آشنایی با بیماری التهابی روده ( کرون و کولیت اولسرو ) و راه‌های تشخیص و درمان آن
– بیماری التهابی روده به بیماری کرون و کولیت اولسرو (زخمی شونده) اشاره دارد.
– کرون به صورت التهاب تمام جداری تعریف می‌شود، که می‌تواند هر قسمتی از مجاری گوارشی از دهان تا مقعد را درگیر کند.
– درگیری ایلیوکلونیک از همه شایع‌تر است و پس از آن درگیری روده باریک و کولون قرار دارد.
– کولیت اولسرو با التهاب سطحی روده بزرگ که به صورت پیوسته گسترش می‌یابد، مشخص می‌شود. این بیماری از حاشیه مقعد شروع می‌شود و قسمتی یا تمامی روده بزرگ را درگیر می-کند.
– گسترش بیماری به صورت پروکتیت، پروکتوسگموئیدیت، بیماری سمت چپ (به بالاتر از سیگموئید گسترش می‌یابد ولی نه بالاتر از خم طحالی)، بیماری گسترده (به بالاتر از خم طحالی هم گسترش می‌یابد؛ ولی نه کل روده بزرگ)، یا پان کلیت (درگیری تمام روده بزرگ) تعریف می‌شود.
سبب‌شناسی، همه‌گیری‌شناسی و عوامل خطر بیماری التهابی روده
– کرون و کولیت اولسرو بیماری‌های مزمن عودکننده‌ای هستند که بیش از یک میلیون آمریکایی به آن‌ها مبتلا می‌باشند.
– فرآیند التهابی هر دو بیماری در نتیجه کنش و واکنش-های پیچیده عوامل متعدد ژنتیکی و محیطی است.
– 20-10% بیماران دارای اقوام مبتلا هستند.
– این دو بیماری اکثراً بیماری‌های جهان پیشرفته هستند؛ وقتی جمعیت‌ها از کشورها در حال توسعه به توسعه‌یافته مهاجرت می‌کنند فراوانی این بیماری‌ها افزایش می‌یابد.
– این دو بیماری بیشتر در مناطق شهری شایع است تا مناطق روستایی و در آب‌وهوای شمالی شایع‌تر است تا جنوبی.
– هر بیماری یافته‌های بافت‌شناسی مشخصی دارد:
– کرون : التهاب تمام جدار (همه ضخامت) روده درگیر وجود دارد؛ روده طبیعی به صورت متناوب با مناطق بیمار قرار دارد (ضایعات جاافتاده)؛ گرانولوم‌های غیر پنیری در 20% موارد دیده می‌شوند؛ راست روده معمولاً درگیر نمی‌شود؛ پارگی، فیستول می‌تواند ایجاد شود.
– کولیت اولسرو : درگیری قسمتی از ضخامت دیواره (فقط مخاط و زیر مخاط)؛ التهاب منتشر و پشت سر هم (بدون مناطق جاافتاده)؛ بدون درگیری روده باریک؛ راست روده همیشه درگیر است.
– هر دو بیماری بیش‌ترین میزان بروز را در دهه دوم و سوم زندگی دارند.
– عوامل خطر شایع عبارتند از: سابقه خانوادگی IBD و توارث در یهودیان آشکنازی
– کشیدن سیگار برای کولیت کولیت اولسرو اثر محافظتی دارد؛ ولی یک عامل خطر برای کرون است.
علایم و نشانه‌های بیماری التهابی روده
– کرون معمولاً با درد ربع تحتانی راست شکم و اسهال تظاهر می‌کند.
– کولیت کولیت اولسرو با اسهال خونی، عجله برای دفع، زورپیچ و درد شکمی پیچشی تظاهر می‌کند.
– علائم سرشتی ممکن است شامل تب، کاهش وزن، بی‌اشتهایی و خستگی باشد.
– آبسه‌های داخل شکمی و بیماری اطراف مقعد (مثل آبسه اطراف راست روده، شقاق مقعد، فیستول اطراف مقعد) مشخصه کرون هستند.
– علائم خارج روده‌ای که در حین بیماری التهابی فعال روده ایجاد می‌شوند عبارتند از: اسکلریت، اریتم نودوزوم و آرتروپاتی واکنشی مفاصل بزرگ
– علائم خارج روده‌ای که با بیماری فعال ارتباطی ندارند عبارتند از: اسپوندیلیت آنکلیوزان، ساکروایلئیت، کلانژیت اسکلروز دهنده
– پیودرما گانگرونوزوم و التهاب عنبیه ممکن است با فعالیت بیماری ارتباط داشته باشد یا نداشته باشد.
تشخیص‌های افتراقی بیماری التهابی روده
الف- کولیت (کولیت اولسرو و کرون روده بزرگ)
- کولیت عفونی
- کولیت ناشی از ایسکمی
- کولیت وابسته به دارو (آسپیرین، NSAIDs، طلا، پنیسیلامین)
- دیورتیکولیت
- سندروم زخم منفرد راست روده
- کلوپاتی ناشی از پرتودرمانی
- واسکولیت
ب- کرون ایلئوم
- عفونت (یرسینیا / TB)
- وابسته به دارو
- ایسکمی مزانتر
- لنفوما
- گاستروانتریت ائوزینوفیلیک
- ژژنوایلئیت زخمی شونده
- پرتودرمانی
- واسکولیت
راه‌های تشخیص بیماری التهابی روده
– تشخیص بر اساس تظاهرات بالینی، معاینه فیزیک و بررسی-های رادیولوژی، اندوسکوپی و بافت‌شناسی است.
