معنی عبارت «زیر کاسه نـیم کـاسه‌ای است» و ریشه آن

0

اگـر کسی ظاهراً دست بکاری زند ولی در پردهٔ خفا و پنهانی بکاری دیگر مشغول باشد اصطلاحاً میگویند زیـر کاسه نیم کاسه‌ایست یعنی مطلب باین سادگی نیست و فریب و نیرنگی در کار است.

بعضی‌ها عبارت بالا را بشکل و هـیئت کـاسه‌ای زیر نیم کاسه است میگویند و می‌نویسند که البته صحیح نیست زیرا پیداست که کاسه با آن حجم و بزرگی هرگز زیر نیم کاسه قرار نمی‌گیرد.

اما ریشه و علت تسمیهٔ آن:

کاسه ظرفی است کـه در آن چیزی از انواع خوردنیها و نوشیدنیها را می‌ریزند و می‌خورند و می‌نوشند. یا بقول ناظم الاطباء «قدح و جام و ساغر و پیاله و دوری و طبقچهٔ بزرگ یا کوچک مسین و یا چوبین و یا گلین و بادیه و قدح چینی بزرگ و کوچک و هر ظـرفی کـه در آن چیزی خورند». قبل از آنکه وسائل خنک کننده و نگاهدارنده از قبیل یخچال و فریزر و فلاکس و یخدانهای کائوچوکی اختراع شود و در دسترس مردم قرار گیرد، چیزهای فاسد شونده را در کاسه‌ها می‌ریختند و آنها را در سردابه‌ها و زیر زمینها و جـاهای مـحفوظ و دور از دسترس سکنهٔ خانه بخصوص اطفال می‌گذاشتند. و کاسه‌ها و قدحهای بزرگ را بر روی آنها بطور وارونه قرار می‌دادند تا خس و خاشاک و گرد و غبار بر روی خـوردنیها نـنشیند و احیاناً از دستبرد موش و گربه محفوظ بماند. اصولاً قرار دادن کاسه و قدح بزرگ بر روی نیم کاسه (که همان کاسهٔ کوچکتر باشد) نه تنها از ورود و نفوذ دود و گرد و غبار جلو می‌گرفت بلکه کـاسهٔ بـزرگ در جـاهای کاملاً مسطح چنان نیم کـاسه را در بـر می‌گرفت که حرارت محتویاتش تا مدتی تقریباً بهمان درجه و میزان نخستین باقی می‌ماند. اینگونه نگهداری خوراکیها چنانکه اشارت رفت، تا پنجاه سـال قـبل و پیـش از اختراع وسائل خنک کننده و نگاهدارنده در تمام نقاط ایـران، مـعمول و متداول بود و شاید هنوزهم در بعضی از روستاهای درو دست که وسائل جدید موجود نیست حرمت قدیم کاسه‌ها و قدحهای بزرگ بر جـای بـاشد و در آشـپز- خانه‌ها و سردابه‌ها از آن استفاده کنند.

اکنون ببینیم ریشه و علت تسمیه عـبارت بالا چیست و چرا زیر کاسه نیم کاسه‌ایست بصورت ضرب المثل درآمده است؟

بطوریکه میدانیم در آشپزخانه‌ها معمولاً کاسه‌ها و قدحهای بـزرگ را وارونـه قـرار نمی‌دهند بلکه آنها را در جاهای مخصوص بشکل و هیئت معمولی پهلوی هم مـی‌گذارند و کـاسه‌های کوچک و کوچکتر را یکی پس از دیگری در درون آنها جای می‌دهند یا اینکه برای زیبائی و صحنه‌سازی آشپزخانه آنها را بشکلی کـه قـاعده بـسمت دیوار و روی بسمت بیننده باشد قرار می‌دهند. پس با این توضیح اجمالی اگر احیاناً دیـده شـود که کاسهٔ بزرگی در آشپزخانه یا سردابه و زیرزمینی بشکل و هیئت غیرمتعارف یعنی وارونه روی زمین قـرار گـرفته اسـت این وضع غیر طبیعی حاکی از این خواهد بود که زیر کاسه نیم کاسه‌ایست تـا مـحتویات آن نیم کاسه از نفوذ دود و گرد و خاک و دستبرد جانوران موذی و مزاحم محفوظ بماند. از آنجا کـه بـیننده فـقط کاسهٔ بزرگ را می‌دید و وجود نیم کاسه و محتویاتش در زیر کاسه بر او مجهول بوده است لذا هـر عـملی که سرپوش عملی دیگر بوده و جنبهٔ گول و فریب و نیرنگ پیدا می‌کرده است اصطلاحاً گـفته می‌شد زیر کاسه نیم کاسه‌ایست و این جمله بمرور زمان بصورت ضرب المثل درآمد و تمام طبقات از مـعانی و مـفاهیم مجازی آن در موارد مقتضی استفاده و استناد می‌کرده‌اند.

