معرفی کتاب: کودتا، اثر یرواند آبراهامیان

5

یکی از مشکلات ما در ایران شیوه تاریخ‌نگاری ماست، کتاب‌های تاریخی موجود در بازار ایران را می‌توانیم به چهار دسته تقسیم کنیم:

– آنهایی که به کلی غیرمستند هستند و برای فروش بیشتر پر از افسانه‌سازی و درج مطالب زرد مثلا در مورد روابط خانوادگی و شخصی افراد هستند.

– آنهایی که نویسنده آنها ذهنی ایدئولوژیک داشته است و سعی کرده است تاریخ را تنها از زاویه دید خود ببینید و برای همین، برخی رویدادها را پررنگ و با لعاب بیشتر بازگو کند، از کنار بعضی بگذرد و برخی از کنش‌ها را توجیه کند.در این دسته کتاب‌ها به جای روایت تاریخ، شاهد قضاوت‌های تاریخی هستیم.

– آنهایی که بیشتر مبتنی بری تاریخ شفاهی و قول افراد هستند و تحقیق زیادی برای آنها انجام نشده و مستند نیستند. با این همه نویسنده آنها ذهنی منظم داشته و سعی کرده منصفانه رویدادها را نقل قول کند.

– آنهایی که نویسنده آنها هر چند شاید خود از موضع‌گیری‌های سیاسی به دور نبوده، با کنار نهادن همه آن بینش‌ها و علایق، سعی کرده به صورت مستند سخن بگوید.

متأسفانه یکی از ویژگی‌ها دیرینه ما ایرانی‌ها اهمیت ندادنمان با ثبت و مکتوب کردن حوادث و فراهم کردن بایگانی‌های معتبر است. خیلی وقت‌ها هم به محض دگرگونی‌های سیاسی-اجتماعی بزرگ سعی کرده‌ایم، مواد تاریخی قبلی را به کلی بزداییم، با این تصور که با ظهور دوره جدید، دیگر نیازی به تاریخ «کهنه» نیست!

در تاریخ ما، کودتای 28 مرداد و نهضت ملی شدن صنعت نفت، واقعه‌ای است بس بحث‌برانگیز و درست به خاطر همان علایق سیاسی، هر کسی از شن خود اقدام به روایت تاریخ کرده است.

به شما توصیه می‌کنم که برخی از این تاریخ‌نگاری‌های را اصلا نخوانید، چون حتی از دید یک ناظر بی‌طرف، آنها بیشتر بیانیه‌های سیاسی هستند، تا تاریخ‌نگاری.

به راستی کودتای 28 مرداد چرا رخ داد؟ آیا این کودتا به خاطر درگیری ابرقدرت‌های وقت ناگزیر بود؟ آیا واقعا هراس غرب از نفوذ کمونیسم در ایران باعث آن شد؟ آیا مصدق با برخی اشتباهات راهبردی مثلا در تعامل با آمریکا و کوتاه نیامدن از برخی مواضع، و به زبان ساده لج‌بازی در برخی زمینه‌ها هم به نوعی مقصر بود؟ یا اینکه آن طور که «مصدقی‌»ها می‌گویند او صرفا پیر خیراندیشی بود که نمی‌خواست در برابر جبر زمانه، سر فرود آورد؟

در این میان اگر به رابطه دولت مصدق با جناح مذهبی و حزب توده نزدیک شویم، موضوع بسی بغرنج‌تر می‌شود، طوری که سخن گفتن دشوار می‌شود!

جایگاه مردم در این میان چه بود؟ چه چیز باعث می‌شود که مردم ایران علیرغم شور زیاد در مقاطع حساس و تعیین‌کننده تاریخی، استمرار لازم را نداشته باشند؟ آیا مردم ایران همیشه به رهبرانی نیاز دارند که بتوانند به آنها جهت دهند و به جایشان فکر کنند؟ چه چیز باعث سردی و تردیدهای تاریخی مردم ایران می‌شود؟

چطور شد که کودتای 28 مرداد، عملا یکی از کم‌هزینه‌ترین کودتاهای انجام شده غرب از آب درآمد و بدون مقاومت چندانی از سوی مردم و در تضاد کامل با حماسه سی تیر سال 1331، عملی شد.

