هراس این روزهای اروپایی‌ها: سبزیجات خام

یکی از اخبار داغ این روزها، مربوط به نوعی مسمومیت غذایی خطرناک ناشی از سویه جهش‌یافته باکتری‌ای به نام «ای کولای» E. coli در اروپا است.

تا به حال 1600 نفر در 11 کشور اروپایی و آمریکا مبتلا به این نوع مسمومیت شده‌اند که از بین آنها 18 نفر فوت شده‌اند. همه قربانی‌ها به جز دو نفر یا ساکن شمال آلمان بوده‌اند یا به آنجا سفر داشته‌اند. البته در یک مورد شخص مبتلا با مسافر شمال آلمان،  تماس داشته است.

باکتری ای کولای که منجر به این همه‌گیری شده است، سویه‌ای است تازه و جهش‌یافته، که موسوم به EHEC 0104:H4 است. این باکتری، حاوی ژن‌هایی است که آن را در برابر بسیار از آنتی‌بیوتیک‌های معمول، مقاوم ساخته است:

دو ویژگی دیگر این سویه جدید، عفونت‌زایی بیشتر و نیز توان بالای تولید سمی به نام Shigatoxin 2 است، این سم می‌تواند روی کارکرد کلیه‌ها تأثیر بگذارد و منجر به نارسایی حاد کلیه بشود.

بررسی‌های به عمل آمده نشان داده است که باکتری مزبور از طریق سبزیجات سالادی مثل خیار و گوجه و کاهو منتقل می‌شود. مقامات آلمانی ابتدا تصور می‌کردند که خیار وارد شده از اسپانیا، عامل اتقال باکتری باشد، اما بعدا متوجه شدند که اشتباه می‌کرده‌اند.

پختن غذا در دمای 70 درجه سانتیگراد برای کشتن باکتری کافی است. توصیه شده است که مسافرانی به آلمان خیار و گوچه و سالاد و کاهو نخورند.

به افراد مقیم در مناطق شیوع هم توصیه شده است که میوه‌ها و سبزیجات را شستشو کنند و در صورتی که دچار تب و استفراغ و اسهال خونی و دلپیچه شدند، بلافاصله به پزشک مراجعه کنند.

ای کولای مسری است و چنانچه شخص آلوده، بهداشت فردی را رعایت نکند، می‌تواند آن را به افرادی که در تماس با آنهاست، منقل کند.

همه‌گیری اخیر، سومین همه‌گیری ای کولای در قرن اخیر است. در سال 1996، 12 هزار ژاپنی مبتلا به آلودگی شدند که از میان آنها 12 نفر فوت شدند. در سال 2000 در جریان یک همه‌گیری دیگر در کانادا، هفت نفر فوت شدند.

بیماری‌ای که بیشتر زنان را مبتلا می‌کند: از میان 1600 نفر فرد مبتلا، 60 درصد آنها زن بوده‌اند و 13 نفر از 18 نفر قوت شده هم زن بودند.

دلیل این تفاوت جنسی چیست؟ حدس زده می‌شود که به خاطر علاقه بیشتر زن‌ها برای لاغر ماندن و رعایت رژیم‌های غذایی کم‌کالری، آنها بیشتر سبزیجات مصرف می‌کنند و بنابراین بیشتر در معرض آلودگی قرار می‌گیرند.

البته دانشمندان در حال تحقیق روی این مسئله هستند که آیا زنان از لحاظ ژنتیکی نیز بیشتر مستعد بیماری هستند یا نه.

سندرم هولیتیک اورمیک:‌ اما 500 نفر از 1600 فرد آلوده شده، دچار سندرم خاصی به نام سندرم هولیتیک اورمیک شده‌اند.

این سندرم شامل موارد و گرفتاری‌های زیر می‌باشد:
– آنمی هولیتیک (بیماری‌ای که در آن در اثر لیز شدن یا حل شدن گویچه‌های سرخ فرد دچار کم‌خونی می‌شود)
– نارسایی حاد کلیه
– کاهش تعداد پلاکت‌ها

در این نقشه موارد آلودگی با ای کولای ذکر شده و مواردی که در آن آلودگی منجر به بروز سندرم همولیتیک – اورمیک شده‌اند را مشاهده می‌کنید:

10 درصد از افراد مبتلا به سندرم همولیتیک اورمیک، دچار شکل شدید سندرم می‌شوند و در کل 3 تا 5 درصد افراد مبتلا فوت می‌کنند.

در شرایط معمول، به جز همه‌گیری اخیر، بیماری بیشتر اطفال را متعاقب یک دوره اسهال درگیر می‌کند و عامل عفونی مسئول معمولا ای کولای‌ای به نام O157:H7 است. شکل کلاسیک بیماری، 5 تا 10 درصد موارد منجر به مرگ می‌شود و در باقی موارد معمولا بیمار بدون عوارض جانبی بهبود پیدا می‌کند، اما مواردی هم منجر به نارسایی مزمن کلیه می‌شود.

سندرم همولیتیک اورمیک یا اختصارا HUS جزو دسته بیماری‌های ترومبوتیک میکروآنژیوپاتیک است.

تابلوی روتین بیماری، کودکی است که به دنبال یک دوره اسهال خونی ناشی از سویه‌هایی از ای کولای که توانایی تولید سمی به نام  «ورو توکسین» یا توکسین شبیه شیگا را دارند، دچار علایمی مثل کاهش حجم ادرار، خون در ادرار و آنمی هولیتیک میکروآنژیوپاتیک بشود. به این سویه‌های اختصارا STEC یا  EHEC (enterohemorrhagic) گفته می‌شود.

اما چنانچه در بالا اشاره شد در همه‌گیری اخیر در اروپا بیشتر بالغین جوان مبتلا به این بیماری و این سندرم شده‌اند و و سویه ای‌کولای مسئول بیماری هم EHEC 0104:H4 بوده است.

برای درمان این سندرم باید از  آنتی‌بیوتیک مناسب و در صورت لزوم، دیالیز استفاده کرد. به هیچ عنوان نباید از پلاکت برای درمان بیمار استفاده شود، چون وضعیت را بدتر می‌کند.

به تازگی از داروی eculizumab هم برای درمان بیماری استفاده می‌شود. در بالغین مخصوصا وقتی در تشخیص بین  HUS و TTP مردد باشیم از پلاسمافرز و برای جبران کاهش حجم از FFP استفاده می‌شود.