدید کار می‌کنند. قسمت Skunk Work لاکهید تحت مدیریت جانسون به بخشی رسمی از لاکهید تبدیل شد و تیم کوچک تحت امر جانسون توانستند سری هواپیماهای جاسوسی U-2 را علیرغم فشار زمانی زیاد طراحی و تولید کنند. آن‌ها کارشان را با خانواده Blackbird از هواپیماهای جاسوسی فوق سریع (عکس بالا) ادامه دادند.

زمانی که رهبری تیم به جانشین جانسون یعنی بن ریچ (Ben Rich) رسید گروه Skunk Works توانست طرح هواپیماهای رادارگریز را (که ایده آن از یک مقاله تحقیقی روسیه دزدیده شده بود) با طراحی و تولید F-117 که البته شکلی نامتعارف داشت به واقعیت تبدیل کند.

محصول بعدی این تیم F-22‌ (تصویر زیر) بود. هواپیمایی با فناوری‌های بسیار پیشرفته که هنوز قسمت اعظم فناوری‌هایش جزو محتواهای طبقه‌بندی شده قرار دارد. به رغم تمام پنهان‌کاری‌ها، مدل کاری Skunk Work یعنی مهندسین متمرکز بر هدف و مدیران متمرکز بر مهندسی، توسط بسیاری از شرکت‌ها کپی شد. بوئینگ گروه Phantom Works را با هدفی مشابه به راه انداخت. فورد هم دقیقا گروهی مشابه را (البته با استایل خودش) برای تولید نمونه پرفروش Taurus در اواخر دهه ۱۹۸۰ به راه انداخت.

البته به جز هواپیماها، بخش‌های مختلف لاکهید در زمینه به پرواز درآوردن، دریانوردی کردن، پرتاب موشک و شلیک راکت نیز به شدت فعالیت می‌کنند. شرکت لاکهید در دریاها سیستم پیچیده Aegis Combat System را توسعه داده و نگهداری می‌کند که هدایت سیستم رزمی کشتی‌های نابودگر (Destroyer) نیروی دریایی ایالات متحده را بر عهده دارد. لاکهید به همراه بوئینگ United Launch Alliance را به پیش می‌برد که پرتاب موشک‌های دلتا و اطلس به فضا را بر عهده دارد. همچنین موشک‌های جنگی و سیستم‌های راهبری آن‌ها را می‌سازد. و البته هواپیماهایی نظیر C-130، F-22 و F-35 را هم نباید از یاد برد.

در کنار محصولات فیزیکی، لاکهید سهمی هم از بازار جذاب IT‌ دارد. دپارتمان IT‌ لاکهید مشاوره و خدماتی شبیه به IBM را عرضه می‌کند. علاوه بر بخش عمومی، این دپارتمان قراردادهای پشتیبانی مختلفی نیز با دولت آمریکا دارد.

Texas Instrument: سازنده نخستین ماشین حساب و مخترع مدار مجتمع

در سال 1951 صاحبان Geophysical Service Inc که در کار تولید ابزارهای زلزله‌نگاری برای اکتشاف نفت بود، متوجه شدند که به صورتی فزاینده درگیر توسعه تجهیزات الکترونیک برای کاربردهای نظامی شده‌اند. با امید بهره بردن از بازار بزرگی که در آن دوران برای تجهیزات الکترونیک پیش‌بینی می‌شد، GSI شرکتی به نام Texas Instruments را تاسیس کرد.

TI پتنت‌های تولید ترانزیستورهای ژرمانیومی را در سال ۱۹۵۲ از Western Electric خرید و در سال 1954 تولید رادیوهای ترانزیستوری را آغاز کرد. درست در همان سال لابراتوارهای بل نخستین ترانزیستور سیلیکونی را تولید کرد. ترانزیستورهای سیلیکونی اولیه قطعات زیادی داشتند که باید با دست جوش داده می‌شدند. یکی از کارمندان TI‌ به نام جک کیلبی (Jack Kilby) در سال 1958 از ترکیب چند ترانزیستور، مقاومت و خازن نخستین مدار مجتمع یا IC را تولید کرد. این اختراع کیلبی تمام قطعات مورد نیاز یک مدار الکترونیکی را در یک دستگاه واحد جمع می‌کرد و این زمینه پیشرفت دانش محاسبات در آینده بود.