8-4-2014 8-13-34 PM


چند ماهی است که کتاب ارزشمندی به نام کودتا، اثر یرواند آبراهامیان منتشر شده است، از ایشان قبلا کتاب‌های خوبی مثل ایران بین دو انقلاب، تاریخ ایران مدرن و جستارهایی درباره تئوری توطئه در ایران هم دیده بودیم.

این نویسنده سرشناس تاریخ ایران معاصر،  با استفاده از تازه‌ترین اسناد موجود به موضوع کودتای 28 مرداد 1332 و تاثیر آن بر روند روابط ایران و آمریکا در عصر مدرن پرداخته است.
این کتاب در چهار فصل «ملی شدن صنعت نفت»، «مذاکرات انگلیس و ایران»، «کودتا» و «میراث» نوشته شده است.

عمده‌ی بحث کتاب بررسی بحران 28 ماهه‌ای است که از تصویب قانون ملی‌کردن نفت در اسفند 1329 تا کودتای 28 مرداد 1332، جریان داشت و در ضمن این بررسی، در پرتو اسناد و مدارکی که ظرف سال‌های اخیر از طبقه‌بندی خارج شده است برخی از زوایای تاریک این بحران را که تبلیغات گسترده و سرسام‌آور انگلیس و امریکا سال‌ها بر آن‌ها سایه انداخته بود افشا و در آن‌ها بازنگری می‌کند. ازجمله‌ی این موارد، دلایل شکست مذاکراتی است که طی این 28 ماه بین طرفین صورت گرفت. انگلیس و ایالات متحد در عرصه‌ی عمومی و درظاهر همواره ادعا می‌کردند که آن‌ها ملی‌شدن نفت را پذیرفته‌اند و این، یکدندگی، کج‌فهمی و خصوصیات روحی و روانی مصدق و ایرانی‌هاست که مانع رسیدن به یک توافق عادلانه در این زمینه می‌شود. اما به‌ویژه پس از انتخابات بریتانیا در آبان‌ماه 1330 که در آن حزب محافظه‌کار به قدرت رسید و چرچیل، نخست‌وزیر و ایدن، وزیر خارجه‌ی بریتانیا شد، استراتژی قطعی انگلیسی‌ها و امریکایی‌ها که ـ زیر فشار سایر کمپانی‌های بزرگ نفتی امریکا ـ با آن‌ها همراه شدند، این بود که مطلقاً با مصدق مذاکره نکنند و ابتدا برای برکناری مصدق ـ به‌وسیله‌ی شاه یا مجلس ـ اقدام و پس از آن با جانشین او که قرار بود قوام یا سیدضیاء باشد مذاکره و مسئله را به شیوه‌ی مطلوب خود حل‌وفصل کند؛ زیرا عوامل و نیروهای دست‌نشانده‌ی آن‌ها در ایران پیوسته به آن‌ها اطمینان می‌دادند که مصدق با مخالفت فزاینده‌ای روبه‌رو است و به‌زودی سقوط خواهد کرد. تبلیغات موذیانه‌ی بریتانیا و ایالات متحد در این زمینه که آن‌ها ملی‌شدن را پذیرفته‌اند و خواهان سازش هستند اما «کلّه‌شقی»، «خصوصیات روان‌شناختی» و «عقده‌ی شهادت شیعی» مصدق مانع رسیدن به توافق است به حدی گسترده بود که رگه‌هایی از آن حتی در نوشته‌های برخی کسانی هم که با همدلی و همراهی نسبت به جنبش ملی‌کردن نفت و مصدق چیزی نوشته‌اند ـ مانند گازیوروسکی، استفن کینزر و غیره ـ راه یافته است.

8-4-2014 8-04-35 PM

ناشر این اثر در معرفی این کتاب می‌نویسد: «مروری تاریخی و بسیار مهم از رویدادی سرنوشت‌ساز… نویسنده در این اثر به صورتی عالمانه نشان می‌دهد که کودتای ۲۸ مرداد بیش‌تر در مخالفت سرسختانه آمریکا و انگلیس با «کنترل منابع نفتی» توسط ایران ریشه داشت تا «لجاجت» دولت ایران یا «الزامات جنگ سرد».»

ناشر همچنین به نقل از استاد خارجی آورده است: «رشید خالدی، استاد مطالعات عرب دانشگاه کلمبیا؛ کودتای آمریکایی انگلیسی سال ۱۳۳۲، رویدادی اساسی در تاریخ ایران مدرن است… این بررسی تازه به همراه درکی عمیق و پژوهشی بی‌نقص، به شکلی مستدل نشان می‌دهد که بررسی‌های پیشین موجود چندان مطمئن نیستند.»

