گجتهای جاسوسی دوره جنگ سرد
جاسوسی کار خطرناکی است. برای جاسوسی باید مجهز به وسایل پیشرفته جمعآوری اطلاعات بود. با فناوری حال حاضر میشود، به اطلاعات، از راه دور حتی از فضا، دست یافت، اما دوره جنگ سرد، جاسوس باید با ظرفت از ابزارها و گجتهای آن روزها استفاده میکرد.
شخصا عاشق داستانهای دوره جنگ سرد هستم، جاسوسی در آن روزها بر خلاف این روزها جذابیت خاصی داشت، این روزها جاسوسی با هک و شنود، جلوه بیرونی جذابی ندارد، اما در آن روزها فناوری جاسوسی، برای عوام ملموستر، فیزیکیتر و جذابتر بود. شاهد این ادعا، مقایسه فیلمهای جاسوسی سالهای اخیر یا فیلمهای چند دهه قبل است، به نظر من که سکانسهای هک که غالبا بسیار تصنعی درست میشوند، اصلا به اندازه سکانسهای نصب یک میکروفن مخفی در فیلمهای قدیمی جذابیت ندارد.
با این مقدمه میرسیم به مرور گجتهای جاسوسی زمان جنگ سرد:
1- «ریز قاتل» پنهان شده در چتر: این وسیله ابزار ساده و در عین حال مهلکی بود و متشکل از یک کره کوچک 1.5 میلیمتری متشکل از پلاتینیوم و ایردیوم بود. این کره سمی کشنده ricinرا داشت.
در سال 1978، «جورجی مارکف» در لندن، هنگامی که منتظر اتوبوس در یکی از خیابانهای لندن بود، با کمک همین وسیله به قتل رسید. او یک بلغاری بود که سال 1969 از کشورش گریخته بود و به عنوان خبرنگار در بیبیسی مشغول کار شده بود.
2- میکرون مخفی ویژه پنهانشده در سفارت آمریکا: داستان این میکروفن ویژه خیلی جالب است. این میکروفن را «لئون تِرِمین» طراحی کرده بود. برخلاف میکروفنهای معمول که باید منبع تغذیهای داشته باشند و بعد از دریافت امواج صدا آنها را به امواج رادیویی تبدیل کنند، این میکروفن هیچ منبع تغذیه و یا اصلا جزء الکترونیک نداشت و همین مطلب کشف آن را بسیار دشوار میکرد.
این میکروفن در واقع یک تشدیدگر غیرفعال امواج بود و فقط زمانی فعال میشد که امواج رادیویی با فراکانس معین به سوی آن گسیل میشوند.
میکروفن، یک غشای مقاومتی داشت که به آنتن کوچکی متصل بود. زمانی که صدا با غشا برخورد میکرد، آن را میلرزاند و باعث تغییر مقاومت آنتن میشد. این آنتن به نوبه خود امواج را مدوله و ارسال میکرد و یک گیرنده معمولی امواج رادیویی میتوانست آنها را دریافت کند.
به سبب خصوصیاتی که برشمردم، کشف این میکروفن بسیار دشوار بود.
روسها این میکروفن را در یک قاب چوبی محتوی نشان مشهور عقاب آمریکا، جاسازی کردند و به عنوان «هدیه دوستی» به همپیمان شوروی در جنگ جهانی دوم، اهدا کردند! این میکروفن، از سال 1945 تا زمان کشفاش در سال 1952 در اتاق سفیر آمریکا در شوروی، مشغول فعالیت بود.
در سال 1952، زمانی که یک اپراتور رادیویی انگلیسی، به صورت تصادفی صدای مکالمات سفارت را از رادیو شنود کرد و متوجه قضیه جاسوسی شد، جستجوی وسیع و دشواری صورت گرفت و سرانجام میکروفن به یاری یک دانشمند انگلیسی، کشف شد.
این داستان زمانی علنی شد که شورای امنیت سازمان ملل به دنبال هدف قرار گرفتن یک هواپیمای جاسوسی U2 آمریکا توسط شوروی در حین مأموریت جاسوسی بر فراز شوروی، در سال 1960، تشکیل جلسه داده بود.
در چهارمین روز این نشست، آمریکاییها این میکروفن را به نمایش گذاشتند تا نشان بدهند که جاسوسی آنها در تلافی اقدامات مشابه از سوی شوروی صورت گرفته است. (اطلاعات بیشتر از اینجا و اینجا)
در این عکس هم میبیند که میکروفن در چه محلی جاسازی شده بود:
3- شنود به یاری یک گیلاس نوشیدنی: چه کسی تصورش را میکند که از یک گیلاس نوشیدنی بتوان به عنوان وسیلهای برای شنود مکالمات انجام شده تا شعاع سی متری استفاده کرد؟ نی و گیلاس کاذب نوشیدنی، در واقع گجتهای شنود بودند!