بنا به اعتراف خود شرکت، اختراع کیلبی در آن زمان دچار «بدبینی صنعتی» شد. اما بین سال‌های ۱۹۶۱ تا ۱۹۶۷ شرکت توانست این مدارهای مجتمع را به چیزی تبدیل کند که نخستین نمونه کامپیوترهای قابل‌حمل محسوب می‌شود: ماشین حسابی با نام Cal Tech که 45 اونس (1.27 کیلوگرم) وزن داشت (تصویر بالا). آن‌چه ما به عنوان CPU‌ می‌شناسیم در واقع حاصل این پروژه است. در سال 1973 گری بون (Gary Boone) یکی از کارمندان TI‌ توانست پتنتی را برای پردازنده یک سیستم محاسباتی یا Computing System CPU‌ ثبت کند. این نخستین ریزپردازنده‌ای بود که تنها از یک تراشه تشکیل شده بود.

محصول بزرگ بعدی TI پس از CPU یک تراشه منفرد سنتی‌سایزر صوت بود که برای نخستین بار صدای انسان را تقلید می‌کرد. این فناوری با نخستین اسباب‌بازی TI یعنی Speak & Spell به مقبولیتی عظیم دست پیدا کرد. اما دهه ۸۰ میلادی برای TI‌ دهه خوبی نبود. در سال 1979 TI‌ کامپیوتری شخصی با نام TI99/4 را برای رقابت با اپل ۲ و RadioShack TRS-80 تولید کرد که با اقبال زیادی روبرو نشد. کامپیوتر بعدی شرکت یعنی TIProfessional هم ضعیف ظاهر شد. در سال ۱۹۸۳ شرکت با ضرری 680 میلیون دلاری تصمیم گرفت از بازار پی‌سی خارج شود. تا سال 1989 سهم شرکت از بازار نیمه‌رساناها هم از ۳۰ درصد به ۵ درصد کاهش پیدا کرد.

پس از آن TI‌ شروع به ساخت کارخانه‌های تولید ریزپردازنده در سراسر دنیا کرد و در این کار با سایر شرکت‌ها هم شریک شد تا ریسک خود را کاهش دهد. بالاخره میزان فروش در سال 1993 افزایش یافت و TI‌به بزرگ‌ترین تولیدکننده پردازنده سیگنال دیجیتال (DSP) تبدیل شد. در سال ۲۰۰۰ هم شراکتی را با کوالکام آغاز کرد که به هر دو طرف اجازه می‌داد بدون درگیر شدن در دعاوی پتنت، از ICهای مختلف برای تجهیزات بی‌سیم استفاده کنند.

در حال حاضر TI بزرگ‌ترین تولید‌کننده نیمه‌رساناهای آنالوگ و پردازنده‌های سیگنال دیجیتال است. همچنین با خریدن مجوزهای ARM نقش بزرگی در صنایع موبایل دارد. این شرکت بعد از کوالکام دومین شرکت مطرح در زمینه تولید تراشه‌های مورد استفاده در تجهیزات همراه و بعد از اینتل و سامسونگ سومین تولید کننده بزرگ نیمه رساناها در دنیا است. تراشه‌های این شرکت در تبلت نوک، کیندل فایر، Nexus Q و آی‌پاد نانو مورد استفاده قرار گرفته است.

Intel: در مسیر انقلاب‌های محاسباتی

اینتل بیش از ۱۵ سال است که بازیگر اصلی حوزه محاسبات شخصی بوده است و در عین حال یکی از معدود شرکت‌هایی است که توانسته با سرعت گرفتن رشد فناوری، موجودیت خود را حفظ کرده و با این نرخ شدید افزایش سرعت هم‌گام شود. پردازنده‌های اینتل (و مجموعه دستورالعمل‌های مشهور x86 آن‌ها) در ابتدا به همراه پی‌سی‌های IBM و بعدترها با نمونه‌های سازگار با IBM به اوج رسیدند. این کلون‌های IBM و اقبال عمومی به سیستم‌عامل‌های سازگار با کامپیوترهای شخصی نظیر MS-DOS و ویندوز بود که x86 و اینتل را به سلطان بی‌رقیب محاسبات شخصی (Personal Computing) تبدیل کرد.