در خاتمه این نکته ناگفته نماند کـه کـاسه تـنها در مثل بالا بکار نرفته بلکه دهها امثال و حکم فارسی داریم که این واژه در آنها نقش اسـاسی دارد از ایـنقرار 1:

1-کـاسه بزیر کاسه-فنی از فنون کشتی است که کشتی گیر چانه بچانهٔ حـریف مـی- پیچد و یا باصطلاح دیگر دست در زیر زانوی حریف می‌برد و از جایش برمی‌دارد.

2-کاسهٔ آسمان ترک دارد-یعنی آدم خـوب پیـدا نمی‌شود.

3-کاسه جانی می‌رود کآید قدح/یعنی بکسی محبت کن که مـحبت مـتقابل ببینی.

4-کاسه بخون زدن/کنایه از خون خوردن و رنـج و انـدوه شـدید بردن است.

5-کاسه بر سر شکستن/کـنایه از افـشای راز شدن است.

6-کاسهٔ بر کف داشتن/کنایه از گدائی و دریوزگی است.

7-کاسه در پیش کـسی داشـتن/کنایه از دست نیاز و احتیاج پیـش کـسی دراز کردن اسـت.

8-کـاسهٔ چـکنم در دست داشتن/یعنی همیشه مردد و از بـخت و اقـبال شاکی بودن.

9-کاسه کشیدن و کاسه نوشیدن و کاسه زدن/کنایه از شراب نوشیدن است.

10-کـاسه کـوزه‌اش را بهم زدن/کنایه از دستگاه کسی را بر هـم زدن است.

11‌-کاسه بچین بـردن/مـرادف زیره بکرمان بردن.


منبع : مجله گوهر , آبان 1356


اگر خواننده جدید سایت «یک پزشک»  هستید!
شما در حال خواندن سایت یک پزشک (یک پزشک دات کام) به نشانی اینترنتی www.1pezeshk.com هستید. سایتی با 18 سال سابقه که برخلاف اسمش سرشار از مطالب متنوع است!
ما را رها نکنید. بسیار ممنون می‌شویم اگر:
- سایت یک پزشک رو در مرورگر خود بوک‌مارک کنید.
-مشترک فید یا RSS یک پزشک شوید.
- شبکه‌های اجتماعی ما را دنبال کنید: صفحه تلگرام - صفحه اینستاگرام ما
- برای سفارش تبلیغات ایمیل alirezamajidi در جی میل یا تلگرام تماس بگیرید.
و دیگر مطالب ما را بخوانید. مثلا:

سلاح‌های مخفی و شگفت‌انگیز آلمان نازی در طی جنگ جهانی دوم

در طول جنگ جهانی دوم، آلمان نازی سرمایه گذاری زیادی در تحقیق و توسعه تسلیحات مخفی انجام داد تا بتواند بر دشمنان خود برتری یابد. برخی از برجسته ترین سلاح های مخفی که توسط آلمانی ها ساخته شده اند عبارتند از:موشک V-2: V-2 اولین موشک…

تصاویر تخیلی از سلبریتی‌ها در حال خواب – اما چرا اصلا می‌خوابیم؟!

