برازوکا، توپ جام جهانی برزیل: بازگشت به توپ‌های کلاسیک فوتبالی

شهریار نوبهار: از جام‌جهانی 1970 مکزیک به بعد ، شرکت آدیداس مسئولیت تامین توپ برای برگزاری مسابقات را بر عهده گرفته‌ است.در طول این سال‌ها فیفا همواره یک نگرانی بزرگ داشته است. این که تعداد گل‌ها در رقابت‌ها همواره رو به افزایش باشد. آدیداس هم برای پاسخ به این نگرانی برنامه‌ی ساده‌ای را دنبال کرده است.طراحی توپ‌های سبک‌تر با تکه‌های کمتر.توپ‌های جام‌جهانی 2006 و 2010 را می‌توان نقطه عطف چنین روندی دانست. توپ‌هایی به شدت سبک که برای ضربه زدن نیاز به قدرت بیشتری داشتند. نتیجه هم این بود که میانگین سرعت شوت‌ها در این دو جام به حدود 80 کیلومتر بر ساعت رسیده بود.

اما دوران و چرخش‌های عجیب و غیرقابل پیش‌بینی توپ‌ها صدای انتقاد مربیان، دروازه‌بانان و حتی مهاجمین را هم بلند کرده بود. شاید جالب‌ترین انتقاد درباره این توپ به اظهار نظر خولیو سزار دروازه‌بان برزیلی مربوط می‌شد که جابولانی ( توپ جام‌جهانی 2010 ) را با توپ‌های درجه چندم سوپرمارکت‌ها مقایسه کرده بود.

و حالا به نظر می‌رسد که انتقادات شدید مربوط به دو جام‌جهانی قبلی باعث تغییر نگرش فیفا و آدیداس شده است.فیفا هنوز هم نگران تعداد گل‌های مسابقات است. اما نمی‌خواهد که این گل‌ها صرفا بر اساس ایرادات فنی توپ‌ها و اقبال بلند بازیکنان به ثمر برسد. و آدیداس مدعی‌ست که با طراحی توپ جدید جام‌جهانی 2014 ، برازوکا ( Brazuca ) ، مشکلات پیشین را حل کرده است. اما یا این ادعا درست است؟ برازوکا چه تغییراتی نسبت به توپ‌های قبلی خود دارد؟ در ادامه مطلب با ما همراه باشید.

برازوکا : نامگذاری و مشخصات

برازوکا دوازدهمین توپی است که توسط آدیداس و به طور ویژه برای مسابقات جام‌جهانی طراحی شده است. و برای اولین بار در طول تاریخ نامگذاری آن توسط طرفداران فوتبال انجام شده است. طی یک رای‌گیری آنلاین برازوکا با کسب 77.8 درصد آرا به عنوان نام توپ جدید رقابت‌ها انتخاب شد. برازوکا اصطلاحی عامیانه است که به غرور ملی ، سبک زندگی و نگرش برزیلی‌ها اشاره دارد.نوع پوشش رنگارنگ و سرگرم‌کننده‌ی برزیلی‌ها هم در طراحی این توپ کاملا مشخص است. استفاده از روبان‌ها در رنگ‌های مختلف ، این توپ را به یکی از نمونه‌های کاملا متفاوت از همتایان قبلی خود تبدیل کرده است.

برازوکا از شش قطعه ملخی شکل تشکیل شده که با گرما و بدون دخالت دست انسان به هم متصل شده‌اند. به نظر می‌رسد با این تکه‌های کمتر برازوکا باید توپ نرم‌تر و سبک‌تری هم باشد. اما این طور نیست. شکل هندسی درزها و نوع دوختن آنها در تعیین میزان نرمی و سختی توپ‌ها بسیار موثر است. در اینجا مهندسین آدیداس دست به ابتکار جالبی زده‌اند. آنها برازوکا را با درزهایی عمیق‌تر و طولانی‌تر طراحی کرده‌اند که همین برازوکا را به توپ‌های قدیمی‌تر فوتبال نزدیک‌تر می‌کند و این یعنی اصطکاک بیشتر و انحراف کمتر.

