جداشدگی شبکیه چه علت‌هایی دارد؟ علائم آن کدامند و راه‌های درمان آن چیست؟

جداشدگی یا کندگی شبکیه – retinal detachinent به معنی جدا شدن شبکیه از لایه اپی‌تلیوم پوششی رنگدانه‌ای زیر و پشت آن است که معمولاً در اثر سوراخ یا پاره شدن شبکیه روی می‌دهد و باعث می‌شود زجاجیه به ناحیه بین مشیمیه و شبکیه نشت کند و تصویر به خوبی بر روی شبکیه تشکیل نشود و اختلال میدان بینایی و سپس کاهش شدید بینایی و در صورت عدم درمان، نابینایی به وجود آید.

• ممکن است علت جداشدگی شبکیه ضربه شدید به چشم یا سر، مانند له شدگی یا زخم نافذ باشد ولی اغلب، این اختلال در اثر تغییرات داخلی زجاجیه به دلیل افزایش سن، یا با شیوع کمتر، التهاب قسمت داخلی چشم بروز می‌کند. ممکن است جداشدگی شبکیه به دنبال اعمال جراحی مانند جراحی آب مروارید روی دهد.

– ظهور ناگهانی لکه یا جرقه‌های نورانی یا حالت مگس پران در میدان بینایی می‌تواند نشانه پارگی یا کندگی شبکیه باشد. گاهی جداشدگی شبکیه بدون مشاهده مگس پران و جرقه‌های نورانی روی می‌دهد و در این موارد بیمار متوجه حالتی شبیه به موجی شدن یا آب گرفتگی در بینایی خود می‌شود یا در قسمتی از دید محیطی سایه‌ای سیاه رنگ می‌بیند. ایجاد نقطه کور – scotoma) در میدان بینایی محیطی با ناحیه جداشدگی شبکیه تطابق دارد. پیشروی بیشتر جداشدگی شبکیه، دید مرکزی را تار می‌کند.

توجه

جداشدگی شبکیه تقریباً یک اورژانس پزشکی است و با بروز علایم و نشانه‌های آن باید فوراً به چشم پزشک مراجعه نمود.

– گاهی جداشدگی شبکیه ارثی است و حتی احتمال بروز آن در نوزادان و کودکان وجود دارد.

– در اکثر موارد، جداشدگی شبکیه به آهستگی روی می‌دهد و اولین علامت آن، ظاهر شدن تعداد زیادی لکه‌های شناور – مگس پران) در برابر چشم است. از آنجا که طی روزها و هفته‌های بعد تعداد این نقطه‌ها کاهش می‌یابد ممکن است بیمار به پزشک مراجعه نکند. ممکن است با حرکت دادن چشم، جرقه‌های نورانی دیده شود. به دلیل فقدان اعصاب حسی در شبکیه، درد وجود ندارد.

درمان‌های مرسوم

– پس از تشخیص بیماری که به وسیله چشم پزشک و از طریق معاینه ته چشم با دستگاه افتالموسکوپ صورت می‌گیرد، درمان برحسب نوع جداشدگی شبکیه آغاز می‌شود. اگر پارگی شبکیه در مراحل اولیه باشد که هنوز منجر به جداشدگی شبکیه نشده است درمان عبارت است از ترمیم پارگی با لیزر – با ایجاد سوختگی‌های کوچک در اطراف لبه پارگی) یا کرایوپکسی – منجمد کردن لب‌های پارگی یا منجمد کردن آن) که هر دو روش را می‌توان به طور سرپایی انجام داد. اگر پارگی شبکیه منجر به جداشدگی آن شده باشد، بیمار در بیمارستان بستری می‌شود و طی عمل جراحی، لایه عصبی چشم را که از لایه زیرین خود جدا شده به آن نزدیک می‌کنند.

یک روش جراحی، روش اسکلرال باکلینگ – S. B) است که طی آن، نوار لاستیکی مخصوصی را بر روی کره چشم می‌دوزند. در موارد شدید عمل ویترکتومی – خارج کردن زجاجیه و قرار دادن سرم نمکی، گاز یا روغن سیلیکون به جای آن) |انجام می‌شود. گاز تزریق شده به تدریح از داخل چشم جذب می‌شود ولی روغن باید طی یک جراحی دیگر از چشم خارج شود.

مراقبت‌های پس از عمل جراحی

– اکثر بیماران در دو روز اول پس از جراحی دچار تهوع و استفراغ می‌شوند و از این رو باید از آب میوه و غذاهای کم حجم استفاده نمایند.

– بستن چشم‌ها به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از عمل، در بعضی موارد ضرورت دارد. در این صورت، چشم سالم را می‌توان فقط در مواقع بسیار لازم باز کرد.

– در صورتی که طی عمل جراحی، در داخل چشم گاز تزریق شده است، بیمار باید در چند روز اول سر خود را در وضعیت خاصی که پزشک با توجه به محل پارگی و نوع جراحی دستور می‌دهد قرار دهد. اگر طی عمل جراحی روغن تزریق شده باشد باید بیمار در چند روز اول بعد از جراحی بر روی شکم و یا در حالت نشسته بخوابد.

– شستن صورت در روز بعد از عمل جراحی مانعی ندارد.

– استراحت بعد از عمل، نسبی است.

– برای تمیز کردن اطراف چشم، پس از جراحی حتما باید از پنبه تمیز – و نه پارچه‌های خشن یا دستمال کاغذی) استفاده شود. معمولاً اگر عارضه‌ای ایجاد نشود بیمار می‌تواند از روز پنجم بعد از عمل استحمام کند.

– نماز خواندن – و حتی سجده کردن)، مطالعه، تماشای تلویزیون و فعالیت‌های عادی زندگی – به شرطی که نحوه صحیح قرار گرفتن سر رعایت شود) بدون مانع است.

– آیا فردی که تحت عمل جراحی جداشدگی شبکیه قرار گرفته می‌تواند به مسافرت برود؟

– پس از جراحی جداشدگی شبکیه مسافرت با اتومبیل و قطار بدون مانع است ولی مسافرت با هواپیما در مواردی که گاز با هوا در چشم تزریق شده باشد باید با نظر پزشک معالج انجام شود. در روزهای اول بعد از عمل بهتر است بیمار از صعود به ارتفاعات و پرواز با هواپیما خودداری نماید.

 – چه مدت پس از عمل جراحی، دید بیمار باز می‌گردد؟

– چنان‌چه قبل از عمل جراحی، دید بیمار کم نشده باشد بعد از جراحی موفق، با جلوگیری از پیشرفت جداشدگی شبکیه دید قبلی حفظ می‌شود و در صورتی که دید کاهش یافته باشد پس از جراحی موفق، دید بیمار به تدریح افزایش می‌یابد و پس از چند ماه به حداکثر می‌رسد.

گاهی علی رغم جراحی موفقیت آمیز شبکیه، دید بیمار افت می‌کند. همچنین ممکن است پس از عمل، فرد نیاز به عینک پیدا کند یا شماره عینک قبلی وی تغییر یابد. در چند روز بعد از عمل به دلیل خراش قرنیه یا وجود گاز در داخل چشم، بینایی کم است ولی پس از چند روز بهبود می‌یابد.