آنوریسم آئورت: علل، علایم و نشانه‌ها، تشخیص و درمان

آنوریسم آئورت شکمی (AAA) ایک بیماری عروقی شایع در افراد مسن می‌باشد به طوری که 8 – 4 درصد مردان و 1.5 – 0.5 درصد زنان بالای ۶۵ سال به این بیماری مبتلا می‌باشند.

علل آنوریسم آئورت

آنوریسم آئورت سینه‌ای از شیوع بسیار کمتری برخوردار است (0.5 – 0.4 درصد)، به غیر از سن، سایر عوامل خطرساز اصلی آنوریسم‌های آئورت شکمی عبارتند از مصرف سیگار، هیپرتانسیون، و سابقه خانوادگی آنوریسم‌های آئورت.

علت اصلی اکثر آنوریسم‌های آئورت شکمی، آترواسکلروزیس است، اما علل دیگر عبارتند از نکروز کیستیک میانی (cystic Imedial necrosis)(سندرم مارفان، سندرم اهلرز – دانلوس Ehlers–Danlos)، واسکولیت همراه با بیماری بافت همبند (آرتریت تاکایاسو Takayasu’sarteritis، آرتریت سلول غول آسا)، عفونت مزمن (التهاب آئورت سیفلیسی)، و تروما، آنوریسم‌های آئورت شکمی به تدریج بزرگتر می‌شوند به طوری که هر سال 4 – 1 میلی‌متر به قطر آنها افزوده می‌شود. خطر پارگی آنوریسم تا زمانی که قطر آنوریسم به Crn۵ نرسیده باشد کم است، سپس این خاطر به صورت تصاعدی افزایش می‌یابد. خطر پارگی آنوریسم برای آنوریسم‌های با قطر cm4.9-3.5 هر سال ۱ درصد افزایش می‌یابد در حالی که برای آنوریسم‌های با قطر بیش از cm۵ به سالانه ۵ درصد افزایش می‌یابد.

علایم آنوریسم آئورت

اکثر بیماران مبتلا به آنوریسم‌های آئورت شکمی بدون علامت هستند، اما برخی بیماران به علت اتساع، آنوریسم و فشار بر ساختمان‌های مجاور دچار عوارضی می‌شوند. گاهی اوقات، لخته جداری شکل گرفته در داخل آنوریسم، آمبولیزه شده و باعث انسداد حاد سگمان‌های شریانی دیگر دیستال می‌شود. بیماران مبتلا به آنوریسم ایلیاک ممکن است به علت فشار آنوریسم بر حالب دچار هیدرونفروز یا عفونت‌های مکرر ادراری شوند.

در برخی بیماران دیگر علایم عصبی ثانوی به تحت فشار قرار گرفتن اعصاب سیاتیک یا فمورال ایجاد می‌شود.

تشخیص آنوریسم آئورت:

یافته فیزیکی کلاسیک عبارت است از یک توده ضربان‌دار بدون درد در زیر ناف (پایین محل جداشدن شریان‌های کلیه). در افراد لاغر، ضربان طبیعی آئورت اغلب قابل لمس می‌باشد، اما این ضربان در بالای ناف لمس می‌شود. دربیمار مبتلا به افت فشار خون (هیپوتانسیون) و درد حاد شکمی باید احتمال پارگی آنوریسم را مطرح کرده و بیمار فوراً تحت عمل جراحی ترمیمی قرار گیرد. اولتراسونوگرافی داپلکس یک وسیله تشخیصی دقیق و قابل اعتماد برای آنوریسم‌هایآئورت شکمی و ایلیاک می‌باشد. توصیه می‌شود تمام مردان سنین 75- 65، یا مردان بالای ۶۰ سال با سابقه فامیلی آنوریسمآئورت شکمی در بین بستگان درجه اول، برای غربال‌گری آنوریسمآئورت شکمی سونوگرافی شوند. مزایای این غربال‌گری در کاهش میزان مرگ و میر این بیماران به اثبات رسیده است. MR و CT آنژیوگرافی امکان مشاهده آئورت سینه‌ای و شکمی و نیز شریان‌های ایلیاک و شاخه‌های آن را فراهم می‌نماید (شکل 2-13).

درمان آنوریسم آئورت:

درمان طبی آنوریسم آئورت عبارت است از قطع مصرف سیگار، کنترل دقیق فشار خون و کاهش کلسترول بیمار بتابلوکرها باعث کاهش سرعت بزرگ شدن ریشه آئورت در بیماران مبتلا به سندرم مارفان می‌شوند اما سودمندی آنها در آنوریسم‌های آئورت شکمی به علل دیگر اثبات نشده است. بیماران مبتلا به آنوریسم‌های بزرگ یا اتساع سریع آنوریسم، صرفنظر از اندازه آنوریسم، باید تحت عمل جراحی ترمیم آنوریسم قرار گیرند (جدول 2-13). عمل جراحی الکتیو آنوریسم آئورت شکمی با 6-2 درصد مرگ و میر حین عمل همراه است. بعلاوه، در یک مطالعه بزرگ انجام شده مشخص شد که جراحی آنوریسم‌های با قطر cm5.5-4 فایده‌ای برای بیمار ندارد. به همین دلیل، بیمارانی که دچار آنوریسم‌های کوچک آئورت هستند باید تحت درمان دارویی قرار گرفته و هر 12-6 ماه جهت پی‌گیری دقیق اندازه آنوریسم تحت مطالعات تصویربرداری قرار گیرند (جدول 2-13).

گذاشتن گرافت داخل عروقی از راه پوست aortic dissection (EVAR) روشی است که می‌توان از آن به عنوان جایگزین جراحی باز شکمی جهت ترمیم آنوریسم آئورت شکمی استفاده نمود. میزان مرگ و میر حین عمل در EVAR در مقایسه با عملی ترمیمی جراحی باز، کمتر می‌باشد. اما میزان بقای طولانی مدت آن تفاوتی با جراحی ندارد. در بیماران با عوارض همراه متعدد که جهت جراحی مناسب نیستند، نشان داده نشده که EVAR در مقایسه با درمان محافظه کارانه میزان مرگ و میر را بهبود بخشد. بنابراین، این درمان تنها برای بیماران انتخابی توصیه شود که علائم فشاری بر ارگان‌های مجاور یا عوارض عروقی، نشان داده‌اند.