تصمیم ناخودآگاهانه در مغز، ناقض اراده آزاد؟!
بر اساس آخرین پژوهشهای نوروفیزیولوژی، فرایندهای تصمیمگیری ناخودآگاهانه در مغز 7 ثانیه قبل از اینکه هر شخص به طور خودآگاهانه متوجه تصمیم گرفته شده خود شود، شکل میگیرند و نهایی میشوند و این فرایندها قبل از اینکه به مرحله عمل درآیند، میتوانند پیشبینی شوند.
پژوهشگران انستیتوی مغز و رفتارهای شناختی ماکس پلانک در لایپزیک در همکاری با بیمارستان دانشگاه Charité و مرکز مطالعاتی Bernstein آلمان، با استفاده از اسکنرهای مغزی، تحقیق بسیار جالبی انجام دادند. آنها میخواستند دریابند که چه چیزی قبل از روند تصمیمگیری اتفاق میافتد.
در این مطالعه از افراد مورد تحقیق خواسته شد که به صورت آزادانه و دلخواه روی کلیدهایی که در سمت راست یا چپ آنها قرار داده شده است، فشار دهند. آنها آزاد گذاشته شدند که هر وقت که خواستند این کار را انجام دهند، اما از آنها خواسته شد که زمانی را که واقعا در ذهنشان تصمیم گرفتند، کلید سمت راست یا چپ را فشار دهند، به یاد داشته باشند.
در کمال شگفتی پژوهشگران دریافتند که با استفاده از اسکنرهای مغزی 7 ثانیه قبل از اینکه فرد خودش به طور خودآگاه متوجه تصمیمی که گرفته است، بشود، میتوانند پیشبینی کنند که او کلید سمت راست را فشار خواهد داد یا کلیدهای سمت چپ را!
پژوهشگران با استفاده از برنامههای کامپیوتری که تغییر طرحهای فعالیت مغزی را در قشر قسمت پیشانی مغز مورد تحلیل قرار میدادند، موفق به انجام چنین کاری شدند.
البته روندهای زیادی در مغز به صورت خودکار و بدون دخالت قسمت خودآگاه رخ می دهند، چنین چیزی ذهن ما را انباشته شدن با وظایف معمول و ساده محافظت میکند. اما نکته چالشبرانگیز یافتههای کنونی این است که میگویند، حتی تصمیمهایی ارادی که دوست داریم خودآگاهانه در مورد آنها بیندیشیم، کوتاه زمانی قبل در قسمت ناخودآگاه مورد پردازش نهایی قرار گرفتهاند.
بیش از 20 سال پیش یک دانشمند آمریکایی به نام «بنجامین لیبت»، یک تکانه مغزی خاص را شناسایی کرد که آن را پتانسیل آمادگی یا readiness-potential نامگذاری کرد، این تکانه در کسری از ثانیه پیش از اتخاذ شدن خودآگانه یک تصمیم، رؤیت میشد.
تحقیقات لیبت بسیار بحثبرانگیز بودند، دانشمندان زیادی ابراز نظر کردند که اگر تصمیمهای ما به صورت ناخودآگاهانه در مغز گرفته میشوند، آنگاه احساس ما در مورد آزاد بودن (اختیار)، توهمی بیش نیست، به عبارت دیگر، این «مغز» است که تصمیم میگیرد و نه ذهن خودآگاه انسان.
از سوی دیگر به علت اینکه تحقیق آقای لیبت اختلاف زمانی بسیار کمی بین فعالیت مغزی (نشاندهنده اتخاذ تصمیم) و آگاهی خودآگاهانه از تصمیم نشان میداد، مناقشهبرانگیز شد.
اما در مقابل پروفسور هاینس و همکارانش که تحقیق تازه را انجام دادهاند، معتقدند که با وجود اینکه هفت ثانیه فاصله بین تصمیم ناخودآگاهانه و مطلع شدن شخصی از تصمیم وجود دارد، این موضوع اراده آزادانه را نقض نمیکند:
«ما هنوز نمیدانیم که تصمیم نهایی در کجا گرفته میشود، ما باید در این مورد تحقیق کنیم که تصمیمی که به وسیله این مناطق گرفته میشود میتواند عوض شود یا نه.»
