علت‌های مرگ قلبی ناگهانی
مرگ ناگهانی را اغلب به مرگ غیرمنتظره طبیعی طی یک ساعت از شروع علائم می‌گویند. مرگ ناگهانی، ناشی از بیماری‌های قلبی و غیرقلبی مختلف است (جدول 3 ـ 10)، البته علل قلبی بااختلاف زیاد شایع‌ترین علل آن هستند. مرگ ناگهانی (SCD) (Sudden cardiac death) عامل 300,000 مرگ سالیانه است یعنی بیش از 50% از تمام آمار مرگ قلبی را تشکیل می‌دهد و مهمترین علت مرگ در مردان بین 20 تا 60 سال را تشکیل می‌دهد. تاکی‌آریتمی‌های بطنی (VT,VF) در زمینه بیماری ایسکمیک قلب، مکانیسم اغلب موارد مرگ‌ومیر را شامل می‌شوند. VT چند شکل (polymorphic) در زمینه سندرم QT طولانی، سندرم QT کوتاه، سندرم بروگادا و کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک نیز از علل شایع مرگ ناگهانی قلبی به ویژه در بیماران جوان می‌باشد. VT در غیاب بیماری زمینه‌ای قلب و AF با هدایت سریع یا فلوتر دهلیزی همراه با مسیر فرعی میانبر که باعث ایجاد VT/VF می‌شوند سایر علل مرگ ناگهانی قلب ثانویه به تاکی‌آریتمی‌ها را تشکیل می‌دهند. برادی‌آریتمی‌ها و فعالیت الکتریکی بدون نبض (فعالیت الکتریکی قلب بدون انقباض مکانیکی) فقط قسمت کوچکی از علل SCD را تشکیل می‌دهند.
حداقل 80% از بیمارانی که در اثر مرگ قلبی مرده‌اند مبتلا به ایسکمی قلبی بوده‌اند و حدود 75% از اینان دارای سابقه MI هستند (جدول 4 ـ 10). در بقیه موارد، SCD اولین علامت بیماری ایسکمیک قلب است. با این حال، تنها در 20% از بیمارانی که با عملیات احیاء از حمله SCD جان سالم به در برده‌اند شواهد انفارکتوس قلبی تمام جداری حاد، در هنگام وقوع حادثه، دیده می‌شود. از نظر پیش‌آگهی، میزان عود حمله SCD در افراد دچار انفارکتوس حاد قلبی طول 1 سال کمتر از 5% است، در حالی که میزان عود در عرض یکسال در افرادی که SCD در آنها در غیاب انفارکتوس حاد رخ داده و زنده مانده‌اند، به 30% می‌رسد.
| جدول 3 ـ 10. علل مرگ ناگهانی قلبی |
| غیرقلبی خونریزی دستگاه عصبی مرکزی آمبولی حجیم شریان ریوی مصرف بیش از حد دارو هیپوکسی ثانویه به بیماری ریه دیسکسیون یا پارگی آئورت |
| قلبی فیبریلاسیون بطنی ایسکمی / آسیب میوکارد سندرم QT طولانی سندرم QT کوتاه سندرم بروگادا دیس پلازی آریتمی‌زای بطن راست تاکی کاردی بطنی برادی آریتمی‌ها، سندرم سینوس بیمار تنگی دریچه آئورت تترالوژی فالو تامپوناد پریکارد تومورهای قلب عوارض اندوکاردیت عفونی کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک (آریتمی یا انسداد) ایسکمی میوکارد آترواسکلروز آنژین پرینزمتال آرتریت کاوازاکی |
تنها راه مؤثر درمان حمله حاد SCD، حمایت فوری از گردش خون با عملیات احیاء قلبی ـ عروقی و برقراری ریتم قلبی مؤثر با استفاده از دفیبریلاسیون الکتریکی است. پس از برقرار شدن ریتم قلبی پایدار، ضمن مشخص کردن علت مسبب آریتمی، باید در 24 ساعت اول از داروهای ضدآریتمی وریدی (معمولاً آمیودارون) استفاده کرد. اگر هنگام ایست قلبی ـ تنفسی، ریتم VF/VT ثبت نشده باشد لزوماً نمی‌تواند مکانیسم SCD در نظر گرفته شود و بررسی بیمار از نظر علل دیگر الزامی است. در نجات‌یافتگان (survivors) SCD ریال بررسی کامل قلبی از نظر کارایی قلب، بیماری‌های قلبی قابل درمان و بررسی خطر عود آریتمی باید انجام شود. اکوکاردیوگرافی می‌تواند علل ساختاری قلب (تنگی آئورت، کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک) که احتمالاً عامل ایجاد SCD بوده‌اند را مشخص نموده و امکان ارزیابی کارایی بطن چپ فراهم نماید که از لحاظ پیش‌آگهی حائز اهمیت است. کاهش کارایی بطنی نشان‌دهندهٔ احتمال عود SCD بیشتر بوده، پاسخ ضعیف به داروهای ضدآریتمی داشته و میزان مرگ‌ومیر بالاتر نسبت به افراد کارایی بطنی طبیعی دارند. ثبت سیّار (Ambulatory) ECG و تست ورزش، در مسجل نمودن فراوانی و شدت آریتمی‌های بطنی راجعه و در ارزیابی اسکیمی باقی مانده، (residual) مفید هستند.
اگر SCD ثانویه به حمله حاد آنفارکتوس قلبی است لزوماً نیازی به درمان دارویی ضدآریتمی ندارد. در صورت امکان باید کاتتریزاسیون قلب و رواسکولارنداسول (PCI یا CABG) انجام شود.
| جدول 4 ـ 10. عوامل خطرساز برای مرگ ناگهانی قلبی پس از سکته قلبی |
| کاهش کسر جهشی بطن چپ ایسکمی باقی مانده اکتوپی بطنی کمپلکس (تاکی‌کاردی بطنی غیرمداوم) در مونیتورینگ سرپایی ECG پتانسیل‌های دیررس در ECG میانگین نگار (Signal-averaged) تغییرات در تعداد ضربان کاهش یافته QT طولانی در ECG القا تاکی‌کاردی تک شکل بطنی مداوم با تحریک الکتریکی برنام‌ریزی شده Decreascd heart rate variabilitty |
در نجات‌یافتگان SCD که در آنها حادثه در غیاب MI حاد رخ داده، و در بیمارانی که دچار تاکی‌آریتمی‌های بطنی مکرر می‌شوند، مهمترین اقدام درمانی، گذاشتن ICD است.
