شبهایی که دیگر هیچ وقت کاملا تاریک نیستند- یکی از خطرهای پنهان فناوری برای سلامتی ما
شبهای ما هر سال که میگذرد روشنتر از سال پیش میشوند، شاید عکاسهای نجومی بیش از هر کس دیگری بدانند که چقدر آلودگی نوری در شبها بالاست.
اگر زمانی فقط نورهای چراغ روشنایی داخل خانه یا سطح شهر و تبلیغات شبهایمان را روشن میکرد، الان دیگر ما میتوانیم فهرست بلندبالایی از چیزهایی را ارائه بدهیم که حتی در دقایقی قبل خواب و حین خواب هم، شبهایمان را روشن میکنند.
ما تا آخرین لحظهای که بیدار هستیم، چشم از گوشیهای هوشمند و تبلتهای خود برنمیداریم، حین خواب هم وضعیت بهتر نیست، خیلیها در اتاق خوابشان کامپیوترشان را روشن نگاه میدارند، تا چیزی دانلود شود، ساعت الکتریکی کنار بستر هم نور ملایمی از خود ساطع میکند، تجهیزات دیگری مثل گیرندههای تلویزیونی و دستگاههای پخش DVD هم ممکن است در اتاق خواب باشند که هر یک از آنها نور کم، اما در مجموع قابل ملاحظهای را ساطع میکنند. تازه ممکن است شما بدخواب شوید، و وقتی دقایقی برخاستهاید، با خودتان فکر کنید، چقدر خوب است به جای «شمردن گوسفندها»، با تبلت کتابی بخوانید یا وبگردی کنید و ناگهان نور صفحه نمایش که مناسب شرایط روز تنظیم کرده بودید، با شدت تمام به چشمهای شما میتابد.
ممکن است بگویید که مگر چه میشود، شبهایتان کمی روشن شود، یا اینکه با این نورها انطباق دارید و به گمان شما، مزاحمتی برای شما ندارند.
اما باید بگویم که مسئله جدیتر از چیزی است که فکر میکنید.
فیزیولوژی بدن انسانها در طی هزاران سال، با دو نور طبیعی خود را هماهنگ کرده است: نور خورشید در طی روز و نور ماه در طی شب. در بدن رفته رفته یک ریتم شبانهروزی یا circadian شکل گرفته است، این ریتم چیزی نیست که بشود بدون پرداخت هزینه تغییرش داد.
در حدول زیر میزان روشنایی در شرایط مختلف را بر اساس واحد لوکس میبینید. توجه داشته باشید که لوکس، یک واحد اندازهگیری لگاریتمی است.
نور چگونه روی بدن ما تأثیر میگذارد؟
وقتی نور به چشمهای شما برخورد میکند، پیامهای عصبی از طریق عصب بینایی به هستههای سوپراکیاسماتیک در هیپوتالاموس میرسند، این هستههای مسئول تنظیم ریتم شبانهروزی هستند. وقتی نور مصنوعی شب به این هستهها برسد، آنها تقریبا شبیه شرایط روز به نور واکنش نشان میدهند، مثلا دمای بدن را بالا میبرند و هورمون کورتیزول ترشح میکنند.
هورمون کورتیزول باید به طور طبیعی در طی شب کمتر از وقت روز ترشح شود، ترشح نابجای آن در طول شب باعث مشکلاتی مثل چاقی، مقاومت به انسولین و مستعد شدن به دیابت، و تغییر واکنش التهابی بدن میشود.
از سوی دیگر وقتی محیط تاریک نباشد، هورمون مهمی به نام ملاتونین، به میزان کمتری از غده پینهآل مغز ترشح میشود، این هورمون در طول شب، فشار خون، دمای بدن و میزان قند خون ما را پایین میآورد. پس نورهای مصنوعی شبانه از این محور هم باعث، اختلالاتی در بدن ما میشوند.
پژوهشها نشان دادهاند که حتی روشن بودن معمول اتاقها در طول شبها، طول زمان ترشح ملاتونین را 90 دقیقه کمتر میکند و اگر اتاق در حین خواب به اندازه کافی تاریک نباشد، ترشح هورمون 50 درصد دیگر هم کاهش مییابد.
حالا بماند که استفاده شبانه از تبلت و گوشیهای هوشمند، چقدر میتوانند اختلال ایجاد کنند.
آبی زیانآور!
جالب است بدانید که نور آبی، نسبت به نورهای دیگر بیشتر باعث اختلال در ریتم شبانهروزی ما میشود، چون این طیف نور، بیشتر رنگدانه ملانوپسین شبکیه را تحت تأثیر قرار میدهد و از آنجا که سلولهای حاوی این رنگدانه در تنظیم ریتم شبانهروزی نقش مهمی دارند، در نتیجه نور آبی باعث اختلال ریتم شبانهروزی بیشتری میشود.