گرچه اینتل در سال‌های اولیه بیش از هر چیز درگیر افزایش سرعت پردازنده‌های خود بود، اکنون حدود ۱۵ سال است که کاهش و مدیریت میزان مصرف پردازنده‌ها جای توجه بیش از حد به کارایی صرف را گرفته است. پردازنده‌های پنتیوم ۴ متمرکز بر بیشینه کارایی و تشنه مصرف انرژی، به درد ابزارهای نیمه همراهی به نام لپ‌تاپ‌ها که به شدت در حال رونق گرفتن بودند، نمی‌خوردند. به همین دلیل شرکت به سراغ پردازنده‌ای جدید به نام Pentium M رفت که به صورت اختصاصی برای کامپیوترهای قابل‌حمل طراحی شده بود. توازنی که این پردازنده میان کارایی و میزان مصرف انرژی ایجاد کرده بود بعدها در کل خط تولید اینتل گسترش یافت به حدی که امروزه حتی در پردازنده‌های سرور اینتل هم بهینه‌سازی میزان توان مصرفی موضوع مهمی محسوب می‌شود. تمام پردازنده‌های اینتل به صورت دینامیک و پویا سرعت کلاک و ولتاژ خود را براساس بار کاری تنظیم کرده و بخش‌های بلااستفاده خود را خاموش می‌کنند تا بتوانند در عین ارایه کارایی بالا در زمان‌های اوج ترافیک کاری، کمترین میزان مصرف انرژی را داشته باشند. قابلیت‌های جدیدی نظیر Turbo Boost هم به این تراشه‌ها کمک می‌کند که کارهای کوچک را سریع‌تر انجام دهند و در نتیجه زمان‌های به اصطلاح خواب پردازنده را بیشتر می‌کنند.

در کنار پردازنده‌هایش، اینتل با معرفی و تبلیغ برند Centrino‌ در واقع یکی از اصلی‌ترین عوامل توسعه استفاده از شبکه‌های بی‌سیم بود. پردازنده‌های گرافیکی مجتمع اینتل (Intel HD) نیز در سال‌های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است. شاید تا چندی پیش گیمرها با ایده استفاده از پردازنده‌های گرافیکی مجتمع اینتل چندان موافق نبودند، اما در حال حاضر غالب بازی‌های مدرن را می‌توانید با استفاده از این پردازنده‌های مجتمع انجام دهید. البته به شرطی که تنظیمات را تا حد نهایی بالا نبرید.

گام بعدی برای اینتل فتح بازار پردازنده‌های موبایل است. گرچه ARM و شرکایش بسیار زودتر از اینتل به این صنعت وارد شده‌اند، اما اینتل هم با شتابی فزاینده در حال تعقیب آن‌ها است. تراشه‌های جدید Atom این شرکت که با نام رمز Bay Trail معرفی شده‌اند، افزایش کارایی در خور توجهی را نسبت به نمونه قبلی یعنی Clover Trail از خود نشان می‌دهند و در عین حال مصرف بالاتری ندارند. اینتل تمام توان تولیدی خود را به کار گرفته است تا در رقابت با دیگر تولیدکنندگان پردازنده، بالاترین کارایی را در عین حفظ میزان مصرف انرژی ارایه کند و امیدوار است به این ترتیب بالاخره زمانی سامسونگ و ایسوس را راضی کند که تعداد بیشتری از پردازنده‌هایش را در تجهیزات قابل‌حمل خود به کار ببرند.

در طی تمام این تحولات؛ از پی‌سی‌ها به لپ‌تاپ‌ها و از لپ‌تاپ‌‌ها به تجهیزات موبایل، برندسازی و بازاریابی دو نقطه قوت اصلی اینتل بوده‌اند. بیشتر مصرف‌کنندگان به صورت معمول هیچ‌گاه پردازنده‌ای را به صورت مستقیم از اینتل نمی‌خرند (گرچه بسیاری از خوانندگان ما احتمالا حداقل در گذشته‌ای نه چندان دور خودشان پی‌سی‌های‌شان را سر هم می‌کردند) اما به لطف تبلیغات تاثیرگذار و برچسب‌هایی که روی غالب محصولات کامپیوتری دیده می‌شود، نام این شرکت همانند نام شرکت‌های تولیدکننده لوازم خانگی برای بیشتر افراد آشنا است. و تمام این‌ها البته بی‌دلیل نیست.

داستان‌هایی که در قسمت بعدی این مجموعه خواهید شنید شاید تا حدی برای‌تان تکراری باشد. در قسمت بعدی از شرکت‌هایی حرف خواهیم زد که غالب ما با محصولات‌شان آشنایی کامل داریم. راجع به دو شرکت نام‌آشنا صحبت خواهیم کرد که داستان‌های‌شان هیچ‌گاه کسالت‌بار و خسته‌کننده نخواهد شد. . .