آدا لاولیس، نخستین برنامه‌نویس‌ کامپیوتر تاریخ

اوگوستا آدا بایرون (لاولیس) Ada Lovelace، در 10 دسامبر سال 1815 در لندن به دنیا آمد، او دختر «لرد بایرون» شاعر معروف انگلیسی بود.

عمده شهرت آدا لاولیس، به خاطر نوشتن توضیحاتی در مورد ماشین محاسباتی مکانیکی «چارلز بابیج» است. امروزه او را نخستین برنامه‌نویس کامپیوتری می‌دانند. در شرایطی که هیچ کس حتی بابیج پیشبینی نمی‌کرد که روزی کامپیوترها، کارهایی به جز محاسبات عددی انجام دهند، او در همان زمان، قابلیت‌های کامپیوترها را زندگی آینده بشر مثلا در زمینه هوش مصنوعی، به‌کارگیری نرم‌افزارها و ساختن موسیقی پیشبینی می‌کرد.

آدا، در شرایطی به دنیا آمد که پدرش انتظار داشت، صاحب یک فرزند پسر شود. یک ماه بعد از به دنیا آمدن ادا، آنابلا –همسر بایرون– از او جدا شد و گرچه طبق قوانین بایرون حق داشت که سرپرستی آدا را به مادرش ندهد، اجازه داد آنابلا، آدا را با خود به خانه پدرش ببرد.

در سال 1824 لرد بایرون درگدشت، تا زمان مرگ او هیچ ارتباطی با دخترش برقرار نکرد و مادر آدا، تنها شخص در زندگی او به شمار می‌رفت.

در سال 1829، در 14 سالگی آدا بیمار شد و بعد از یک دوره فلج یک ماهه، یک سال خانه‌نشین شد، اما در همین زمان از تحصیل دست برنداشت. وقتی که آدا 17 ساله شد، استعدادش در ریاضیات، نمود پیدا کرد. مادر آدا علاقه داشت که او، علایق کاملا متفاوتی را نسبت به پدر شاعرش دنبال کند، شاید به همین خاطر بود که آدا جذب ریاضیات شد.

در سال 1835 او با ویلیام کینگ ازدواج کرد، ازدواجی که حاصل آن سه فرزند بود.

رفته‌رفته او با بزرگانی مثل چالز بابیج، چارلز دیکنز و مایکل فارادی آشنا شد. اما مهم‌ترین دوره زندگی آدا را می‌توان یک بازه زمانی 9 ماهه در فاصله سال‌های 1842 تا 1843 دانست:

در سال 1842، چارلز بابیج برای ایراد یک سخنرانی در مورد «ماشین تحلیلی» به دانشگاه تورین دعوت شده بود. متن سخنرانی او را یک ریاضی‌دان جوان ایتالیایی به نام «لوییجی منابرا» به زبان فرانسوی نوشته بود. آدا از سوی بابیج مأمور شد که این یادداشت‌ها را از زبان فرانسوی به انگلیسی ترجمه کند. این کار 9 ماه طول کشید.

اما آدا به ترجمه اکتفا نکرده و چیزهایی هم بر این نوشته‌ها افزود. کل متنی که آدا، به بابیج داد، 6 قسمت داشت که از A تا G علامت‌گذاری شده بودند. قسمت G یادداشت که نوشته‌های اضافه‌ بر ترجمه خود آدا بود، طولانی‌ترین قسمت متن را تشکیل می‌داد. آدا در این قسمت الگوریتمی برای به‌کارگیری در ماشین تحلیلی نوشته بود که با آن می‌شد «اعداد برنولی» را محاسبه کرد. به خاطر نوشتن همین الگوریتم، که قابلیت به کارگیری در یک رایانه مکانیکی اولیه را داشت، ‌آدا نخستین الگوریتم‌نویس کامپیوتری تاریخ محسوب می‌شود. گرچه بر‌خی‌ها خود بابیج را نویسنده این الگوریتم می‌دانند، اما یادداشتی از بابیج که در سال 1846 نوشته شده است، شکی باقی نمی‌گذارد که آدا نقش اصلی را در نوشتن الگوریتم داشته است.

برای دیدن الگوریتم روی عکس کلیک کنید:

آدا در 36 سالگی به خاطر ابتلا به سرطان رحم درگذشت و در کلیسای سنت ماری ماگدالن در جوار پدری که هیچگاه نمی‌شناختش، به خاک سپرده شد.

– یکصد سال بعد از فوت او در سال 1953، یادداشت‌های فراموش‌شده او، مجددا منتشر شد.

– وزارت دفاع آمریکا به پاس قدردانی از او، نام یک زبان برنامه‌نویسی ایجاد شده توسط این دپارتمان، را زبان برنامه‌نوسی آدا نامید.

– تصویری از آیدا روی برچسب‌های هولوگرام محصولات مختلف مایکروسافت، دیده می‌شود.

– از سال 1998، جامعه کامپیوتر انگلیس، جایزه‌ای به نام آدا، به طور سالانه اهدا می‌کند و از سال 2008، یک مسابقه سالانه بین دانشجویان دختر رشته‌های کامپیوتر به نام آدا برگزار می‌کند.

– در سال 1997 فیلمی با عنوان Conceiving Ada با محوریت داستانی آدا لاولیس ساخته شد. در این فیلم «تیلدا سوئینتون»، هنرپیشه مشهوری که این اواخر او را در فیلم‌هایی همچون «بعد از خواندن، بسوزان»، «جولیا» و «مایکل کلایتون» دیده‌ایم، نقش آدا لاولیس را بازی می‌کند. داستان فیلم درباره یک نابغه کامپیوتر است که راهی برای ارتباط با گذشتگان پیدا می‌کند، او با آدا ارتباط برقرا می‌کند و تصمیم می‌گیرد او را به زمان حال بیاورد.

– ویلیام گیبسون در سال 1990 کتابی با عنوان ماشین تفریقی در مورد نوشت که یک نوول تاریخی در مورد زندگی آدا است.

لینک‌های مرتبط:
– ۹ سپتامبر ۱۹۴۵: «باگ» کامپیوتری متولد شد!
– کلوسوس بار دیگر پیام‌های آلمان‌ها را رمز‌گشایی می‌کند
– متن کامل یادداشت معروف آدا
– زنان مشهور دنیای کامپیوتر