البته از یاد نبرید که محتوای خود وبگردی یا پیامهای دریافتی با گجتها، میتوانند باعث ایجاد تنش ذهنی در ما شوند و خوابمان را مختل کنند و بنابراین علاوه بر مکانیسم نوری، گجتها با شیوه دیگری هم مزاحم سلامت ما هستند.
نورهای مصنوعی و خطر سرطان
اما موضوع جدیتر از چیزی است که فکر میکنید:
مطابق یک تحقیق 10 سال که روی 1670 زن انجام شد، مشخص شد آنهایی که بیشتر در معرض نورهای مصنوعی شبانه هستند، 22 درصد بیشتر احتمال دارد که مبلا به سرطان پستان شوند. گمان میرود که سرکوب ترشح هورمون ملاتونین اینجا هم عامل قضیه باشد.
در یک مطالعه دیگر، محققان، بافت سرطان سینه را به موشها پیوند زدند و متوجه شدند که اگر خون زنانی را به بدن این موشهای وارد کنند که در معرض نور شبانه بیشتر بودهاند، میزان رشد تومور بیشتر میشود.
کسانی که شغلهای شبانه دارند و شیف کاریشان ثابت نیست و چرخشی است، مثل پرستاران، باز هم احتمال ابتلاشان به سرطان پستان بالا میرود.
خبر بد این است که حتی اگر نور تبلت و گوشی هود را کم کنید، خطرها کم نمیشود، چون ثابت شده که برخورد طولانی و مزمن با نورهای کم در همسترها باعث بروز علایمی شبیه افسردگی در آنها میشود. گمان میرود که عامل ایجاد افسردگی در این مورد، پروتئینی به نام TNF باشد.
تحقیقات باز هم تأکید کردهاند که نور آبی به میزان بیشتری میتواند باعث ایجاد افسردگی شود. نور شبانه میتواند خلق اشخاص و حتی یادگیری ما را تحت تأثیر قرار دهد.
از سوی دیگر مهم است بدانید که ملاتونین نقش مهمی در فرایند سالخوردگی دارد، این هورمون میتواند تنشهای اکسیداتیو بدن را کم کند، بنابراین اختلال در ترشح آن میتواند روند سالخوردگی را شتاب دهد، حتی بین سرکوب ترشح ملاتونین و بروز بیماریهای قبلی – عروقی هم روابطی کشف شدهاند.
چه باید کرد؟
– اتاق خوابتان را تا جایی که میتوانید تاریک کنید.
– ساعتی قبل از خواب، نور اتاقهایتان را کم کنید.
– عادت مطالعه قبل از خواب با تبلت یا کار با گوشیهای هوشمند را کنار بگذارید و رو به کتاب کاغذی یا کتابخوانهایی با جوهر الکترونیک بیاورید.
– کامپیوتر و یا وسایلی که به هر ترتیب نوری از خود پخش میکنند، مخصوصا آنهایی را که نور آبی دارند، از بستر خود دور نگاه دارید.
متاسفانه من شب ها بیدارم و در روز فقط 4 تا 6 ساعت میخوابم
عالی و کارآمد.
زحمت کشیدید آقای مجیدی.
عملا من مُردم پس…
الان که این کامنتو میزارم ساعت ۶ و ۲۰ دقیقس
نه اینکه صبح شده باشه و بیدار باشم، از شب بیدارم
(اگه ترافیک روزانه اینقدر گرون نبود احتمالا من اینطوری نمیشدم …)
تازه گیا عادت کرده بودم از 3،4صبح بشینم وبگردی،با این لیست بیماری که این مقاله رو کرد تا نمردم بهتره ترک عادت کنم.جالب بود ،ممنون.
یه برنامه ای هم هست به نام f.lux که از شب به بعد متناسب با ساعت، میاد نور آبی مانیتور رو کم میکنه و قدری میتونه به کاربر کمک کنه.
(این برنامه رایگانه و علاوه بر ویندوز و مک، نسخه مخصوص آی او اس هم داره)
خیلی خوب و حرفه ای نوشتید در عین حال مطلب بسیار بسیار بسیار مهمی رو شرح دادید. سپاسگزارم
بابای من که از ترس پول برق میره شبا از فیوز تو خونه کلا قطع میکنه =)))
اقای دکتر بسیار ممنون
قبلا که کوچکتر بودم اوایل توجوانی یادمه جایی خونده بودم که خواب بین ساعت 10تا2شب باعث میشه که افرادی که در دوران رشد قرار دارند میزان هورمون(البته فکرکنم هورمون گفته شده بود)بیشتری در بدنشون ترشح بشه
ممنون از اطلاعات مفیدتان
واقعاً ممنون از این هشدار جدی! یکی از مهمترین چیزهایی که نیاز دارم تو زندگیم اصلاحش کنم همین عادت دیر خوابیدن، با نور خوابیدن، و زود پاشدن از همون خواب سخت بدست اومده هست…
ممنون از مطلبتون
دلم برای نور مهتاب تنگ شده!