نوام چامسکی، استاد دانشگاه ام. آی. تی؛ یک بررسی ممتاز و خواندنی… آبراهامیان در این اثر از اسنادی کم‌نظیر و سابقا دسته‌بندی‌شده و آثار جدید برای نشان‌‌دادن این لحظه‌ بسیار مهم در تاریخ خاورمیانه بهره گرفته است… بنابراین اثری است شایسته طیف وسیعی از خوانندگان.»

8-4-2014 8-03-43 PM

تصویر کمتر دیده شده فوق، تجمع شعبان جعفری و نوچه‌هایش مقابل منزل دکتر مصدق

نویسنده هدف خود را از تالیف این کتاب با وجود این همه نوشته درباره‌ کودتای 28 مرداد، این‌چنین می‌نویسد: «هدف این کتاب به چالش‌کشیدن دو موضوع جداگانه‌ی مطرح‌شده در آثار قبلی در این باره است. یکی ادعای حسن نیت بریتانیا در مذاکرات نفتی با دولت مصدق و ادعای تلاش آمریکا برای ایفای نقش به عنوان یک میانجی صادق صلح و تلاش برای ناتوان نشان‌دادن مصدق از رسیدن به یک مصالحه، به دلیل لجاجت شخصی او و دیگری به چالش کشیدن این تعبیر است که کودتا صرفا در مقوله‌ی جنگ سرد بود و ربط چندانی به منافع نفتی ایران و تسلط بر آن توسط قدرت‌های بزرگ غربی نداشت.»

این کتاب بر خلاف ادعاهای دیگران «تلاش می‌کند تا جایگاه کودتا را مشخصا و در درون مناقشه‌ی میان امپریالیسم و ملی‌گرایی، بین جهان اول و جهان سوم، بین شمال و جنوب و میان اقتصادهای صنعتی توسعه‌یافته و کشورهای توسعه‌نیافته‌ متکی به صادرات مواد خام، شناسایی کند.» نویسنده تاکید دارد که «با وجود به کاربردن زبان جنگ سرد و ادعای تلاش برای کنترل نفوذ کمونیسم در منطقه‌ خاورمیانه، این موضوع هرگز نمی‌توانست توجیهی برای اقدام نظامی و انجام کودتا در ایران تلقی شود.»

از آن‌جا که موضوع مورد مناقشه در این میان نفت است، کتاب حاضر چنین استدلال می‌کند که ایالات متحده آمریکا نیز به اندازه بریتانیا در این بحران سرمایه‌گذاری کرده بود. بنابراین، علت مشارکت آمریکا در کودتا صرفا خطر توسعه کمونیسم نبود، بلکه مساله تبعاتی مطرح بود که ملی شدن نفت می‌توانست بر مناطقی به دوردستی اندونزی و آمریکای جنوبی و خلیج فارس به جا بگذارد. کنترل تولید نفت که در اختیار شرکت‌های غربی بود، در اوایل دهه ۱۹۷۰/۱۳۵۰ به دولت‌های بومی واگذار شد اما چنین زیانی در اوایل دهه ۱۹۵۰/۱۳۳۰ امری کاملا غیرقابل پذیرش بود.

به اعتقاد آبراهامیان، ملی‌کردن صنعت نفت ایران بر سر «کنترل» بود و شرایط «مناقشه بر سر همه یا هیچ» را برای طرفین ایجاد کرد. به باور نویسنده، برای مصدق و ایران مساله‌ «حاکمیت و استقلال ملی» مطرح بود و برای شرکت نفت و بریتانیا، ملی شدن نفت ایران، درست برعکس و علیه منافع ملی و حاکمیت و کنترل بریتانیا بر منطقه ارزیابی می‌شد و از این جهت، قدرت مانور طرفین ماجرا بسیار محدود بود.

