انسداد مجرای ادراری چیست و چه علت‌هایی دارد؟

انسداد جریان ادرار می‌تواند در هر نقطه‌ای از لگنچهٔ کلیه تا مه‌آی پیشابراهی رخ دهد. انسداد یک طرفهٔ حالب معمولاً تغییر قابل توجهی در جریان ادرار یا کراتینین سرم ایجاد نمی‌کندو نارسایی کلیه تنها زمانی رخ می‌دهد که تخلیهٔ هر دو کلیه به میزان قابل توجهی مشکل‌دار شود. انسداد کامل مجرای ادراری یکی از علل مهم بیماری کلیوی مرحلهٔ نهایی (ESRD) محسوب می‌شود.

تظاهر بالینی

تغییر در عادت ادرار کردن اغلب علامت بروز انسداد مجرای ادراری می‌باشد. شایع‌ترین علت آنوری حقیقی انسداد کامل ادراری است و معمولاً در مردان مسنی مشاهده می‌شود که با آنوری یا علایمی از اختلال متابولیک تظاهر می‌یابند. این بیماران معمولاً دچار نارسایی حاد کلیه همراه با افزایش قابل توجه سطوح کراتینین همراه با اسیدوزمتابولیک و هیپرکالمی چشمگیر می‌باشند. انسداد کامل ادراری را باید در هر بیماری که دچار آنوری می‌باشد مدنظر قرار داد. بیماران مبتلا به انسداد نسبی خروجی مثانه با تأخیر در شروع ادرار (urinary hesitancy)، کاهش سرعت جریان ادرار، پرادراری، و ادرار کردن شبانه مراجعه می‌کنند. این وضعیت به طور معمول در مسنی یافت می‌شود که از ادرار کردن شبانه شکایت دارد و کراتینین سرم‌اش نوسان می‌کند. نقایص لوله‌ای ممکن است آشکار باشد یا نباشد. معاینهٔ جسمانی اغلب حاکی از بزرگی پروستات می‌باشد.

سونوگرافی کلیه در بیماران مبتلا به انسداد کامل ادراری ممکن است نشان‌دهندهٔ اتساع لگنچه و کالیس‌ها (hydro nephrosis) یا اتساع حالب (hydroureter) باشد. با این حال ممکن است اتساع مجرای ادراری در عرض 24 ساعت اول انسداد یا در بیماران دچار انسداد کامل ادراری در خروجی مثانه حتی متسع به نظر نرسد. در بیماران مبتلا به انسداد نسبی ادراری ممکن است سونوگرافی کلیه اتساع مزمن مجرای ادراری را نشان دهد اما مطالعهٔ تصویربرداری طبیعی تشخیص را رد نمی‌کند. باقی‌ماندهٔ ادراری بیش از 200 میلی‌لیتر پس از ادرار کردن غیرطبیعی تلقی شده و ممکن است حاکی از انسداد خروجی مثانه باشد.

سبب‌شناسی

جدول 4 ـ 30 فهرست علل شایع انسداد مجرای ادراری را نشان می‌دهد. شایع‌ترین علت در بزرگسالان هیپرتروفی پروستات در بیمار مذکر می‌باشد.

درمان و پیش‌آگهی

درمان انسداد حاد مجرای ادراری معطوف به شناسایی محل و علت انسداد و برطرف کردن آن می‌باشد. در مورد انسداد خروجی مثانه معمولاً این کار عبارت است از قرار دادن کتتر ادراری. اگر کشف شود که حالبی دچار انسداد است مداخلهٔ جراحی چه به صورت قرار دادن استنت در حالب و چه به صورت قرار دادن لولهٔ نفروستومی ضرورت دارد. عفونت در پشت انسداد یک فوریت ارولوژی قلمداد شده و باید رفع شود. پس از رفع یک انسداد کامل ممکن است شاهد افزایش دفع ادرار پس‌انسدادی (posto bstructive dieresis) باشیم که باید به دقت پایش شده و در صورت لزوم با جایگزینی حجم درمان شود. بخشی از این افزایش دفع ادرار به علت سدیم و اورهٔ احتباس یافته حین انسداد و بخشی به علت نقص تغلیظ‌کنندگی لوله می‌باشد. معمولاً پس از رفع انسداد کامل حاد، بهبود کامل عملکرد کلیه روی می‌دهد.

درمان انسداد نسبی مزمن بستگی به محل انسداد دارد. اگر معاینهٔ جسمانی و شرح حال حاکی از هیپرتروفی پروستات باشد یک آگونیست α₁ مثل تامسولوزین (tamsulosin) یا یک مهارکنندهٔ الفاردوکتاز مثل دوتاسترید (dutasteride) ممکن است برای بهبود جریان ادرار مورد استفاده قرار گیرد. این وضعیت اغلب محتاج جراحی برای رفع انسداد درون پروستات می‌باشد.

Obstruction to urine flow may occur at any point from the renal pelvis to the urethral meatus. Unilateral ureteral obstruction usually causes no detectable change in urine flow or serum creatinine levels, and renal failure occurs only if the drainage of both kidneys is significantly compromised. Total urinary tract obstruction is an important cause of  ESRD.