با عرض سلام و خسته نباشید خدمت شما .
واقعا مطلب مفید و البته ارزنده ای بود …!
شما با این مطلبتون به خیلی از ما ها که عادت های بد دیر خوابیدن دارن؛ کمک کردید ..، واقعا جای تشکر داره! این کار میتونه خیلی توی روحیه ی ما تأثیر مثبت داشته باشه …، شاید اگر بدون خوندن این مطلب میخواستم این عادت شب بیداری رو ترک کنم؛ اصلا نمی تونستم خودم رو قانع کنم؛ در نتیجه هم اینکه نمی تونستم این عادت بد رو ترک کنم! به هر حال خیلی خیلی از شما و تیم زحمت کش شما ممنونم …؛ واقعا لطف بزرگی در حق ما جوون های ایرانی میکنید …
یا علی مدد .
واقعا مقاله ی جالبی بود.
در مورد نور آبی هم اخیرا یه نرم افزار اومده که بر اساس موقعیت جغرافیایی و غروب خورشید نور قرمز رو تو صفحه نمایش PCها و idevice ها بیشتر می کنه که موقع مطالعه تو شب اسیب کمتری به چش وارد شه
به این لینکش سر بزنینُ نرم افزار خوبیه:
http://justgetflux.com/
خیلى ممنون . خیلى مفید بود
طول موج رنگ آبی نیز بی تاثیر نیست. تا حدودی به طیف نور روز میرسه. فکر کنم برای همین چراغهای شب خواب معمولا قرمز(با طول موج کمتر) هستند
من تازه هفته پیش رفتم یک لامپ کم مصرف ٨٠ وات خریدم !
روشنش که میکنم اطاقم از صبح روشن تر میشه :)
راستی قبل از “چه باید کرد ” فکر کنم منظورتون بیماری های قلبی عروقی هست !نه قبلی عروقی ;)
درود بر شما، و ممنون از مطلب ارزنده ای که گذاشتید.
هر چند مطلبی که نوشتید با منبع اون از نظر ترجمه مطابقت داره. ولی لاکس (تلفظ صحیحش لاکس هست) یک واحد غیر لگاریتمی هست و شباهت زیادی به وات بر متر مربع دارد با این تفاوت که با حساسیت بینایی انسان برای طیف مرعی امواج الکترو مغناطیس سنجیده میشه.
http://en.wikipedia.org/wiki/Lux
توضیح ساده و خوبی توی این زمینه داره.
یک پیشنهاد هم دارم و اون استفاده یکپارچه از لغت سرصان پستان هست هر چند تخصص من هیچ ارتباط مستقیمی به پزشکی نداره ولی دیدن لغت سرطان سینه حد اقل برای من یاد آور کوته فکری هست که حتی باعث سانسور علمی میشه.
در پایان باز هم از مطلب جالبی که منتشر کردید و به طور کلی از سلیقه خوبتون در انتخاب موضوعات ارزشمند و جالب تشکر میکنم
تو چه باید کرد:
“- عادت مطالعه قبل از خواب با تبلت یا کار با گوشیهای هوشمند را کنار بگذارید و رو به کتاب کاغذی یا کتابخوانهایی با جوهر الکترونیک بیاورید.”
کتاب کاغذی احتیاج به نور برای مطالعه و کتابخوان هم خودش نور ساطح میکنه دوباره همون مشکل وجود نور هنگام خواب پیش میاد که
(با وجود نور ها شاید استفاده از چشم بند مناسب باشه)
ممنون از متن مفیدتون. اگرچه دنیای سینتتیک هیچ وقت نمی تونه جایگزین کاملی باشه، اما نظرتون راجع به قرص های ملاتونین (که یک نمونه اش توسط شرکت natur made امریکا تولید می شه) چیه؟ با توجه به اعتبار شرکت سازنده، فکر می کنید بتونه تو سیکل شبانه روزی کمک خوبی محسوب بشه؟
خیلی ممنون واقعا مفید بود
همین امروز صبح داشتم به یک مراجع در مورد ملاتونین و اثراتش و اینکه تنظیم ساعت خواب و بیداریشو بتدریج بدست بیاره میگفتم و حالا این مطلب داده هامو کامل کرد خیلی ممنونم، مسیر ترشح و اثر ملاتونین جالب توجه بود،باز هم ممنون
به امید موفقیت روز افزون
واقعا مطلب مفیدی بود ممنون
آره واقعا .