این توپ 437 گرم وزن داشته و در طول باران شدید هم تنها دو دهم درصد آب به خود جذب می‌کند. رقمی که بسیار کمتر از استاندارد 10 درصدی مخصوص فیفاست.

همچنین برازوکا دو نسخه ویژه هم دارد. توپی مخصوص با روبان‌های طلایی و سبز که برای مسابقه فینال در ریودوژانیرو طراحی شده است تا در همراهی با رنگ جام قهرمانی ، مسابقه فینال را به اتفاقی ویژه تبدیل کند. توپ مخصوص دیگری با شش دوربین بر روی آن به نام Brazucam نیز طراحی شده که می‌تواند با فیلمبرداری از زاویه یک توپ ، صحنه‌های ویژه و جالبی را از زاویه دید یک توپ به ما نشان بدهد.

روند طراحی، تولید و کسب مجوز فیفا

ماتیاس مکینگ مدیر واحد فوتبال کمپانی آدیداس درباره روند تولید برازوکا می‌گوید:

“هدف ما بسیار ساده است.تولید بهترین محصولات برای هر چیزی که به فوتبال مربوط می‌شود. برازوکا هم از این قاعده مستثنی نیست.”

این میل به تکامل و ساده‌سازی در روند تولید این توپ نیز مشخص است. مکینگ می‌گوید که شکل بیرونی برازوکا شبیه یک پازل سه بعدی است. آنها با شش تکه ملخی شکل یکسان به این توپ فرم ساده‌ای داده‌اند.اما برای به حداقل رساندن ایرادات فنی، در روند تولید این محصول با استفاده از ماشین‌های مخصوص، دخالت دست را به حداقل‌ترین شکل ممکن کاهش داده‌اند. آنها حتی برای آزمون‌های مربوط به حرکت توپ هم یک پای روباتیک مخصوص را طراحی کردند تا حالات مختلف شوت‌زنی و پاس را به دلخواه خود تنظیم کنند. مکینگ در این باره می‌گوید: ” ما با دوربین‌های مخصوص فریم به فریم تصاویر مربوط به ضربات توپ را مشاهده کرده و روند حرکتی آن را با نتایج تحقیقات خود مقایسه می‌کردیم. حتی یک میلی‌متر از حرکت توپ هم برای ما مهم بود. این آزمون‌ها را در شرایط آب و هوایی مختلف و حتی با کفش‌های متفاوت انجام دادیم تا همه جزییات را بدانیم.”

اما تست‌های انسانی این توپ بیشترین انرژی را از مهندسین آدیداس گرفت. آنها برای سه سال در ده کشور مختلف از ششصد بازیکن برای کار با این توپ دعوت به عمل آوردند.در جام قهرمانی زیر بیست‌ساله‌های جهان در ترکیه این توپ برای اولین بار مورد آزمایش قرار گرفت. برازوکا نخستین توپی است که پیش از معرفی رسمی، در یک تورنُمنت برای آزمایش شرکت داده شده است.علاوه بر این در فینال جام حذفی آلمان و در چند دیدار دوستانه مختلف هم از این توپ استفاده شد. تا در نتیجه این آزمون و خطاها اشکالات توپ به حداقل ممکن برسد.

اما هنوز یک مرحله دیگر هم باقی‌مانده و آن هم رد شدن از آزمایش‌های مخصوص فیفاست. کلیه لوازم ورزشی مورد استفاده در جام‌جهانی باید مورد تایید فیفا قرار بگیرند. توپ مخصوص مسابقات هم یکی از آنهاست. در آزمایشگاه فیفا این توپ تحت آزمون‌های متفاوتی قرار گرفت. به طور مثال در یکی از این آزمایش‌ها دوام توپ به این صورت بررسی می‌شود که با استفاده از یک ماشین توپ نزدیک به 2000 بار به طور مداوم به دیوار کوبیده می‌شود. بعد از آن شکل فیزیکی، فشار و باد توپ با حالت اولیه آن مقایسه می‌شود. استفاده از توپ در دماهای بالای 40 تا زیر0 صفر درجه سانتی‌گراد هم یکی دیگر از آزمایش‌هاست. در نهایت بعد از سال‌ها آزمایش‌های داخلی آدیداس و بررسی در آزمایشگاه مخصوص فیفا ، در دسامبر 2013 این توپ مهر تایید نهایی را گرفت و به عنوان توپ رسمی مسابقات معرفی شد.