نویسنده در جایی از کتاب می‌نویسد: «آمریکا در ابتدا تصمیم داشت که وارد این دعوا نشود. آمریکا حتی بریتانیا را به پذیرش ملی‌شدن نفت ترغیب کرد، تلاش‌هایی صورت داد تا مناقشه از راه مذاکره حل و فصل شود و بریتانیا را از حمله به ایران منصرف کرد. آمریکا این موضع بی‌طرفانه را تا پایان دوره ریاست جمهوری ترومن در ژانویه ۱۹۵۳ دی‌ماه ۱۳۳۱ حفظ کرد، اما آن موقع دیگر بسیاری از مقامات امریکایی به این نتیجه رسیده بودند که سرپیچی مصدق از رسیدن به توافق در مناقشه نفتی، دارد نوعی بی ثباتی سیاسی ایجاد می‌کند که ایران را در معرض خطر سقوط به ورطه کمونیسم قرار می‌دهد.»

کتاب حاضر چنین استدلال می‌کند که ایالات متحده آمریکا و بریتانیا برای توجیه کودتا از زبان جنگ سرد گفتمان مسلط زمانه استفاده کردند، اما نگرانی عمده آن‌ها تهدید کمونیسم نبود بلکه آن‌ها بیشتر به پیامدهای ملی شدن نفت در سراسر جهان توجه داشتند. دقیقا به همین دلیل بوده که بسیاری از ایرانیان، مصدق را تحسین می‌کردند و می‌کنند.

آبراهامیان در بخشی از کتاب می‌نویسد: «دیرپاترین تاثیر کودتا، اثرگذاری آن بر حافظه جمعی(مردم ایران) بود. این اقدام نه تنها نگاه پارانوئید(توطئه‌اندیشانه) غالب در فرهنگ سیاسی را تشدید کرد بلکه آمریکا را نیز به این تصویر افزود.»

منابع: + و +


این کتاب در ایران توسط انتشارات نگاه و نشر نی به ترتیب با ترجمه ناصر زرافشان و محمد ابراهیم فتاحی منتشر شده است.

8-4-2014 8-10-02 PM

متأسفانه به ترجمه آقای زرافشان دسترسی ندارم، بنابراین نمی‌توانم در مورد کیفیت ترجمه این دو ابراز نظر شخصی بکنم، هر چند در نشریات انتقاداتی در مورد کیفیت ترجمه این اثر ارزشمند شده است.

کتاب را با ترجمه ناصر زرافشان می‌توانید به صوت آنلاین از اینجا بخرید.

نسخه دیجیتال کتاب با ترجمه محمد ابراهیم فتحی را می‌توانید از فیدیبو بخرید.


اگر خواننده جدید سایت «یک پزشک»  هستید!
شما در حال خواندن سایت یک پزشک (یک پزشک دات کام) به نشانی اینترنتی www.1pezeshk.com هستید. سایتی با 18 سال سابقه که برخلاف اسمش سرشار از مطالب متنوع است!
ما را رها نکنید. بسیار ممنون می‌شویم اگر:
- سایت یک پزشک رو در مرورگر خود بوک‌مارک کنید.
-مشترک فید یا RSS یک پزشک شوید.
- شبکه‌های اجتماعی ما را دنبال کنید: صفحه تلگرام - صفحه اینستاگرام ما
- برای سفارش تبلیغات ایمیل alirezamajidi در جی میل یا تلگرام تماس بگیرید.
و دیگر مطالب ما را بخوانید. مثلا:

گالری- تصاویر تبلیغاتی خودروهای ایمپریال کرایسلر در سال‌های 1969 تا 1973

ما بیشتر این عکس‌ها را در فیلم‌ها و کارتون‌ها دیده‌ایم و راستش تعجب می‌کنیم که زمانی خودروی کرایسلر با این طول و عرض و طراحی تولید می‌شد.ایمپریال برند خودروهای لوکس کرایسلر در بازه زمانی سال‌های 1955 تا 1975 و نیز در بازه زمانی سال‌های…

مورد عجیب بیمار M: مردی که گلوله‌ای به سرش خورد و بعد همه چیز را وارونه می‌دید!

بر اساس گزارش موردی که به تازگی منتشر شده است، یکی از منحصر به فردترین و عجیب‌ترین موارد آسیب مغزی در تاریخ شرح داده شده: این مورد با نام مستعار بیمار M، نامیده می‌شود که در سال ۱۹۳۸ در جریان جنگ داخلی اسپانیا به سرش گلوله خورد و بعد آن…

جستجو برای جیمز باند بعدی – طرفداران جیمز باند یکی از این 11 نفر را جیمز باند بعدی می‌دانند

جیمز باند یک شخصیت خیالی است که توسط نویسنده بریتانیایی یان فلمینگ خلق شده. باند یک مامور سرویس مخفی بریتانیایی ظریف و پیچیده است که با کد 007 نیز شناخته می‌شود. او اولین حضور خود را در رمان «کازینو رویال» فلمینگ در سال 1953 انجام داد و از…

جوزف ساموئل: مردی که نمی‌توانست به دار آویخته شود!

