علت‌های تنگی نفس – انواع تنگی نفس
تنگی نفسی (کوتاهی نفس) یکی از شکایات شایع در افراد مبتلا به بیماری ریوی است. مدت و شروع حاد یا تدریجی، عوامل تشدید کننده و تخفیف دهنده و میزان اختلال کارکرد، اجزای کلیدی شرح حال هستند.
نشانه‌های مهم بیماری‌های تنفسی |
| سرفه خلط خلط خونی (هموپتیزی) تنگی نفس (حاد، پیش‌رونده یا حمله‌ای) ویز (خس خس) درد قفسه سینه تب خشونت صدا تعریق شبانه |
در مورد علایم همراه نظیر سرفه، خلط خونی، درد قفسه سینه، خس خس، ارتوپنه و تنگی نفس حمله‌ای شبانه و نیز عوامل آغازگر محیطی باید سؤال شود، زیرا این علایم در تشخیص افتراقی مفید هستند. در صورتی که تنگی نفس اخیراً و به صورت ناگهانی ایجاد شده باشد و با درد قفسهٔ سینه همراه باشد، باید به فکر بیماری‌هایی نظیر پنوموتوراکس، آمبولی ریوی و آدم ریه بود. اگر تنگی نفس طول کشیده و با پیشرفت کند همراه باشد، اختلال‌های مزمن همچون بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD)، فیبروز ریوی و بیماری عصبی-عضلاتی درت شخیص افتراقی مطرح می‌شوند.
دلایل تنگی نفس | |
| بیماری راه‌های هوایی | بیماری‌های انسدادی مزمن ریه اختلالات حنجره انسداد یا تنگی نای تراکئومالاسی (نرمی تراشه) |
| بیماری پارانشیم ریه | پنومونی بیماری‌های بینابینی ریه برونشیولیت انسدادی ادم ریه ناشی از افزایش نفوذپذیری عروقی (سندرم دیسترس تنفسی حاد) بدخیمی‌های ارتشاحی متاستاتیک |
| گردش خون ریوی | ترومبوآمبولی ریوی هیپرتانسیون شریان ریوی بدشکلی‌های شریانی – وریدی ریوی |
| دیوارهٔ قفسه سینه و جنب | پنوموتوراکس تراوش جنبی یا آسیت شدید تومور جنب (پلور) دنده‌های شکسته بدشکلی دیوارهٔ قفسه سینه بیماری‌های عصبی- عضلانی فلج دو طرفهٔ دیافراگم |
| قلبی | آدم ریوی ناشی از نارسایی قلب چپ تراوش پریکارد یا پریکاردیت فشارنده |
| هماتولوژیک | شانت داخل قلبی کم خونی |
| غیر قلبی – ریوی | سایکوژنیک اسیدوز (همراه یا آلکالوز تنفسی جبرانی) ضایعه مغز میانی |
پیشرفت تنگی نفس ممکن است تدریجی باشد. نکته مهم، طرح پرسش‌های خاصی برای تعیین میزان تغییر سطح فعالیت بیمار در طول زمان است. تنگی نفس ممکن است کوششی یا در حال استراحت و حمله‌ای (اپیزودیک) یا مداوم باشد. تنگی نفس حمله‌ای ممکن است عوامل آغازگر مشخصی نظیر فعالیت داشته باشد و این نوع تنگی نفس، بیماری پارانشیم ریه یا اختلال عملکرد قلب را مطرح می‌کند.
تنگی نفس که فصلی بوده یا بر اثر تماس با عوامل محیطی ایجاد می‌شود، بیماری‌هایی همچون آسم یا پنومونیت حساسیتی را مطرح می‌سازد. تنگی نفسی وضعیتی (positional) ممکن است در بیماری انسدادی شدید ریه، فلج دیافراگم یا ضعف عصبی – عضلاتی رخ دهد.
ارتوپنه (orthopnea) به تنگی نفسی گفته می‌شود که در وضعیت تاقباز (خوابیده به پشت) رخ می‌دهد. این حالت ممکن است به دلیل کاهش ظرفیت حیاتی در اثر فشار احشایی داخل شکم بر دیافراگم ایجاد شود.
تنگی نفسی حمله‌ای شبانه (paroxysml nocturnal dyspnea)، تنگی نفسی است که یک تا چند ساعت پس از دراز کشیدن ایجاد می‌شود و با نارسایی احتقانی قلب ارتباط دارد. افزایش بازگشت وریدی به قلب که آدم بینابینی خفیفی ایجاد می‌کند عامل ایجاد این حالت است. آسم نیز می‌تواند با تنگی نفس شبانه همراه باشد که معتقدند ناشی از کاهش ظرفیت حیاتی (VC)، کاهش تولید مواد درونزاد گشادکننده برونش و افزایش تماس با آلرژن‌های موجود در رختخواب است. در آسم ناشی از ورزش، تنگی نفس ایجاد شده با میزان فعالیت تناسبی ندارد و اغلب تنگی نفس، ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پس از توقف بیشترین شدت را دارد.
