درمان تشنج استاتوس چیست؟ راهنمای قدم به قدم
نخستین اقدام در مبتلایان به تشنج استاتوس، بررسی باز بودن راه هوایی و قراردادن بیمار در وضعیتی است که موجب پیشگیری از آسپیراسیون محتویات معده شود.
علایم حیاتی بیمار باید بررسی شوند. اندازه‌گیری فشارخون به تشخیص شوک و آنسفالوپاتی هیپرتانسیو کمک می‌کند. اندازه‌گیری درجه حرارت بدن به تشخیص هیپرترمی کمک می‌کند.
بررسی نبض جهت تشخیص آریتمی‌های قلبی تهدیدکننده حیات کمک کننده است.
نمونه خون وریدی جهت بررسی موارد زیر گرفته می‌شود:
-گلوکز
-کلسیم
-الکترولیت‌ها
– بررسی عملکرد کلیه و کبد
– شمارش سلول‌های خونی – CBC)
– ESR
– بررسی مسمومیت‌ها
سپس IV Line گذاشه می‌شود و 50 سی‌سی گلوکز 50 درصد به شکل وریدی تجویز می‌گردد.
شرح حال از اطرافیان بیمار گرفته می‌شود و معاینه فیزیکی به ویژه برای بررسی موارد زیر انجام می‌شود:
– نشانه‌های تروما
– نشانه‌های تحریک مننژ یا عفونت
– ادم پایی
– نشانه‌های نورولوژیک فوکال
– شواهد بیماری متاستاتیک، بیماری کبدی یا بیماری کلیوی
بررسی گازهای خون شریانی – ABG) نیز توصیه می‌شود.
به ویژه اگر بیمار تب و نشانه‌های مننژه داشته باشد، مننژیت و آنسفالیت را باید در نظر داشت و در صورت نیاز پونکسیون لومبار انجام می‌شود. البته در صورت وجود نشانه‌های افزایش فشار داخل جمجمه یا نشانه‌های نورولوژیک فوکال، نباید پونکسیون لومبار انجام شود.
توجه داشته باشید که در 15 درصد افراد دچار تشنج استاتوس، حتی بدون وجود عفونت، پلئوسیتوز تا 80 گلبول سفید در میکرولیتر و افزایش مختصر پروتئین یافت می‌شود ولی گلوکز مایع مغزی نخاعی در غیاب عفونت، طبیعی است.
پلئوسیتوز ناشی از تشنج ظرف 2 تا 5 روز برطرف می شود.
در مبتلایان به تشنج استاتوس الکتروآنسفالوگرافی نیز انجام می‌شود.
اندازه‌گیری اسمولالیته سرم و بررسی سموم در ادرار به تشخیص مسمومیت‌ها کمک می‌کند. اسمولالیته سرم براساس فرمول زیر محاسبه می‌گردد:
اسمولالیته طبیعی سرم است. جهت کنترل تشنج استاتوس به ترتیب داروهای زیر تجویز می‌شود:
– لورازپام یا دیازپام
– فنی تویین یا فس فنی تویین
– فنوباربیتال
– پروپوفل، پنتوباربیتال یا میدازولام
جهت کنترل تشنج استاتوس در بزرگسالان دیازپام با دوز 10 میلی‌گرم به شکل وریدی و در طی 2 دقیقه تزریق می‌شود.
از ژل رکتال دیازپام با دوز mL/kg 2/0 نیز می‌توان استفاده کرد.
می‌توان به جای دیازپام از لورازپام وریدی با دوز mg/kg 1/0 استفاده کرد و دراین مورد سرعت تزریق نباید بیش از mg/min 2 باشد
نیمه عمر موثر دیازپام 15 دقیقه و لورازپام 14 ساعت است و با کاهش اثر دارو ممکن است تشنج عود کند، بنابراین پس از تجویز دیازپام یا لورازپام، باید فنی تویین یا فس فنی تویین با دوز mg/kg 20 نیز تجویز گردد.
تزریق سریع فنی تویین ممکن است موجب هیپوتانسیون یا آریتمی قلبی شود، بنابراین دارو در محلول سالین ریخته می‌شود و حداکثر به میزان mg/min 50 انفوزیون می‌شود.
فنی تویین نباید در محلول دکستروز تجویز شود. فس فنی تویین – fosphenytoin) عوارض قلبی کمتری دارد، بنابراین این دارو را می‌توان با سرعت بیشتر – حداکثر mg/min 150) انفوزیون کرد. در ضمن فس فنی تویین را می‌توان در محلول دکستروز تجویز نمود.
پس از پایان انفوزیون فنی تویین، سطح درمانی مغز ایجاد می‌شود.
فنی تویین و فس فنی تویین موجب دپرسیون تنفسی نمی‌شوند.
اگر با دوز تجویز این داروها، تشنج ادامه یابد، دوز دیگری از فنی تویین یا فس فنی تویین به میزان mg/kg 10 تجویز می‌شود.
اگر باوجود تجویز دوز دوم فنی تویین – یا فس فنی تویین) بیمار همچنان دچار تشنج می‌شود، فنوباربیتال با دوز mg/kg 50 تجویز می‌شود.
فنوباربیتال درطی 30 دقیقه به حداکثر میزان خود در مغز می‌رسد.
گاهی دوز بالای فنوباربیتال موجب دپرسیون تنفسی و هیپوتانسیون می‌شود، بنابراین هنگام تجویز این دارو باید وسایل انتوباسیون و حمایت تهویه‌ای دردسترس باشد.
اگر اقدامات بالا جهت کنترل تشنج موثر نباشند، بیهوشی عمومی با انفوزیون پروپوفل، پنتوباربیتال یا میدازولام انجام می‌شود. در این موارد انتوباسیون و حمایت تهویه‌ای نیز ضروری است.
تشنج استاتوس موجب هیپرترمی، اسیدوز لاکتیک و لکوسیتوز – تا 30000 در میکرولیتر) می‌شود که پس از قطع تشنج برطرف می‌شوند. هیپرترمی موجب آسیب مغزی می‌شود، بنابراین هیپرترمی شدید باید با خنک کردن بدن و گاهی تجویز داروهای بلوک کننده نوروماسکولار درمان شود.
هیپرترمی خفیف تا متوسط – 102 درجه فارنهایت معادل 38.9 درجه سانتی‌گراد) نیاز به مداخله خاصی ندارد و ممکن است تا 48 ساعت پس از قطع تشنج ادامه یابد، البته باید عفونت را رد نمود.
