پزشکی 2.0

از چند وقت پیش دکتر اریک توپول -یک متخصص قلب در سن دیه‌گو- دیگر گوشی پزشکی‌اش را همراه نمی‌برد، او هر وقت به گوشی پزشکی‌اش فکر می‌کند، دچار نوستالژی سوزناکی می‌شود!

به جای گوشی پزشکی، او همراه خود یک وسیله اولتراسوند قابل حمل دارد که تقریبا به اندازه یک گوشی موبایل است. با گذاشتن این وسیله روی سینه بیمار، او مستقیما اطلاعاتی از قلب بیمارش کسب می‌کند و متوجه وضعیت عضله قلب، دریچه‌ها، ریتم و جریان خون‌ می‌شود.

او می‌گوید که اصلا دلیلی وجود ندارد، زمانی که می‌شود هر چیزی را در مورد قلب بیمار به چشم دید، به شنیدن صدای تاپ تاپ قلب اکتفا کرد!

این وسیله 8 هزار دلاری که Vscan نام دارد و به وسیله یک واحد از شرکت جنرال الکتریک ساخته شده است، فقط نمونه از ورود فناوری موبایل به پزشکی است، جایی که اپلیکیشن‌های گوشی‌های هوشمند، حسگرهای بی‌سیم و آی‌پادها به صورت روتین توسط دانشجویان و پزشکان مورد استفاده قرار می‌گیرند.

او و دیگر پزشکان باور دارند که فناوری نه‌تنها می‌تواند تشخیص و درمان بیماری‌ها را ارتقا دهد، بلکه می‌تواند انقلابی در شناخت و فهم پزشکان و بیماران را از مقوله سلامت ایجاد کند. وسایل قابل حمل، می‌توانند به پزشکان امکان دهند که علایم حیاتی بیماران را پایش کنند و به تغییرات ایجاد شده توجه کنند و بدون تماس رو در رو متوجه رعایت دقیق درمان‌های تجویزشده‌شان از سوی بیماران شوند.

همین مسئله منجر به نیاز به ویزیت و بستری بیمارستانی کمتر می‌شود. بیماران به این شیوه، می‌توانند به اطلاعات زیادی دسترسی پیدا کنند و مسئول سلامت خودشان باشند.

کلی موریس، مادری است که هر روز صبح، یک برچسب پلاستیکی قرمز روی پیراهن دخترش می‌چسباند و عملا از این قابلیت‌ها استفاده می‌کند. مایکلا -دختر او- که سیزده ساله است مبالا به نوعی صرع است که به درمان‌های معمول ضد صرع پاسخ نمی‌دهد و این داروها به جای قطع کردن حمله تشنج منجر به «مانیا»ی او می‌شوند. پس تنها راه چاره برای اجتناب از این مسئله، استفاده از همین برچسب بود/ در یک سوی این برچسب نوشته شده است که در موارد اورژانسی، در سوی دیگر از پزشکان خواسته شده است که اگر مایکلا دچار تشنج شد، پیامکی را به یک شماره مشخص ارسال کنند تا دستور العمل درمان اختصاصی مایکلا برایشان ارسال شود. استفاده از این سرویس، سالانه تنها 10 دلار هزینه دارد و اصطلاحا دست‌بند نامرئی نام دارد.

شرکت دیگری به نام GlobalMedia که تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری پزشکی از راه دور یا telemedicine می‌سازد، یک سیستم بی‌سیم پایش وضعیت بیماران در آمبولانس را ابداع کرده است. هزینه این سیستم که به TransportAV موسوم است، سی هزار دلار است و متشکل از یک دوربین کوچک ویدئویی، یک گوشی پزشکی دیجیتال و یک میکروفن است، از این طریق وضعیت بیمار به تیم درمانگر مستقر در اورژانس بیمارستان نشان داده می‌شود و پرستاران و امدادگران می‌توانند وضعیت زخم‌ها، میزان پاسخ بیماران به درمان‌ها و وضعیت ضربان قلب و تنفس بیماران را به اطلاع پزشکان برسانند. وقتی رسیدن بیماران به بیمارستان برای بیش از یک ساعت طول بکشد، استفاده از این سیستم ارزشمند می‌شود.

ماه پیش، سازمان غذا و داروی آمریکا، یک سیستم موبایل به نام MIM را تأیید کرد که به پزشکان امکان می‌دهد نتیجه آزمایشات بیماران از جمله سی‌تی و MRI را از راه دور ببینند.

اما یوکو دی‌آمبروسیا، یک پزشکان زنان و زایمان اهل دنور از آی‌فون به منظور دیگری استفاده می‌کند: اطلاع از مراحل پیشرفت زایمان بیمارانش! پرستاران و ماماها در اتاق زایمان از حس‌گرهایی برای پایش ضربان قلب جنین و الگوی انقباض رحم و میزان اکسیژن استفاده می‌کنند. پیشتر، این متخصص باید هر ساعت یک تا دو بار با بیمارستان تماس می‌گرفت و برای مطلع شدن از وضعیت بیمارانش، به توصیف پرستاران اکتفا می‌کرد، اما حالا او می تواند با استفاده از اپلیکیشن‌ای به نام AirStrip OB روی آی‌فون خود اطلاعات حس‌گرها را ببیند. هر زمان که او علایم خطر را ببیند، می‌تواند دستور انجام یک عمل سزارین را بدهد. در حال حاضر صدها بیمارستان در ایلات متحده از این سیستم استفاده می‌کنند.

بیمارستان دیگری در لس‌آنجلس از سیستم پایش دیگری برای بیماران بدحال به نام EverOn استفاده می‌کند، هر زمان که علایم حیاتی بیمار مشکل پیدا کند، هشداری به ایستگاه پرستاری ارسال می‌شود و پیجرها و گوشی‌های موبایل فرستاده می‌شود. هزینه برپایی این سیستم 230 هزار دلار به اضافه 50 هزار دلار هزینه سالانه نگهداری است.

شرکت دیگری در سن دیه‌گو، یک حس‌گر ساخته است که به مچ دست بسته می‌شود، هر زمان که بیمار احساس ناراحتی کرد، می‌تواند فشار خون، ریتم و حتی سطح فعالیت‌اش را به صورت بی‌سیم برای اطلاع به پزشک‌اش ارسال کند.

این مقاله در وال استریت ژورنال منتشر شده بود. وقتی این مقاله را می‌خواندم حس دوگانه‌ای داشتم: بله! استفاده از این وسایل موبایل و پایش‌گرهای از راه دور، می‌توانند بسیار سودمند باشند، اما لازمه استفاده از از این فناوری‌ها در جایی مثل ایران وجود زیرساخت‌های سخت‌افزاری، ارتقای شبکه اینترنت و مهمتر از همه تغییر در فرهنگ بهداشت و سلامت است. شاید وارد کردن این فناوری‌ها کار دشواری باشد، اما دشوارتر از آن تغییر ذهن‌های ماست.

البته علیرغم وجود این فناوری‌ها، در بسیار از موارد ماهیت پزشکی و چیزهایی که باعث برجسته شدن و کارایی یک سیستم بهداشتی و درمانی می‌شود، ربطی به این فناوری ها ندارد، آنها مدت‌هاست که ثابت هستند و تغییری نکرده‌اند، چیزهایی که در جامعه‌مان در حال فراموش کردن آنها هستیم و در هیاهوهای دوره‌ای رسانه‌ای و سکوت‌های طولانی‌مدت، مجالی برای بررسی عقلانی آنها پیدا نمی‌شود!