منبع: بیانیه انستیتوی ماکس پلانک و Medgadget
پینوشت: همانطور که دقت کردید، در قسمت نتیجهگیری و پایانی مقاله، نویسندگان به یک نتیجهگیری فلسفی متمایل شدهاند، به عبارت دیگر تعریف خاصی از «خود» منظور نظر آنها قرار گرفته است. اما به هر حال این پژوهش از ان جهات که نشان می دهد، روند تصمیمگیری در بسیاری موارد از ناخوداگاه آدمی شکل میگیرد و چند ثانیه قبل از مطلع شدن خودآگاهانه نهایی میشود، جالب است و شاید هم در آینده کاربردهایی پیدا کند!
دکتر جان من همیشه علاقه مند به این گونه مباحث بوده ام. آیا منبعی سراغ دارید که به زبان ساده فعالیت های مغز و مباحث مقدماتی نوروسایکولوژی را بیان کند؟
در ضمن ، یک اشتباه لپی کوچک در عنوان یادداشت هست.
خیلی جالب بود.
سلام ببخشید سوال بی ربط می پرسم ولی من نمی تونم برم توی گوگل ریدر و مطالبم رو بخونم آیا مشکل پیدا شده در این سایت؟ وارد سایت گوگل می شم و لی در گوگل ریدر نه!
تحقیق جالبی است اما به نظر میرسد نتایج مغلطهآمیزی گرفته است.
زماندار بودن فرآیند تصمیم کاملا طبیعی است. انگار که محقق فرض کرده “خود” انسان چیزی غیر و مجزا از فرآیندهای بیوشیمیایی مغزش است و حالا آیا این خود میتواند خلاف مغز عمل کند یا نه.
پاسخ: کاملا درست است، تحقیق به قسمت نتیجهگیری که رسیده، فلسفی شده، به عبارت دیگر تعریف خاصی از «خود» منظور نظر نویسندگان مقاله قرار گرفته است که این نوع تعریف در علوم زیستی، جایی ندارد.
fekresho mikardam ke yehamchin halati bashe
سلام
خسته نباشید .مطلب جالبی بود توجه شما رو به مطب مرتبطی که مدتی پیش با عنوان دفاع از ازداه آزاد (مگس میوه تصمیم می گیرد!!!) ترجمه کرده بودم جلب می کنم.
http://philosophers.atspace.com/free_will_fly.htm
با تشکر از مقاله جالبتون،
اگرچه کشف این حقیقت که شاید ریشه خیلی از فعالیتهای ارادی را بتوان در بخش غیر ارادی جستجو کرد بسیار جالب است، اما در مورد تحقیق انجام شده میتوان گفت که زمان ثبت شده توسط افراد به عنوان لحظه تصمیم گیری میتواند واقعا دقیق نباشد. در ساده ترین حالت میتوان فرض کرد که آستانه شلیکی برای ثبت یک تصمیم در بخش ارادی وجود دارد که شروع اشباع این آستانه از 7 ثانیه قبل آغاز شده است. بنابراین اگرچه افراد لحظه x را به عنوان لحظه تصمیم ثبت میکنند اما شروع تمرکز از قبل از آن لحظه شروع شده است. علی الخصوص که 7 ثانیه زمان بسیار بسیار طولانی برای چنین دست آزمایشاتی میباشد. شاید بد نبود که در ادامه از افراد خواسته میشد که تصمیم خود را مثلا بلافاصله بعد از روشن شدن یک سیگنال اخذ کنند و نتیجه مقایسه میشد.
salam aaghaye pezeshk,
zamane sabt shode bessiyar ziyad va gheyre vagheiist! bayad dar hade mili saniye bashad!
پاسخ: با محققان مؤسسه ماکس پلانک صحبت کنید.
baaz ham salam pezeshke aziz ,
alan ba kami jostejoo raghame daghigh ra peyda kardam : 350 ta 400 mili saniye. manba´:
http://www.tagesspiegel.de/magazin/wissen/gesundheit/;art300,2188949
albate maghale be zabane almanist va orginal ham nist amma arghaam vagheiitar be nazar miaayabd.
ba dorood
سلام میخواستم خواهش کنم در صورت امکان منابع کارآمد و قابل استفاده ای را (کتاب یا مقاله در مورد تاریخچه نوروسایکولوژی معرفی کنید. ممنون می شوم.