ظهور سیاره هوشمندان

در فیلم «ظهور سیاره میمون‌ها» که به تازگی در سینماهای آمریکا به نمایش گذاشته شده است، ما میمون‌های هوشمندی را می‌بینیم که بر سیاره زمین حکومت می‌کنند. ماجرای این فیلم از این قرار است که یک دانشمند جوان ایده‌آل‌گرا که در جستجوی راهی برای درمان آلزایمر است، میمون‌های با ضریب هوشی بالا خلق می‌کند، اما موجودات دست‌ساخته او در ناخواسته، بشریت را نابود می‌کنند.

این سناریوی استانداردی است که در بسیاری از فیلمهای تخیلی دیده می‌شود و در آنها با نگاهی بدبینانه به تأثیرات فناوری بر جامعه انسانی، نگریسته می‌شود. اما همین امسال، پیش از به نمایش در آمدن فیلم «ظهور سیاره میمون‌ها»، هالیوود فیلم دیگری هم ساخته بود که در آن موضوع افزودن بر توانایی ذهنی مطرح شده بود. این فیلم بی‌مرز یا Limitless و در آن «بردلی کوپر» در نقش نویسنده‌ای ناموفق، با استفاده از قرص‌هایی این توانایی را پیدا می‌کند که از 100 درصد ظرفیت مغزی خود استفاده کند.

اما دیدن این دو فیلم ممکن است این سؤال را برای ما مطرح کند که آیا حقیقتا راهی برای افزودن بر هوش و توانایی‌های ذهنی در جهان واقعی وجود دارد؟

تا حالا بیشتر تمرکز دانشمندان بر درمان بیماری‌هایی مثل آلزایمر، دمانس یا سکته مغزی متمرکز بوده است و نه هوش‌افزایی. با این همه از بطن همین پژوهش‌ها ممکن است شیوه‌های برای هوش‌افزایی هم استخراج شود.

شما ممکن است با داروهای افزایش‌دهنده قوای شناختی مثل ریتالین یا اَدِرال Adderall آشنا باشید، این دارو برای درمان اختلال بیش‌فعالی . کاهش توجه مورد استفاده قرار می‌گیرند. داروی دیگر، داروی مودافینیل یا Provigil است که برای درمان خواب‌آلودگی مفرط مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مشخص شده است که بعضی از داروهای مورد استفاده در آلزایمر مثل  آریسپت یا دونِپِزیل، می‌توانند حافظه بیماران دچار دمانس را تقویت کنند.

اما حتی بهترین داروهایی که ما در اختیار داریم، قادر نیستند که برای ضریب هوشی شما بیفزایند و مشخص نیست که واقعا در افزاد سالم تقویت کننده قوای شناختی باشند.

گرچه در حال حاضر بازار فروش مکمل‌هایی مثل جینسنگ که یا بی‌اثرند یا تأثیر جزئی برای توانایی‌‌هی ذهنی دارند، داغ است، اما با توجه به پیشرفت‌های سریع در دانش علوم اعصاب، انتظار می‌رود که به زودی شاهد عرضه داروهای مؤثرتری باشیم.

اما تنها شیوه ممکن افزایش توانایی‌های ذهنی دارو نیست. شیوه آزمایشی دیگر تحریک عمقی مغز است که در آن الکترودهایی در مغز بیمار جایگذاری می‌شوند تا پیام‌های الکتریکی به مغز بفرستند. در حال حاضر از این شیوه تنها برای درمان پارکینسون و دیگر بیماری‌های عصبی توأم با رعشه، استفاده می‌شود. اما در سال 2000، پژوهشگرانی که کاربرد این شیوه را درمان چاقی، مورد بررسی قرار می‌دادند، متوجه شدند که حافظه بیمارشان بهتر شده است. سال پیش، یک پژوهش در ابعاد کوچک، نشان داد که تحریک عمقی مغز می‌تواند علایم بیماران مبتلا به آلزایمر را کاهش دهند.

البته تهاجمی بودن این شیوه مانعی بر سر آزمایش آن در افراد سالم است، اما پژوهشگران در صدد هستند که شیوه غیرتهاجمی‌ای برای تحریک مغز را به جای تحریک عمقی مغز مورد بررسی قرار دهند، در این شیوه، از امواج فراصوت استفاده می‌شود. این روش «تحریک مغناطیسی از ورای جمجمه» نامیده می‌شود و از آن برای درمان افسردگی، میگرن و سکته استفاده می‌شود و می‌تواند به عنوان شیوه‌ای برای افزایش توانایی‌های ذهنی مورد استفاده قرار بگیرد.

شیوه محتمل دیگر برای هوش‌افزایی، شیوه ژنتیکی است، همان شیوه‌ای که در فیلم «ظهور سیاره میمون‌ها»، دانشمند جوان از آن استفاده کرد و میمون‌ها را هوشمند کرد. در این فیلم جیمز فرانکو در نقش دانشمند جوان، با استفاده از یک ویروس، تغیراتی در ژنوم سلول‌های مغز ایجاد می‌کند، طوری که سلول‌های خودشان را تعمیر می‌کنند و در سوژه‌های سالم بر میزان قدرت مغز، افزوده می‌شود.
اما در دنیای واقعی، تجربه‌هایی از این دست، بیشتر از موفقیت با شکست مواجه شده‌اند. یکی از تجربه‌های تلخ، در سال 1999 به وقوع پیوست، زمانی که جسی گلسینگر -یک جوان 19 ساله مبتلا به یک بیماری سوخت و ساز نادر- هنگامی که تحت ژن‌درمانی قرار گرفت، درگذشت.

شیوه محتمل دیگر، اتصال مغز و کامپیوتر به هم است. شاید این شیوه را بیش از حد علمی تخیلی بدانید و لابد حالا که این سطور را می‌خوانید، با خودتان خیال می‌کنید که روزی روزگاری ممکن است، شکاف‌های USB روی سرتان تعبیه شود تا از طریق آن با کامپیوترها ارتباط مستقیم برقرار کنید.
اما حقیقت این است که پیوند انسان و کامپیوتر، از مدتی پیش عملی شده است! پیوند‌های الکترونیکی حلزون گوش، در واقع جلوه‌ای از این کار هستند.

اما ما تا زمان وصلت حقیقی و بی‌واسطه با کامپیوترها شاید چند دهه فاصله داشته باشیم. تا آن زمان البته می‌توانیم باواسطه به کمک کامپیوترها، کاراتر باشیم.

پس به طوری که می‌بینید، همه شیوه‌های هوش‌افزایی در مراحل ابتدایی و آزمایشگاهی هستند. با این همه از همین حالا دغدغه‌های اخلاقی و اجتماعی در این مورد به وجود آمده است. اما باید این بدانیم که همیشه در تاریخ در بدو ایجاد فناوری‌های نو مثل تلویزیون و الکتریسیته مقاومت‌ها و نگرانی‌هایی در مورد آن ایجاد شده است.
زمانی که راه‌آهن ایجاد می‌شد، برخی گمان می‌کردند که سیستم بدن زن‌ها نمی تواند سرعت بیشتر از 50 مایل در ساعت را تاب بیاورد و ممکن است در سرعت بیشتر، رحم‌های زن‌ها از بدنشان خارج شود! ما در حال حاضر به این تصورات و نگرانی‌ها می‌خندیم، آیا چند دهه بعد هم زمانی که فیلم «ظهور سیاره میمون‌ها» را مرور می‌کنیم و نگرانی‌های این روزهایمان را به یاد می‌آوریم، خواهیم خندید؟

منبع