کمک داور ویدئویی در جام جهانی ۲۰۱۸ تاریخ‌ساز شد؛ فناوری VAR چگونه کار می‌کند و چرا نقطه عطف فناوری در فوتبال است؟
اگر دیروز بیننده بازی دو تیم فرانسه و استرالیا بودید؛ برای اولین بار در تاریخ طولانی جام جهانی شاهد استفاده از فناوری VAR یا کمک دارو ویدیویی هم بودید.
نقطه عطف بسیار بزرگی در فوتبال و جام جهانی و کمک فناوری به داورها برای سوت و قضاوت درست.
یک بازیکن استرالیا روی مهاجم فرانسه خطا کرده و چون شروع این کنش بیرون از محوطه جریمه بود و تا درون محوطه جریمه کشیده شده و داور هم فاصله نسبتا زیادی با صحنه داشت و قضاوت‌اش سخت بود.
داور ابتدا پنالتی نگرفت اما کمک داور ویدیویی رای به پنالتی داد و نهایتا داور وسط زمین با توقف بازی و بازبینی صحنه مشکوک خطا؛ برای اولین بار در تاریخ فناوری، رای خود را برگرداند و به نفع تیم فرانسه پنالتی اعلام کرد.
جالب است در این بازی دوباره از کمک داور ویدیویی برای اعلام گل تیم فرانسه استفاده شد و در بازی دیگر همین گروه؛ باز هم کمک داور ویدیوی رای به یک پنالتی داد تا VAR شروع طوفانی در روز سوم جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه داشته باشد!
فناوری VAR چگونه کار می‌کند؟
اما به طور ساده فناوری VAR (مخفف video Assistant Referee) یا کمک داور ویدیویی سعی می‌کند از طریق بازبینی تصاویر ویدیویی؛ به داور وسط برای تصمیم‌گیری درباره یک صحنه دشوار و بحث‌إرانگیز کمک کند.
فناوری VAR یکی از الزامات اصلی مسابقات فوتبال نیست و پیش از جام جهانی ۲۰۱۸ تنها در چند بازی رسمی فوتبال مورد آزمایش قرار گرفت. بنابراین؛ فناوری VAR اولین بار در یک تورنمت رسمی در جام جهانی روسیه استفاده شد.
این فناوری در صحنه‌ها و لحظاتی مانند عبور توپ از خط دروازه و اعلام گل، پنالتی‌ها، کارت قرمز و اخراج بازیکنان و صحنه‌هایی که قضاوت درباره‌شان بسیار سخت می‌شود؛ مانند درگیری‌های میان چند بازیکن و اینکه شروع‌کننده کدام‌یک بوده و کدام‌یک مقصر اصلی است؛ می‌تواند دستیار داور اصلی زمین باشد.
وقتی صحنه مشکوکی در حین بازی رخ می‌دهد؛ هم خود داور می‌تواند از طریق گیرنده‌هایی که دارد درخواست کمک از VAR کند یا اینکه خود سیستم VAR با تشخیص یک صحنه مشکوک به داور اطلاع دهد. اینجا، شروع کار فناوری VAR است.
داور وسط با انگشتان‌اش یک مستطیل روی هوا کشیده و به بازیکنان می‌گوید که بازی برای چند ثانیه متوقف و نیاز به بازبینی ویدیویی است.
در مرحله بعد، صحنه مشکوک در یک اتاق کنترل توسط چند کارشناس داوری روی نمایشگرهای مختلف از زاویه‌های گوناگونی بررسی می‌شود. در نهایت نتیجه به داور اعلام خواهد شد.
در مرحله سوم، خود داور وسط هم به کنار زمین و پشت سیستم مخصوص فناوری VAR می‌آید و از درون نمایشگر تعبیه شده در آن، صحنه مشکوک را بازبینی می‌کند. البته، داور می‌تواند بدون بازبینی ویدیویی، تصمیم کارشناسان را تایید کند.
خوب، بد، ناملموس
درباره فناوری VAR و آثار و پیامدهای آن حرف برای گفتن زیاد است.
اینکه اولین ایده‌های استفاده از این فناوری چه تاریخی شروع شد و چرا فیفا این همه سال با آن مخالفت کرد و موضع گرفت؟ در نهایت، چرا و چگونه فیفا با استفاده از کمک داور ویدیویی در جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه موافقت کرد؟
فناوری VAR دقیقا چگونه کار می‌کند و در چه صحنه‌های مشکوک بازی به کمک داور وسط می‌آید؟ قدرت تصمیم‌گیری صحیح این فناوری چقدر است و آیا می‌توان گفت دیگر هیچ سوت اشتباهی در جام جهانی و بعدا کل دنیای فوتبال زده نمی‌شود؟
مهم‌تر از سوالات بالا شاید جنبه‌های غیرفنی و اجتماعی این اتفاق باشد. آیا سرانجام فناوری بر انسان در زمینه چمن پیروز شده؟ آیا راه برای نفوذ فناوری به جنبه‌های دیگر فوتبال و جام جهاین باز شده است؟
حس انتظار و هیجان و استرس یک دقیقه‌ای بازیکنان تیم‌ها درون زمین، واکنش سرمربی و اعضای تیم‌ها به تصمیم داور، بلاتکلیفی یک ورزشگاه، یک کشور، میلیون‌ها نفر بیننده و کل جهان برای تغییر و تایید یک تصمیم هم در جای خودش حدیث مفصلی است.
چندین فیلم در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی از انتظار و استرس و اعتراض تماشاچیان استرالیا و فرانسه در لحظات انتظار برای استفاده از کمک داور ویدیویی پخش شده است که برای همه ما عجیب و غیر قابل درک است.
شاید به انتظار و استرس در مسابقات ورزشی دیگر مانند والیبال عادت داشته باشیم ولی فوتبال همیشه در لحظه اتفاق افتاده است و اگر هم داور نیاز به مشاوره و صحبت با کمک‌هایش داشته باشد؛ باز هم این کنش‌ها درون چمن بازی هستند نه اینکه چندین دوربین و نمایشگر در نقطه‌ای دور از زمین بازی تعیین تکلیف کنند.
یکی از چیزهای غیرمنتظره و متناقض هنگام استفاده از VAR این است که گاهی داورها علیرغم استفاده از ویدئو هم ممکن است، اشتباه کنند. یعنی اشتباه یا اختلاف نظر آنها با سلیقه عموم مردم و رأی اکثریت کارشناسان خبره داوری، ناشی از درست ندیدن صحنه نیست، بلکه ناشی از آن است که تفسیر متفاوتی ذهنی دارند. بنابراین نباید تصور کرد که VAR می‌تواند به اشتباهات داوری پایان بدهد.
نکته بعدی این است که گاهی بازیکن‌ها اصرار به استفاده از VAR دارند و داور کمک‌هایش چنین اعتقادی ندارند. آیا مثل قضیه ویدئو چک در والیبال باید به مربی‌ها حق مثلا سه بار درخواست ویدئوچک در طی یک بازی را دارد؟
آیا همه اینها قاطعیت داور را زیر سؤال نمی‌برند. شاید هم کسانی پیدا شوند که در آینده دلشان برای اشتباهات فاحش داوری تنگ شود و با دید نوستالژیک به داستان نگاه کنند. در این صورت دیگر شاید خبری از بازیکن‌هایی زیرک پنالتی‌گیر نباشد.
تصور کنید که اگر VAR از چند دهه پیش موجود بود، هرگز گل دست خدای مارادونا جاودانه نمی‌شد و این صحنه فقط یک آن رخ می‌داد و بلافاصله این گل مردود می‌شد!