4- فندک جاسوس: فندک یک ابزار محبوب در دوره جنگ سرد برای جاگذاری میکروفن مخفی بود:
5- ساعتها و عصاهایی که عکس برمیداشتند: این روزها دوربینهای موبایلی که دوربین دارند، بسیار روتین و پیش و پا افتاده شدهاند. اما تصور کنید که در آن زمان و با فناوری غیردیجیتال، ساعتهای مچی یا عصاهایی میساختند که میتوانستند عکس بردارند.
6- کتابهای رمز و وسایل رمزنگاری: تصویر اول مربوط به کتاب رمز بسیار کوچکی است که از یک جاسوس روسی در انگلستان به دست آمد. تصویر دومی هم مربوط میشود به «انیگما«، ماشین رمزنگاری که از سوی نازیهای مورد استفاده قرار میگرفت و پیچیدهترین رمزهایی که تا آن زمان بشر دیده بود به طور خودکار میساخت. اما تلاش بیوقفه انگلیسیها باعث شد که رمز انیگما سرانجام شکسته شود و متفقین متوجه پیامهای ارسال شده توسط ارتش نازی شوند.
7- نوشتههای مخفی: اما کشف رمز تنها وقتی میتواند صورت بگیرد که نخست، بتوان به خود پیام رمزی دسترسی داشت. در این عکس میبینید که FBI متوجه پیام مخفی یک نامه که جاسوسان نازی در نیویورک آن را مداد مخصوص نوشته بودند، شده است:
8- میکروفیلمها: در اینجا میکروفیلمی را میبینید که در یک ساعت مچی پنهان شده و حاوی اطلاعات و عکسهایی است که یک جاسوس نازی از تانکها و هواپیماها و تجهیزات ارتش آمریکا تهیه کرده است:
9- دوربینهای کوچک: در آن سالها از دوربینهای کوچکی استفاده میشد. دوربینهایی که به راحتی در یک کراوات یا کمربند جاگذاری میشدند:
10- هواپیماهای جاسوسی: این روزها بیشتر اطلاعات جاسوسی از طریق هواپیماهای بدون سرنشین و ماهوارهها به دست میآیند، اما در سالهای دهه پنجاه، از جت U2 برای گرفتن تصاویر هوایی استفاده میشد.
این هواپیما میتوالنست در ارتفاع 21 کیلومتری از سطح زمین پرواز کند و آمریکاییها به اشتباه تصور میکردند که از گزند رادارها وموشک سطح به هوا در امان است.
اما زمانی که در سال 1960، یک U2 بر فراز سوردلوسک روسیه هدف قرار گرفت، آمریکاییها متوجه شدند که اشتباه میکنند.
در این دو عکس یک هواپیمای U2 در حال پرواز و عکسی از بقایای U2 سقوطکرده دیده میشوند:
11- روزنهای برای جاسوسی: در غیاب فناوری فیبراپتیک منعطف که این روزها از سوی پلیس برای مشاهده درون اتاقها مورد استفاده میگیرند، در آن زمان از ابزار ویژهای برای دیدن و عکس برداشتن درون اتاقهای هتلها و آپارتمانها استفاده میشد. سوراخ بسیار کوچکی در دیوار اتاق حفر میکردند و این وسیله را از آن عبور میدادند.
12- کشف میکروفن: یک میکروفن از طریق ردیابی امواج ارسالیاش قابل کشف است. در این عکس شیوه کار روتین آن سالهای دیده میشود:
اگر اشتباه نکنم جرجی مارکف در سال 1978 به قتل رسید نه در سال 1969…
منبع:
http://en.wikipedia.org/wiki/Georgi_Markov
ممنون. درسته. در منبع مقاله تنها به سال فرار که همان سال 69 بود اشاره شده بود و من آن را سال مرگ خبرنگار تصور کردم. سال مرگ درست همان سال 78 است. از دقت نظر شما ممنونم.
مورد «گیلاس نوشیدنی» از همه جالب تر به نظر میرسه.
