10 محل مناسب در جهان برای تماشای آسمان شب، همراه با گفت‌وگوی بابک امین تفرشی

فرانک مجیدی:  رصدخانه‌ی انجمن دانشگاه‌ها برای پژوهش در نجوم (AURA)، در دره‌ی Elqui واقع در بخش کوهستانی آند در شیلی واقع است. در ابتدای ماه آگوست، این محل برای اولین نشست بین‌المللی آسمان تاریک که توسط انجمن بین‌المللی آسمان تاریک (IDA)، سازمانی غیر انتفاعی در توسکان آریزونا،  برگزار می‌شد، انتخاب گردید. «آسمان تاریک»، برای منجمان موهبتی است که به ندرت در دنیای امروز یافت می‌شود و روز به روز هم کمتر می‌شود. با افزایش جمعیت و گشترش شهرها، نورهای مصنوعی، دید ما را نسبت به ستارگان و سایر پدیده‌های آسمانی کاهش داده‌است.

دره‌ی Elqui در شیلی، به‌خاطر طبیعت زیبا و آسمان شب دیدنی‌اش، مشهور شده‌است.

«بابک امین تفرشی» مدیر سازمان بین‌المللی جهان در شب، (TWAN) که به برگزاری نمایشگاه‌های عکس‌های نجومی می‌پردازد، می‌گوید: «امروزه بیش از دو سوم حمعیت جهان در محل‌هایی با آسمانی دچار آلودگی نوری زندگی می‌کنند که برای دیدن راه شیری، به اندازه‌ی کافی تاریک نیست. اسمان بیشتر شهرها امروزه تقریباً خالی از ستارگان است. تماشای قوس زیبای راه شیری که از افق طلوع می‌کند، برای اغلب کودکان و جوانان شهری، مانند صحنه‌ای از داستان‌های علمی تخیلی شده‌است.»

دکتر «جان بَرِنتاین»، مدیر برنامه‌های IDA می‌گوید: «آسمان شب به هنر و ادبیات ما از زمان آغاز تمدن، الهام بخشیده‌است. دور شدن از منبع آلودگی نوری، موضوعی ضروری برای بخشی حیاتی از انسانیتِ ماست.» برخی از کارشناسان معتقدند که آلودگی نوری، تأثیری منفی بر تواناییِ جهت‌یابىِ جاندارانی مانند لاک‌پشت‌ها، ماهی‌ها و پروانه‌ها دارد.

بهترین دید از ستارگان و سایر پدیده‌های آسمانی، در محیطی بدون آلودگی جوی و با آسمانی صاف فراهم می‌شود. این به آن معناست که برای رصد، بایستی از الودگی‌های نوری دور شد و به دنبال آسمانی صاف گشت. البته نور طبیعی نیز گاه باعث می‌شود که بخشی از ستارگان از دید پنهان شوند. آقای تفرشی می‌گوید: «شما قادر نیستید در یک هوای صاف و با نور ماه کامل، بسیاری از ستارگان را ببینید. این شرایط در شب‌های تابستانی در مناطق واقع در عرض‌های جغرافیایی بالایی که نور شفق‌های قطبی، تاریکیِ کامل را از بین می‌برد، وجود دارد.» برنتاین توضیح می‌دهد که در برخی از محیط‌های با آب و هوای خشک، می‌توان بهترین آسمان تاریک و صاف را یافت، اما می‌افزاید: «مردم نباید از به نظاره نشستن آسمان شب، هر جایی که زندگی می‌کنند، چشم‌پوشی کنند. در هر شب با آسمان صاف، هنوز چیزهای زیادی برای تماشا وجود دارد. حتی برای ساکنان شهرها.»

برخی از شگفت‌آورترین آسمان‌ها برای رصد، در محل‌هایی دورافتاده قرار دارند که دسترسی به آن‌ها دشوار است و برخی دیگر از این محل‌ها در پارک‌های ملی و محل‌هایی که رصدخانه در آن واقع است، قابل یافت هستند.

در ادامه‌ی این پست، با ده محل مناسب برای رصد که منظره‌ای اعجاب‌آور از آسمان شب را در خود دارند، آشنا می‌شویم.

1- بیابان صحرا، مصر

صحرا بزرگ ترین بیابان جهان با مساحت 9 میلیون کیلومتر مربع محسوب می‌شود. این مساحت برابر با 10٪ وسعت قاره‌ی آفریقا است. این محیط خشن، گرم و خشک که برای زندگی نامناسب است، یکی از بهترین محل‌ها برای رصد آسمان شب است.

2- نامیبیا

نامیبیا یکی از مقاصد اصلی برای صنعت رو به رشد توریسمِ نجومی است. بیابان نامیب هوای بسیار خشکی دارد و آسمان بکر آن، این سرزمین را محلی محبوب برای منجمان ساخته‌است. این بیابان، که یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین بیابان‌های جهان است، به گفته‌ی تفرشی قرار است به تعدادی از «مزارع تلسکوپی» جای دهد. او می‌گوید: «چشم‌انداز این محل برای تماشای ستارگان مناسب است. وقتی به اطراف‌تان نگاه می‌کنید، می‌توانید پانورامایی 360 درجه از افق را ببینید.»

