چگونه آمیزه‌ای از مشارکت جمعی و «اپن سورس»، منجر به خلق یکی از زیباترین عکس‌های آسمان شب شد؟

وب‌سایت ناسا قسمتی دارد که در آن، هر روز، یک عکس زیبای نجومی را انتخاب و منتشر می‌کند. کمتر از دو ماه پیش، ناسا عکسی را منتشر کرد که بسیار جلب توجه می‌کرد، عکس پانورامایی که پهنه‌ای به اندازه همه آسمان شب را پوشش می‌داد. البته حتما باید عکس را به صورت زوم‌شده و در نمای بزرگ ببینید تا زیبایی آن را متوجه شوید.

بله! عکس زیبا بود. اما در وب‌گردی‌های شتاب‌زده، من و احتمالا بسیاری از افرادی دیگری که این عکس را دیدند، از این امر غافل شدند که این عکس زیبا چگونه و با چه تکنیکی گرفته شده است، آیا از عکس‌های هابل استفاده شده بود؟ یا عکس‌های تلسکوپ‌های بزرگ مستقر روی زمین در کناره هم چیده شده بود؟

اما این بار وقتی که یک سایت، مجددا به این عکس زیبا لینک داد، فرصتی کردم و توضیحات عکس را خواندم و متوجه شدم که خلق این عکس زیبا، جز با مشارکت ذهن‌های زیبا، ممکن نمی‌شد.

درنگ کنید! عکسی که اینجا می‌بینید با هزاران عکس زیبای نجومی که پیش از این دیده‌اید، تفاوت‌هایی دارد! این عکس نمادی از عشق، حاصل دو سال کار بی‌چشمداشت در دو کشور و دو نیمکره زمین و حاصل پیوند سه هزار عکس است.

در طی پروژه All-Sky Milky Way Panorama 2.0، سه هزار عکس جمع‌آوری شد و در کنار نهاده شد. دکتر ملینگر، شخصی که این پروژه را رهبری کرده است، پیش از این هم، در تلاشی دیگر، در سال 2001، پانورامایی دیگر را از آسمان تهیه کرده بود که در اینجا قابل مشاهده است.

این پروژه دو سال یعنی دقیقا از اکتبر 2007 تا آگوست سال 2009 طول کشید. عکس‌ها با استفاده از دوربین‌های SBIG STL-11000 گرفته شدند. محل گرفته شدن عکس‌ها آفریقای جنوبی، تگزاس و میشیگان بود. از لحاظ تکنیکی برای افزایش «دامنه پویایی» عکس‌های از 12 بیت مرسوم به 16 بیت، از سه زمان متفاوت نوردهی استفاده شد.

پردازش عکس روی یک سیستم مجهز به سیستم عامل کدباز محبوب یعنی لینوکس با پردازشگر  Core2 Quad انجام شد، این سیستم 16 گیگ رم داشت. برای کالیبره کردن این عکس از تصاویر پایونیر 10 و 11 استفاده شد.

در اینجا نسخه تعاملی این عکس که قابلیت زوم کردن را هم دارد می‌توانید ببینید. نسخه کامل این عکس 7.7 گیگ اندازه دارد و 650 مگاپیکسلی است.

در این عکس، هر جرمی که از روی زمین با چشم غیر مسلح می‌توان دید، قابل رؤیت است، از منظومه‌ها گرفته‌ تا سحابی‌ها و از خوشه‌های ستاره‌ای تا میلیون‌ها ستاره منفرد.

جالب است که نمایش این عکس بزرگ در صفحه‌ای که معرفی شد، با استفاده از یک نرم‌افزار کدباز به نام IIPImage انجام شده است. اگر پانوراما می گیرید، بد نیست، این نرم‌افزار را تست کنید.

فارغ از جنبه‌های زیباشناختی و تکنیکی این عکس، دیدن مشارکت و کوشش و همیاری گروهی و مشاهده شکوه اپن سورس آدم را به‌راستی هیجان‌زده می‌کند.

خوب! بدیهی است که ادعایی در مورد فهم جنبه‌های تکنیکی این عکس چه در زمینه عکاسی و چه در زمینه رایانه‌ای و جنبه‌های اپن سورسش ندارم، پس در پایان، این پست را به دو دوست خوبم جادی و نعما روشن تقدیم می‌کنم و از این دو عزیز دعوت می‌کنم که اگر صلاح دانستند هر کدام از زاویه دید و تخصص خاص خود اطلاعاتی بیشتری در مورد این عکس به ما بدهند.

– در اینجا و اینجا می‌توانید جزئیات بیشتر و دقیق‌تری را در مورد این پروژه بخوانید.

– دیدن این ویدئو را هم توصیه می‌کنم.

————————————

– دکتر نعمای روشن عزیز، لطف کردند و در قسمت کامنت، مطلب تکمیلی خوبی نوشتند که پاسخی بود برای سؤالاتی که در ذهن داشتم. برای اینکه خوانندگانی که مطالب این وبلاگ را از طریق فید دنبال می‌کنند، بتوانند، نوشته ایشان را بخوانند، کامنت ایشان را در خود پست هم می‌آورم:

«عکاسی برای تهیه تصاویر موزاییک، برای افزایش دقت (رزولوشن پیکسلی) عکس انجام می گردد. اینکه الان می توانیم تا این حد بر روی تصویر جزئیات را تشخیص دهیم، معلول این روش کاری است.

دوربین مورد استفاده برای این پروژه، یک دوربین خاص است که برای عکاسی نجومی استفاده می‌شود. سنسور دوربین از نوع سی سی دی و با اندازه فول فریم بوده است. خروجی دیجیتال دوربین‌های دیجیتال از لحاظ عددی می‌تواند ۱۲ یا ۱۴ یا ۱۶ بیت باشد. اکثر دوربینهای جدید ۱۴ بیتی هستند و چند مورد نادر ۱۶ بیتی هم وجود دارد. اگر خروجی خام این دوربین‌ها را داشته باشیم ( و نه خروجی تبدیل شده به jpeg ) می‌توان با تمام این حجم اطلاعات (۱۲ بیت یا ۱۴ بیت در هر کانال رنگ)، کار کرد و آنها را پروسس نمود. پروسس اما در محیطهای ۱۶ بیتی انجام می‌شود و خروجی پروسسور نرم‌افزاری نیز ۱۶ بیت خواهد بود.

سنسورهای دیجیتال در ثبت محدوده نور ( از قسمتهای خیلی روشن تا قسمتهای خیلی تاریک) دچار محدودیت‌هایی هستند. برای رفع این محدودیت می‌توان فریم‌های متفاوت با نوردهی های متفاوت تهیه کرد و سپس با ترکیب آنها ( با روشهای مختلف که همگی الزاما “اچ دی آر” نیستند) به عکس‌هایی با وسعت نوردهی بالا دست یافت. در این پروژه نیز برای همین منظور از هر کادر سه فریم با نوردهی های مختلف، عکاسی شده است.

مساله آخر بحث پروسس این حجم اطلاعات است. برای پروسس در محیطهای ۱۶ بیتی همراه با ادغام‌هایی که در فوق شرحشان رفت ( یعنی هم ادغام عکسها در کنار هم و نیز ادغام فریم‌های مختلف نوردهی) نیاز به پروسسور قوی و بخصوص مقدار حافظه رم بسیار زیاد خواهد بود که می‌تواند یکی از مراحل بسیار سخت و وقت گیر چنین پروژه هایی باشد.»