کار چشم‌ها فراتر از تماشاست

چشم‌ها، از دیدگاه خشک آناتومیک و فیزیولوژیک، تنها ابزاری اپتیک برای تماشای پیرامون ما هستند. اما چشم‌ها در انسان، پنجره‌ای به سوی روح او هم هستند. کار چشم‌ها فراتر از تماشاست. از این پنجره، عشق و نفرت، امید و ترس و یأس، می‌تواند درک شود.

در این پست می‌خواهیم با درج تعدادی عکس مهم تاریخی، و تمرکز به نقش چشم برای درک ماهیت و حال و هوای صحنه، بیشتر روی سطور بالا تأکید کنیم. با ما باشید:

دیوانگی

این عکسی تاریخی از یک سرباز درگیر در جنگ جهانی اول در میانه سپتامبر سال 1916 است. او به خاطر دیدن صحنه‌های ناگوار در جنگ، دچار شوک سنگر شده بود. این اصطلاحی بود که در آن زمان رواج داشت. چرا که تصور می‌کردند و روزها و هفته‌ها و گاه‌های ماه‌های طولانی زندگی در سنگرهای حفر شده در زمین، در این پدیده مؤثر هستند. این روزها ما از اصطلاح روانپزشکی PTSD با اختلال تنش بعد از تروما، برای این مشکل روانی استفاده می‌کنیم.

شکست و تسلیم

در اینجا سرباز آلمانی شکست‌خورده در نبرد استالینگراد و سرباز فاتح ارتش سرخ شوروی را می‌بینیم. نزدیک به 2 میلیون سرباز آلمانی و روسی در جریان این نبرد کشته شدند.

ترس

این سرباز آلمانی تنها و تنها 15 سال داشت. نامش هانس گئورک هنکه بود. او توسط واحد نهم ارتش آمریکا در رشتنباخ در تاریخ سوم آوریل سال 1945 دستگیر شد. او یکی از اعضای نیروی هوایی آلمان موسوم به لوفت وافه بود. پدر او در سال 1938 و مادرش در سال 1944 مرده بود و او برای اینکه سرپناهی برای خود داشته باشد به لوفت وافه پیوسته بود. شاید او به جای گریه در این صحنه، باید خوشحال می‌بود که به چنگ روس‌ها نیفتاده!

خستگی و ضعف

چشمان این سرباز آمریکایی بعد از آزادی از اردوگاه اسرای آلمان، نمایانگر عمق خستگی و ملالت اوست.

شهامت

در مورد این عکس پیش‌تر نوشته بودیم. پدر بی‌بی عایشه 18 ساله، هنگامی که او 12 سالش بود، قرار گذاشته بود که او را به یک جنگجوی طالبانی بدهد. یکی از اعضای خانواده پدر او، یکی از اقوام جنگجوی طالبانی را کشته بود و حالا او مطابق یک سنت عجیب، باید به همسری یکی از اعضای خانواده مقتول درمی‌آمد. او در 14 سالگی ازدواج کرد و از همان زمان مورد اذیت و آزار قرار گرفت. در 18 سالگی او فرار کرد، اما پلیس دستگیرش کرد و او را بازگرداند. برای انتقام فرار او، شوهر و پدرشوهر و سه عضو دیگر خانواده او را به کوه بردند و بینی و گوش‌هایش را بریدند و رهایش کردند تا بمیرد. او توسط کارگرانی که برای ارتش امریکا کار می‌کردند، نجات داده شد و تصویر چهره او روجلد مجلات و نشریات معروف شد و تبدیل به نماد مظلومیت زنان افغان شد.

اغفال یا شجاعت؟

این خلبان‌های بشاش که این در حال نوازش این توله‌سگ هستند، تنها یک روز بعد در 27 می سال 1945، مأموریت بی‌بازشگت کامیکازه را انجام دادند و هواپیماهای خود را به ناوهای آمریکایی کوبیدند. آنها بین 17 تا 22 سال سن داشتند.