  3- ربع خالی، شبه‌جزیره‌ی عربستان

این منطقه در جنوب‌شرقی شبه‌جزیره‌ی عربستان قرار دارد و یکی از بزرگ‌ترین بیابان‌های پیوسته در جهان، با مساحت 650 هزار کیلومتر مربع، محسوب می‌شود. چنان‌که از نام این منطقه نیز هویداست، این بیابان تقریباً خالی از سکنه است.

  4- بیابان آتاکاما، شیلی

در اغلب نقاط این بیابان، آسمانی بکر برای رصد دیده می‌شود. این بیابان که خشک‌ترین بیابان جهان شناخته می‌شود، در شیلی و مناطقی از پرو، بولیوی و آرژانتین قرار دارد. چند رصدخانه در این محل قرار دارد. به گفته‌ی آقای تفرشی، «بیابان آتاکاما از جهت دارا بودن هوای بسیار خشک و صاف در بیشتر شب های سال، بر بسیاری دیگر از محل‌های رصدی برتری دارد. قدم زدن روی منطقه‌ای با صخره‌ها و تخته‌سنگ‌های پراکنده در خاک سرخ کمرنگ، احساسی مانند قدم زدن روی مریخ، ولی زیر آسمانِ زمین را به انسان می‌دهد.»

  5- لا پالما، جزایر قناری

جزیره‌ی آتشفشانی لا پالما، که بخشی از مجمع‌الجزایر قناری در اسپانیا محسوب می‌شود، از جمله محل‌های محبوب منجمان با آسمان مناسب برای رصد است. در سال 2002 این جزیره از سوی یونسکو به‌عنوان یکی از ذخایر زیست‌کُره ثبت گردید.

  6- هیمالیا

با گذشتن از گذرگاه‌های هیمالیا و روستاهای هیمالیایی، به آسمانی بسیار شفاف می‌رسید. به گفته‌ی آقای تفرشی، این محل بهترین «آسمان شب» را داراست. هیمالیا، بلندترین رشته‌کوه در جهان است که در آسیا قرار دارد و اورست، یکی از قلل آن، با ارتفاع 8850 متر از سطح دریا مرتفع‌ترین کوه در جهان محسوب می‌شود.

7- آتشفشان‌های هاوایی

آتشفشان‌های بلند هاوایی، محل قرارگیریِ چندین رصدخانه‌ی معروف در جهان هستند. آتشفشان‌های «مائونا که‌آ» و «مائونا لوآ»هر دو 4000 متر از سطح دریا بلندتر هستند و همراه با دیگر آتشفشان‌های واقع در محل، آسمانی مناسب برای رصد دارند.

8- غرب استرالیا

عکس‌های مناطق دورافتاده‌ی غرب استرالیا، که توسط ماهواره ثبت شده‌اند، نشان می‌دهد که این منطقه آسمان تاریک بسیار مناسبی برای رصد دارد. آقای تفرشی می‌گوید: «بسیاری از پارک‌های ملی در محل، مکان‌هایی مناسب برای تماشای ستارگان هستند. آسمان نیمکره‌ی جنوبی در قیاس با نیمکره ی شمالی، مناظر چشم‌گیرتری از آسمان شب را عرضه می‌دارند، چرا که تعداد بیشاری از مناطق مرکزی درخشان در راه شیری از این منطقه قابل مشاهده است.»

9- آلپ

طبق اظهارات آقای تفرشی، آخرین آسمان شب طبیعیِ باقیمانده در غرب اروپا در آلپ قرار دارد. این موضوع به جهت جمعیت اندک، مناطق حفاظت شده و ارتفاع بالای رشته‌کوه‌ها، صادق است. اقای تفرشی می‌گوید: «یکی از مناطق محبوب برای من در تایرولِ اتریش قرار دارد که در آن دیدن آسمان بکر، به‌ سهولت امکان‌پذیر است.»

10- وایومینگ، آمریکا

دکتر برنتاین می‌گوید: «مناطق زیادی با آسمان تاریک در غرب آمریکا، زادگاه من، قرار دارد. بسیاری از این مناطق، پارک‌ها و مناطق حفاظت‌شده هستند. پارک‌های می در امریکا و هر جای دیگر، معمولاً مناطقی فوق‌العاده برای درک کردن آسمان‌های تاریک واقعی محسوب می‌گردند. چرا که نسبتاً از شهرها دور هستند و تقریباً امکانات ایجاد نور مصنوعی در آن‌ها توسعه نیافته‌است.» منطقه‌ی کم‌جمعیت وایومینگ، محلی است که پارک ملی Yellowstone در آن واقع شده و یکی از محل‌های مناسب برای تماشای آسمان شب به شمار می‌آید.

منبع