خواب یک فرآیند فیزیولوژیک اساسی است که برای عملکرد صحیح بدن و ذهن ما ضروری است. اگرچه هدف دقیق خواب به طور کامل شناخته نشده است، دانشمندان چندین نظریه برای توضیح اینکه چرا ما می‌خوابیم ارائه کرده‌اند.  برخی از دلایل اصلی مهم بودن خواب:…

دستمال‌های پارچه‌ای برای پنهان کردن نقشه فرار در زمان جنگ جهانی دوم

جورجینا کنیوندر جنگ جهانی دوم، نقشه‌های سرّی روی دستمال‌های جیبی چاپ می‌شد تا نیروهای متّفقین در پشت خطوط دشمن بتوانند از آنها استفاده کنند. گرامی داشتن دستمال‌های پارچه‌ای کهنه پدر ‌همسرم شاید به نظر کاری ناخوشایند باشد اما در دل آنها…

باز هم نمونه‌هایی از معماری بد که آنقدر جلب توجه کرده‌اند که شهره اینترنت شده‌اند!

طراحی بد داریم تا طراحی بد. شاید پشت برخی از اینها اصلا طراحی‌ای هم در کار نبوده و همه چیز بداهه پیش رفته است یا حاصل اخنتلاف مهندس طراح داخلی و خارجی و کارفرمایی بوده که فکر می‌کرده همه چیز را می‌داند یا شاید هم دستور کارفرمایی بوده که…

حومه‌نشینی چرا شکل می‌گیرد و چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟ + گالری عکس‌هایی از زشتی‌های این پدیده

مناطق حومه شهر، جوامع مسکونی هستند که در حومه مناطق بزرگتر شهری قرار دارند. آن‌ها ویژگی‌های متمایزی دارند که آن‌ها را ازمحیط روستایی و شهری متمایز می‌کند. شکل‌گیری حومه‌ها و مشکلاتی که با آن‌ها مواجه هستند را می‌توان به عوامل متعددی نسبت…

اگر سیمپسون‌ها در دنیا وستروس بودند! گالری عکس

وستروس یک سرزمین یا قاره تخیلی و یکی از مکان‌های اصلی مجموعه رمان‌های فانتزی «آواز یخ و آتش» نوشته جورج آر آر مارتین است. انکاتی در مورد وستروسجغرافیا: وستروس در غرب قاره اسوس قرار دارد و با دریای باریکی که به نام دریای باریک شناخته…
آگهی متنی در همه صفحات
دکتر فارمو / موتور فن کویل / شیشه اتومبیل / نرم افزار حسابداری / خرید سیلوسایبین / هوش مصنوعی / قیمت وازلین ساج / مقاله بازار / شیشه اتومبیل / قیمت ایمپلنت دندان با بیمه /سپتیک تانک /بهترین دکتر لیپوماتیک در تهران /بهترین جراح بینی در تهران / آموزش تزریق ژل و بوتاکس / دوره های زیبایی برای مامایی / آموزش مزوتراپی، PRP و PRF /کاشت مو / مجتمع فنی تهران /قیمت روکش دندان /خدمات پرداخت ارزی نوین پرداخت / درمان طب / لیست قیمت تجهیزات پزشکی / دانلود آهنگ / سریال ایرانی کول دانلود / دانلود فیلم دوبله فارسی /داروخانه اینترنتی آرتان /اشتراك دايت /فروشگاه لوازم بهداشتی /داروخانه تینا /لیفت صورت در تهران /فروش‌ دوربین مداربسته هایک ویژن /سرور مجازی ایران /مرکز خدمات پزشکی و پرستاری در منزل درمان نو /توانی نو / ثبت برند /حمل بار دریایی از چین /سایت نوید /پزشک زنان سعادت آباد /کلاه کاسکت / لمینت متحرک دندان /فروشگاه اینترنتی زنبیل /ساعت تبلیغاتی /تجهیزات پزشکی /چاپ لیوان /خرید از آمازون /بهترین سریال های ایرانی /کاشت مو /قیمت ساک پارچه ای /تولید محتوا /دانلود نرم افزار /

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

••4 5