– شرح‌حال و معاینه فیزیکی باید با توجه به مصرف آسپیرین / NSAIDs، سابقه فامیلی، مصرف تنباکو، مسافرت اخیر و ارتباطات آلوده گرفته شود.
– تست‌های آزمایشگاهی عبارتند از: شمارش کامل سلول‌های خونی با افتراق گلبول‌های سفید، تست‌های عملکرد کبدی، پروتئین واکنشش C، میزان رسوب گلبول‌های قرمز و بیوشیمی‌های کبدی
– P-ANCA در 60% بیماران بالا است.-
آنتی‌بادی ضد ساکارومایسس سرویشیا در 80% بیماران کرون بالا است.
– تجزیه مدفوع برای گلبول سفید در مدفوع، سم کلستریدیوم دیفیسیل، کشت‌های باکتریایی، آنتی‌ژن ژیاردیا، تخم و خود انگل‌ها باید انجام شود، اگر مشکوک به سوء جذب هستیم، چربی مدفوع باید اندازه‌گیری شود (رنگ‌آمیزی سودان).
– کولونوسکوپی با نمونه‌برداری برای تشخیص کولیت اولسرو و کرون لازم است.
– گرافی سریال روده باریک می‌تواند یافته‌های مشخصه کرون را نشان دهد (مثل تنگی‌ها، نمای سنگفرش خیابان، ضایعات جامانده، زخم‌های آفتی، فیستول‌ها).
– سی‌تی‌اسکن شکم و لگن می‌تواند در ارزیابی انسداد تجمع چرک، فیستول‌ها و آبسه‌ها در کرون مفید باشد.
– اندوسکوپی روده باریک به کمک کپسول در تشخیص کرون مخفی روده باریک مفید است.
راه‌های درمان بیماری التهابی روده
– اصول درمان: 1) القاء خاموشی در بیماری و به دنبال آن نگه‌داشتن بیماری در حالت خاموشی. 2) داروی انتخابی بستگی به شدت (خفیف، متوسط، شدید) و محل درگیری (قست اولیه GI، ایلئال، روده بزرگ) دارد. 3) استروئیدها داروهای القاءکننده خاموشی بیماری هستند ولی نباید به عنوان نگه‌دارنده بیماری در حالت خاموشی به کار بروند.
بیماری کرون
– بیماری خفیف فعال را با مسالامین خوارکی یا سولفاسالازین درمان کنید. آنتی‌بیوتیک‌ها (مترونیدازول و سیپروفلوکساسین در صورتی‌که روده بزرگ درگیر باشد؛ مفید هستند.)
- بیماری متوسط تا شدید و بیماری‌ای که به درمان‌های بالا جواب نمی‌دهد را با پردنیزولون، بودزوناید (یک اینفلیکسی‌ماب، آدالیموماب) درمان کنید.
- بیماری شدید را در بیمارستان و با هیدروکورتیزون یا اینفلیکسی‌ماب وریدی درمان کنید.
- خاموشی بیماری ناشی از استروئید را با آزاتیوپرین، 6-مرکاپتوپورین، متوترکسات حفظ کنید.
- آنتی‌بادی‌های ضد TNF-α برای ایجاد و حفظ فروکشی بیماری مؤثر هستند.
- آبسه‌ها را با تخلیه از راه پوست و آنتی‌بیوتیک‌های وریدی و سپس برداشتن روده درمان کنید.
- انسداد روده ناشی از تنگی‌ها نیاز به جراحی دارد.
کولیت اولسرو
- بیماری خفیف را با مسالامین خوراکی و/ یا موضعی؛ بیماری متوسط را با پرودنیزولون یا اینفلیکسی‌ماب؛ بیماری شدید/ برق‌آسا را با بستری کردن و استروئید یا سیلکوسپورین وریدی درمان کنید.
- فروکش کردن بیماری را با آزاتیوپرین یا 6-مرکاپتوپورین کنترل کنید.
- پروکتوکولکتومی برای خون‌ریزی بی‌وقفه، مگاکولون سمی و سرطان کولون لازم است.
پیش‌آگهی و عوارض/سیربالینی بیماری التهابی روده
– کرون بعد از فروکش کردن از طریق جراحی یا طبی میزان عود بالایی دارد.
– کولیت اولسرو با پروکتوکولکتومی بهبود می‌یابد.
– هم کرون و هم کولیت اولسرو می‌توانند دچار عوارض بیماری خارج روده‌ای، پوکی استخوان، حوادث ترومبوآمبولی، وابستگی به استروئید (ناتوانی در کم کردن استروئید) و مسمومیت دارویی شوند.
– عوارض دیگر کرون عبارتند از: انسداد روده، پارگی آزاد، آبسه، فیستول (به روده، مثانه یا واژن)، شقاق/آبسه اطراف مقعد، سوء تغذیه، مگاکولون سمی (در صورتی‌که درگیری کولون وجود داشته باشد)، و سرطان‌های روده بزرگ و روده کوچک.
– عوارض دیگر کولیت اولسرو عبارتند از: سرطان کولورکتال و مگاکولون توکسیک.
– ریسک سرطان کولون در کولیت اولسرو بعد از 10 سال از شروع بیماری افزایش می‌یابد.
بسیار مفید بود، متشکرم.