جوزف ساموئل یک جنایتکار بزرگ بود نبود، فقط از منازل سرقت می‌کرد. در وهله اول،هیچ چیز قابل توجهی دیگری در مورد زندگی او جالب نبود. با این حال، وقتی قرار شد او را اعدام کنند، همه چیز عجیب و غریب شد.جوزف ساموئل در سن چهارده سالگی در سال…

با این تصاویر کارت پستال خیلی قدیمی در دهه ۱۹۰۰ آمریکایی‌ها، تصور خود از ۱۰۰ سال بعد را نشان داده…

مجموعه‌ای جذاب از کارت پستال‌های عجیب و غریب و در عین حال جذاب از استیون آر. شوک، دیدگاه‌هایی را ارائه می‌دهد که در دهه ۱۹۰۰ تصور شده است و نشان می‌دهند که چگونه شهر‌ها، شهرک‌ها و دهکده‌ها در سراسر ایالات متحده ممکن است طی ۱۰۰ سال آینده…

این عکس‌ها راهنما و ایده‌ای برای شما برای تبدیل اشیای کهنه و دورریز به چیزهای جدید هستند

صرفه جویی «واقعا» یک هنر است. خیلی وقت‌ها ما به بهانه تغییر دکوراسیون یا قدیمی شدن چیزی یا نامتناسب شدن چیزی با وسایل تازه به سادگی دورش می‌اندازیم یا باقیمتی بسیاری نازل به سمساری می‌دهیم.البته این سال‌ها به خاطر فشارهای اقتصادی -چنان…
آگهی متنی در همه صفحات
دکتر فارمو / شیشه اتومبیل / نرم افزار حسابداری / خرید سیلوسایبین / هوش مصنوعی / قیمت وازلین ساج / مقاله بازار / شیشه اتومبیل / قیمت ایمپلنت دندان با بیمه /سپتیک تانک /بهترین دکتر لیپوماتیک در تهران /بهترین جراح بینی در تهران / آموزش تزریق ژل و بوتاکس / دوره های زیبایی برای مامایی / آموزش مزوتراپی، PRP و PRF /کاشت مو / مجتمع فنی تهران /قیمت روکش دندان /خدمات پرداخت ارزی نوین پرداخت / درمان طب / لیست قیمت تجهیزات پزشکی / دانلود آهنگ / سریال ایرانی کول دانلود / دانلود فیلم دوبله فارسی /داروخانه اینترنتی آرتان /اشتراك دايت /فروشگاه لوازم بهداشتی /داروخانه تینا /لیفت صورت در تهران /فروش‌ دوربین مداربسته هایک ویژن /سرور مجازی ایران /مرکز خدمات پزشکی و پرستاری در منزل درمان نو /توانی نو / ثبت برند /حمل بار دریایی از چین /سایت نوید /پزشک زنان سعادت آباد /کلاه کاسکت / لمینت متحرک دندان /فروشگاه اینترنتی زنبیل /ساعت تبلیغاتی /تجهیزات پزشکی /چاپ لیوان /خرید از آمازون /بهترین سریال های ایرانی /کاشت مو /قیمت ساک پارچه ای /تولید محتوا /دانلود نرم افزار /
5 نظرات
  1. محمد می گوید

    من به شرافت شما دورود میفرستم.فیدخوان چندساله شما

  2. سحر قیدی می گوید

    این کتابهایی که در داخل چاپ میشوند، خالی از تحریف نیستند. متاسفانه نمی توان به این کتاب نیز اعتماد نمود.

  3. مجید می گوید

    کتاب “همه مردان شاه” که کتاب صوتی ان نیز موجود است، دقیقا از همین دید به مسئله نگریسته و می تواند تاییدیه مجددی بر کتاب فوق الذکر باشد.

  4. ds می گوید

    ترجمه فتاحی اصلا خوب نیست

  5. مورچه بوک می گوید

    خرید آنلاین کتاب کودتا، اثر یرواند آبراهامیان از مورچه بوک:
    http://moorchebook.ir/fa/product/1254.html

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

••4 5