چرا برازوکا توپ مناسب‌تری نسبت به جابولانی است؟

بعد از انتقادات سنگین از جابولانی به نظر می‌رسد که کسی در آدیداس و فیفا نباید از آن دفاع کند.  اما مدیر واحد فوتبال آدیداس هنوز هم از این محصول راضی است: “ما در آدیداس هنوز هم به جابولانی افتخار می‌کنیم.در آن دوره پیشرفته‌ترین توپی که می‌توانستیم تولید کنیم همان بود.”

شاید آنها نخواهند به شکست دو محصول قبلی خود اعتراف کنند اما تغییر رویکرد فیفا و آدیداس در تولید توپ جدید مشخص است. جابولانی نسبت به نمونه‌های قبلی توپ سبک‌ و نرمی بود. به دلیل همین نرمی در سرعت‌های پایین به هدف نمی‌رسید. بنابراین بازیکنان مجبور بودند با قدرت بیشتری به آن ضربه بزنند. همینطور آنها باید کمترین کات را به توپ می‌دادند. چرا که به دلیل همین نرمی و سرعت بالای جابولانی، رفتارهای آن غیرقابل پیش‌بینی بود و هر گونه کات اضافی دادن به آن ممکن بود که به کلی این توپ را از مسیر مدنظر خارج کند. هم‌چنین اصلی در طراحی توپ‌ها داریم که می‌گوید اگر توپی پوسته زبر و محکمی نداشته باشد، بسیار بیشتر تحت تاثیر مقاومت هوا و نیروهای آیرودینامیکی قرار می‌گیرد.

برازوکا اما برخلاف جابولانی بیشتر به توپ‌های قدیمی و 32 تکه فوتبال شبیه است. در نتیجه بازیکنان لازم نیست برای فرستادن توپ به مقصد موردنظر، بیهوده سرعت و قدرت بیشتری به آن بدهند. نتایج آزمون‌های آدیداس نشان می‌دهد که میانگین سرعت توپ جدید چیزی در حدود 48 کیلومتر بر ساعت است و از لحاظ کمک به بازیکنان در افزایش دقت نشانه‌گیری‌ها، این توپ بهبود بسیار بیشتری داشته است. این کمک بزرگی به بازیکنانی است که مهارت و تکنیک بالایی در حفظ و ضربه‌زنی به توپ دارند.بنابراین می‌توانیم امیدوار باشیم که نسبت به دو جام‌جهانی قبلی شاهد شوت‌ها و ضربات واقعی‌تری به توپ باشیم.

آیا با برازوکا مسابقات بهتری خواهیم دید؟

در مراسم معرفی برازوکا در دسامبر 2013 استون جرارد کاپیتان انگلستان نکته مهمی را یادآوری کرد: ” نشانه‌ی یک توپ خوب این است که کسی درباره آن صحبتی نمی‌کند .برازوکا توپ ساده و قابل اطمینانی است. این‌ها تمام چیزی است که من از یک توپ می‌خواهم.”

ما طرفداران فوتبال هم چیزی فراتر از همین استانداردهای ساده و مشخص را نمی‌خواهیم.همه ما می‌خواهیم که بازیکنان تکنیکی و با مهارتی مانند مسی، رونی، اینیستا، پیرلو، کریستیانو رونالدو و… بتوانند به راحتی کیفیت خود را به نمایش بگذارند. مهندسین آدیداس با طراحی توپ برازوکا مدعی‌اند که پیشرفته‌ترین و دقیق‌ترین محصول خود را تولید کرده‌اند.آنها می‌گویند که همه در برزیل فوتبالی واقعی‌تر را خواهند دید و دیگر شکی نیست که اگر ضربه‌ای مهلک و جذاب به گل تبدیل شده، ناشی از مهارت بازیکن بوده است.و شانس کمترین دخالت ممکن را دارد.

آیا واقعا چنین است؟ آیا برازوکا می‌تواند به بهترین شکل مهارت بازیکنان بزرگ فوتبال را به ما نشان بدهد؟یاید منتظر باشیم و ببینیم…