مروری بر پدیده‌ها و شاخص‌های فناوری در سال 1388 : سال نبردهای تمام عیار

این مقاله را برای سالنامه روزنامه بهار نوشتم. در این پست می‌توانید مشروح این مقاله را بخوانید:

سال پیش در عرصه اینترنت، دنیایی که از فرط تأثیر مستمر انکارنشدنی بر زندگی‌مان، مدت‌هاست مجازی بودنش را به فراموشی سپرده‌ایم، شاهد نبردهای فراوانی بین فعالان عمده بودیم: نبرد بین سازندگان گجت‌ها، پیکار بین سازندگان نرم‌افزار و تلاش برای جذب کاربران بیشتر از سوی غول‌های جستجو.

جنگ مرورگرها: سال پیش، شاهد نبرد سنگین مرورگرهای اینترنتی برای تصاحب سهم بیشتری از بازار بودیم، اینترنت اکسپلورر مایکروسافت، فایرفاکس موزیلا، سفری اپل، کروم گوگل و مرورگر اپرا، همگی ارتقا یافتند و با اضافه کردن ویژگی‌های جدید و کم کردن نقایص، کاربران را متوجه خود کردند.
طبق آخرین آمار، که البته در مورد کل کاربران دنیا و نه کاربران ایرانی صادق است، 27 درصد کاربران از فایرفاکس استفاده می‌کنند، در مقابل 58 درصد کاربران همچنان نسخه‌های مختلف اینترنت اکسپلورر را ترجیح می‌دهند، کروم هم 5 درصد بازار را در اختیار دارد.

آی‌پد: سال‌های زیادی، کاربران دوست داشتند وسیله‌ای برای وب‌گردی و تماشای فایل‌های چندرسانه‌ای در اختیار داشته باشند که در عین حال که دست و پاگیری لپ‌تاپ را نداشته باشد، صفحه‌ای بزرگ‌تر از گوشی‌های موبایل داشته باشد، وسیله‌ای که ارتباط و تعامل با آن به سادگی لمس کردن باشد. اپل، در سال پیش کوشید این خلأ را با ابزاری به نام «آی‌پد» برطرف کند. باید به انتظار عرضه همگانی این وسیله باشیم تا بتوانیم تخمینی از میزان موفقیت آن انجام دهیم.

بازی‌های دیجیتال: سال پیش مردم دنیا، بیش از هر سال دیگری، بازی کردند. دیگر مردم، تنها در اتاق نشیمن، به یاری کنسول‌های بازی و تلویزیون‌های صفحه‌پهن یا در پشت پی‌سی‌ها بازی نمی‌کردند، در سال پیش بازی هم مثل بسیاری دیگر از پدیده‌ها، «اجتماعی» شد، کاربران فیس‌بوک سال پیش به صورت مجازی در قالب بازی‌های Mafia Wars و FarmVille امپراتوری‌های گانگستری راه می‌انداختند و سبزی‌کاری مجازی می‌کردند!

سال پیش، میزان فروش ششمین نسخه بازی کامپیوتری «ندای وظیفه»، تنها در دو روز اول عرضه رسمی‌اش به 310 میلیون دلار رسید. رویکرد مردم به بازی‌های کامپیوتری و میزان سوددهی این بازی‌ها، بیش از پیش لقب «صنعت» را برای چنین کار و کسبی، شایسته کرده است.

سال کتاب و کتابخوانی دیجیتال: تمایل به خواندن کتاب‌های دیجیتال در سال پیش، فزونی یافت، طوری که میران فروش کتاب‌های الکترونیک تنها در سه ماه سوم سال میلادی پیش، به 46.5 میلیون دلار رسید که 235 درصد نسبت به زمان مشابه سال قبل بیشتر بود.
موفقیت ابزارهای خوانش کتاب‌های الکترونیک مثل کیندل شرکت آمازون و همچنین سونی ریدر باعث شد که شرکت‌های دیگری هم به فکر ساخت کتاب‌خوان‌های مخصوص خود بیفتند، کتابخوان شرکت «بارنز و نوبل» موسوم به Nook یکی از موفق‌ترین کتاب‌‌خوان‌های جدید بود. در کریسمس سال میلادی تازه، یکی از بیشترین چیزهایی که هدیه داده می‌شد، کیندل بود.
اما در سال پیش چالش گوگل و شرکت‌های بزرگ انتشاراتی ادامه یافت، چرا که گوگل هم چنان بر طرح جاه‌طلبانه ابرکتابخانه دیجیتال خود پافشاری می‌کند. نگرانی رقبای گوگل از انحصارطلبی گوگل در این کار و همچنین دغدغه‌های حق نشر، باعث شده، گوگل انرژی زیادی را برای برطرف کردن این سوء تفاهم‌ها در دادگاه‌ها صرف کند.