در آن واحد، مردمان مختلف از این اعمال تفسیرهای مختلفی دارند: شجاعت و فداکاری برای میهن یا اغفال توسط راهبران سیاسی که بی‌جهت شهروندان خود را به جان هم می‌اندازند و خود در سنگرهای امن خود در آرامش آنها را هدایت می‌کنند، گویی که گیم بازی می‌کنند!

معصومیت

این عکس با نام چشمان یاقوتی را ونسا برستوف ارسال کرد و به زودی او را متهم کردند که چشم‌های این پسربچه را فتوشاپ کرده است! او با ارسال عکس‌های دیگری از همین پسر ثابت کرد که عکسش، اصالت دارد.

بله! آدم‌های تیره‌پوست هم می‌توانند چشمان آبی را داشته باشند، این حالت در جریان زالی چشمی یا زالی Nettleship-Falls و نیز بیماری چشمی یووئیت رخ می‌دهد. این حالت‌ها منجر به کاهش تراکم رنگدانه در عنبیه می‌شوند.

پذیرش واقعیت تلخ

این عکس در اردوگاه یهودی‌ها در اوکراین در سال 1941 گرفته شد و بعدها از آلبوم خصوصی یک سرباز آلمانی پیدا شد. پشت عکس نوشته شده بود: آخرین یهودی اردوگاه Vinnitsa.

تسکین

در اینجا عکس مشهور این جراح قلب را می‌بینیم که بعد از یک عمل پیوند قلب 23 ساعته، خسته اما خشنود از کاری کرده، روی صندلی نشسته و دستیارش در گوشه تصویر، روی زمین استراحت می‌کند.

یأس

زنی یهودی لهستانی دچار سوء تغذیه شدید، رها شده در گوشه پیاده‌رو. این عکس را یک سرباز آلمانی به نام هاینس جوئست در سال 1941 ثبت کرد.

شگفتی

این حالت صورت و چشم‌های هارولد ویتلز است، وقتی که برای اولین بار توسط یک سمعک توانست، صداهای پیرامون خود را بشنود. او از بدو تولد ناشنوا بود.

اضطراب

سال 1989، ورزشگاه هیلزبورو. جایی که حادثه ناگوار کشته شدن تماشاگران مسابقه فوتبال بین تیم‌های لیورپول و ناتینگهام فارست رخ داد. 96 نفر در جریان این حادثه کشته و 766 نفر زخمی شدند. پلیس متهم شد که با ناکارامدی‌اش مسبب اصلی حادثه بوده است.

معصومیت از دست رفته

پسر 8 ساله سوری، در حال سیگار کشیدن و حمل یک اسلحه کلاشنیکف در حومه شهر حلب.

تنفر

در مورد این عکس هم قبل در «یک پزشک» به صورت مشروح نوشته بودم. در اینجا یوزف گوبلز را می‌بینید. او بعد از اینکه متوجه شد یک خبرنگار، یهودی است، اینگونه با تنفر به او می‌نگرد.

احتیاط

این عکس مشهور شربت گل -دختر افغان- است که توسط استیو مک‌کوری در سال 1980 گرفته شد. از چشمان او حالت احتیاط و عدم اطمینان استنباط می‌شود.

شرم

شهروندان فرانسوی در حال تراشیدن موی سر زنی که متهم به رابطه با سربازان آلمانی است.

رنج

در طی جنگ ویتنام، ارتش آمریکا از ماده شیمیایی موسوم به عامل نارنجی، برای از بین بردن پوشش گیاهی این کشور استفاده کرد. دست‌کم 4.5 میلیون ویتنامی و نیز 2.5 میلیون آمریکا به خاطر تماس با این ماده شیمیایی خطرناک، دچار عوارض شدند. سه نسل از ویتنامی‌ها، هنوز گرفتار عوارض عامل نارنجی هستند. در این عکس یک دختر 9 ساله ویتنامی دچار ناهنجاری و بدشکلی به خاطر عامل نارنجی را می‌بینید.

صلح

عکسی از یک سرباز آمریکایی ناشناس که در 18 ژوئن سال 1965 در ویتنام گرفته شد. به نوشته روی کلاه و البته چشمان او دقت کنید.