چالش سیاستمدارن با شرکت‌ها و سرویس‌های اینترنتی: سال پیش چالش سیاستمداران با شرکت‌های اینترنتی بیش از هر زمان دیگر آشکار شد. یکی از بحث‌‌برانگیزترین این چالش‌ها، دعوای چین و دولت چین بود. گوگل سال پیش ادعا کرد که دولت چین به یاری هکرهایی قصد نفوذ به سرویس جی‌میل و استخراج اطلاعات ناراضیان چینی را داشته است، ادعایی که منجر به قطع همکاری گوگل با چین شد و البته از سوی چینی‌ها به شدت انکار شد.

شبکه‌های اجتماعی: شبکه‌های اجتماعی به عنوان یکی از شاخص‌ترین جلوه‌های وب 2.0، باز هم در سال پیش به رشد خیره‌کننده خود ادامه دادند. نام توییتر در سال پیش، بیش از هر زمان دیگری به گوش می‌رسید و این سرویس بیش از از هر زمان دیگری برای خبررسانی بی‌درنگ مورد استفاده قرار گرفت. فیس‌بوک هم با جذب کاربر بیشتر، جمعتی 350 میلیونی یافت، یعنی جمعیتی بیشتر از ایالات متحده.

سال نت‌بوک‌ها: در سالی که گذشت، بازار «نت‌بوک‌ها» یا همان لپ‌تاپ‌های سبک و ارزان قیمتی که عملکردی به طور محسوس پایین‌تر از دیگر لپ‌تاپ‌های گران‌قیمت‌تر دارند، داغ بود. تقریبا همه برندهای مهم، نت‌بوکی متناسب با ذائقه مردم روانه بازار کردند: ایسر با «اسپایر وان»، سونی با لپ‌تاپ‌های سری P، توشیبا با مدل NB200، دل با اینسپیریشن مینی 10، MSI با مدل موسوم به Wind، ایسوس با Eee PC و سامسونگ با N140  هر یک به نحوی جلوه‌گری کردند. اما شرکت‌های مهم، در این میان، از توجه به سلایق مشکل‌پسندان هم غفلت نکردند و موج لپ‌تاپ‌های گران‌تر با عملکرد بالاتر مجهز به پردازنده‌های Core i5 و Core i7 هم در سال پیش به راه افتاد.

سال اپلیکیشن‌های شگفت‌انگیز: سال پیش همچنان بازار اپلیکیشن‌ها یا برنامه‌های کاربردی جالب گوشی‌های موبایل داغ بود. تعداد اپلیکیشن‌های فروشگاه اپل برای آیفون، از یکصد هزار گذشت، البته فروشگاه‌های بلک‌بری، آندرویید و پالم هم سال موفقی را سپری کردند. آندرویید گوگل که در سال 2008 معرفی شده بود، توفیق زیادی یافت و گوشی «نکسوس» که از این سیستم عامل موبایلی استفاده می‌کند، بسیار خبرساز شد.

سال سینمای سه‌بعدی: گرچه هنوز چند سال تا زمان معمول شدن، سینما و تلویزیون سه‌بعدی فاصله داریم، اما در سال پیش نشانه‌های حرکت به این سمت و سو به وضوح به چشم خوردند. فیلم آواتار جیمز کامرون، آشکارترین این نشانه‌ها بود، پخش سه‌بعدی برخی مسابقات ورزشی مثل مسابقه فوتبال بین تیم‌های منچستر یونایتد و آرسنال هم نشان داد که باید منتظر تلویزیون سه‌بعدی بود. از هم‌اکنون سامسونگ و سونی با عرضه تلویزیون و رسیور دیجیتال سه‌بعدی، نوید آینده‌ای هیجان‌انگیز برای تلویزیون و شبکه‌های ماهواره‌ای را می‌دهند.

بالا، در ابرها: ایده برنامه‌هایی که به جای نصب و اجرا در سیستم‌های کاربران، روی سرور اجرا شوند، سال پیش با شدت بیشتری پی گرفته شد. در چنین فرایندی، کامپیوترها و موبایل‌های کاربران به یاری استفاده از یک ارتباط پرسرعت اینترنتی، اطلاعات و داده‌ها را به سرعت به سرور منتقل می‌کنند و اطلاعات پردازش شده را دریافت می‌کنند. به چنین چیزی اصطلاحا فناوری ابر Cloud گفته می‌شود که در آن ابر، استعاره‌ای از برنامه‌های کاربردی تحت وب است. سال پیش، نمونه‌های ساده چنین برنامه‌های ابری را در قالب انواع برنامه‌های ویرایشگر عکس و واژه‌پرداز و همچنین سیستم عامل کروم گوگل شاهد بودیم.

سیستم عامل‌ها: سال پیش مایکروسافت با ویندوز 7، تجربه تلخ ویستا را به فراموشی سپرد. سیستم عامل مکینتاش اپل، با نسخه Snow Leopard ارتقا یافت.

کروم، لباس نادیدنی پادشاه یا آغاز یک تحول؟: یک ماه بعد از عرضه ویندوز 7، گوگل سیستم عمل کروم را به جهانیان معرفی کرد، سیستم عاملی که گوگل ادعا می‌کند ساده‌تر، ایمن‌تر و سریع‌تر از همه سیستم عامل‌های موجود است، این ادعا البته درست است، اما تنها با در نظر گرفتن این حقیقت که کروم فاقد بسیاری از خصوصیات و ویژگی‌های سیستم عامل‌های موجود است. کروم تنها می‌تواند برنامه‌های مبتنی بر وب را اجرا کند.
بنابراین برخی به خاطر این سادگی و اختصار بیش از حد، آینده‌ای برای آن متصور نیستند، اما برخی هم آینده دورتر را می‌بینند و یک سیستم عامل ابری تمام‌عیار را پیش‌بینی می‌کنند.

جنگ‌ موتورهای جستجو: گوگل، تا سال‌ها حاشیه اطمینان مطمئنی داشت و رقیبی برای خود متصور نبود، اما در سال پیش شرکت‌های کوچک‌تر هم نشان دادند که با ابتکارات و افکار تازه می‌توان حتی غول‌ها را به هم چالش کشید. موتور جستجوی ولفرام، یکی از این جستجوکننده‌های انقلابی بود، ولفرام به جای راهنمایی کاربران به صفحات حاوی پاسخ، خود ، مستقیما، پاسخ‌ها را برایشان مرتب می‌کند.
اما مایکروسافت که سال‌ها با غفلت از اهمیت جستجو در اینترنت، فرصت‌های طلایی زیادی را از دست داده بود، سال قبل تا حدی جبران مافات کرد و یا موتور جستجوی Bing، توانست ده درصد بازار جستجو را به خود اختصاص دهد.

سال واقعیت مجازی: واقعیت مجازی، یکی از پدیده‌های داغ سال پیش بود، به کمک واقعیت مجازی هر کاربر موبایل روی صفحه نمایشگر گوشی همراهش و در همان حین که پیرامونش را می‌بیند، اطلاعاتی اضافی متناسب را می‌تواند دریافت کند. مثلا به او مسیر نزدیک‌ترین ایستگاه مترو یا اغذیه‌فروشی نشان داده می‌شود و یا می‌تواند اطلاعاتی به صورت نوشتاری در مورد بنایی که در حال دیدن است، دریافت کند. سال پیش اپلیکیشن‌های متعددی برای این مظور ساخته شدند.

ادای دین اوباما به فناوری اطلاعات: فناوری اطلاعات که پیش‌تر نقش زیادی در پیروزی باراک اوباما ایفا کرد، بعد از تشکیل دولت توسط او به فراموشی سپرده نشد و سیاست کلی دولت 2.0 مورد توجه دولت وی قرار گرفت. سرمایه‌گذاری‌های هنگفت در فناوری اطلاعات و ایجاد سایت‌ data.gov به منظور شفاف کردن فعالیت‌های دولت، مؤید چنین رویکردی است.

گوگل در قامت یک شرکت ارائه‌دهنده ارتباط اینترنتی پهن‌باند: در دهم فوریه، گوگل اعلام کرد که در صدد است اینترنت با سرعت تقریبی یک گیگابیت در ثانیه در اختیار حمعیتی بین 50 تا 500 هزار نفر قرار بدهد. چنین سرعت دسترسی به اینترنت، نوید آینده‌ای متفاوت را می‌دهد.

دردسرهای اینتل: سال پیش اتهامات زیادی همچنان متوجه غول تراشه‌ساز دنیا یعنی اینتل بود، اینتل متهم شده است که با استفاده از شیوه‌های غیرقانونی و تحت فشار قرار دادن شرکت‌ها، آنها را وادار به استفاده‌ از تراشه‌های خود می‌کند. اتحادیه اروپا در سال پیش اینتل را طبق قوانین ضدانحصار، 1.44 میلیارد دلار جریمه کرد ، به علاوه اینتل برای پرهیز از یک دعوای حقوقی دیگر مجبور شد، 1.25 میلیارد دلار به AMD، پرداخت کند.