یادم میاد اولین بار که سامسونگ موبایل زده بود که دوربین داشت ، تبلیغش یه مرده بود که توی مهمونی داشت با موبایلش عکس میگرفت و جاسوسی می کرد و اینا ، خیلی باحال بود ، یادش بخیر دوربین 2 مگاپیسکل خدای دوربینای اون موقع بود :دی
سلام جناب مجیدی
مثل همیشه جذاب و عالی بود 🙂
به نظر من یکی از بهترین ابزار های مخوفی (یه جورایی!) که به دست بشر ساخته شده ماشین انیگما هستش
توی ابزار هایی هم که شما معرفی کردید از هم بیشتر میکرفون مکانیکی روسها جالب بود
با تشکر 🙂
سلام آقای مجیدی. ممنون بابت مطالب وزینتون خیلی جالب بود.
یکی از جذاب ترین پستهایی بود که تا حالا خوندم. هم خلاصه و هم کامل هر دو حس با هم به سراغم اومدن
موضوع بسیار جالب و جذابی بود … با تشکر از نگارش زیبای آقای مجیدی
یکبار جایی خواندم که در دهه هفتاد از باتری های لیتیوم یونی برای تجهیزات جاسوسی استفاده میشد… یعنی حدود سی سال طول کشید تا اون فناوری به دست عموم برسه…. مطلب جالبی بود
مرسی بسیار عالی بود کاشکی این همه مهندسی در جهت رفاه مردم بود و نه از بین بردنشون و یه جورایی هم حق داشتن جنگ همه چیز رو توجیه میکنه
با سپاس
بسیار جالب بود . به ویژه تکنولوژی اون میکروفون روسها. خیلی ایده جالبی بود. من رو به یاد نوعی گیرنده رادیو قدیمی انداخت که نیازی به نمبع تغذیه نداشت و با اتصالش به هر سطح وسیع فلزی به کار می افتاد . پدر بزرگ مرحومم از این رادیو صحبت می کرد.
چون به تجهیزات قدیمی جاسوسی علاقه دارین میتونم این مژده رو بهتون بدم که هواپیمای U-2 در حال حاضر هنوز مورد استفاده و در حال خدمت هست. و برنامه ای هم برای کنار گذاشتن هواپیماهای جاسوسی به طور عام وجود نداره. ظاهرا موضوع مربوط میشه به انعطاف پذیری بالای این تجهیزات در مقایسه با ماهواره ها. همونطور کی میدونید ماهواره ها محدود به مدارشون هستن و برای اینکه به نقطه مورد نظر برسن باید زمانی طی بشه. همچنین با پیشبینی زمان عبور اونها بر اساس خصوصیات مداری ، دشمن میتونه در زمان عبور اونها تجهیزات و فعالیتها رو استتار کنه. ولی هواپیما ها بدون برنامه قابل پیش بینی میتونن هر جایی ظاهر بشن و این مزیت به بقای اونها کمک کرده! البته قابلیتهای فوق العاده U-2 هم باعث شده که امروزه و بعد از باز نشسته شدن هواپیماهای جدید تری مثل SR-71 هنوز از اون استفاده بشه.
ابن بشر … ببین تو رو خدا!
بسیار عالی
بسیار عالی بود . قطعا همینطوره فناوری هایی که مال چندین سال پیشه . خدا میدونه الان چی دارن یجا نوشته بود سازمان cia بیست هزززار گجت جاسوسی داره و شونزده تاش از محرمانه بودن خارج شده و منتشر شده . امید وارم کشور ایران ازین جاسوس ها به یاری خدا مصون بمونه
سلام
همکار عزیز ابتدا تشکر میکنم از سایت و مطالب بسیاااار عالی تون
کوتاه نظری هست که بگم بسیاری مقالات و نوشته ها ایرادات کوچک و بزرگ دارند
چون آنقدر مطالب تون جالب و متنوع هستند و بخصوص اینکه ؛ موضوعاتی هستند که از کودکی ما رو شگفت زده و شیدای خود کرده اند ،
که جز تشکر و آرزوی توفیق براتون چیزی نمیشود گفت
به هرحال میدونم که مانند هر شخص فرهیخته دیگر ،
از بحث روی برخی نکات کوچک خوشحال میشید
بنابراین در مورد این متن هم باید گذشته از جالب بودن همیشگی اینگونه مطالب ،
دو نکته رو عرض کنم :
یکی اینکه باور نمیکنم آمریکایی ها فریب اون میکروفن به ظاهر ! مخفی توی عقاب رو خورده باشند ،
بلکه همانگونه که آنجا هم اشاره کرده اید
ضمن استفاده از آن برای فرستادن اطلاعات غلط به امپراتوری شیطانی
نگهش داشته بودند که در زمان مناسب ازش استفاده کنند برای لو دادن جاسوسی روسها
دوم اینکه در مورد یو۲ هم ،
کسی ادعا یا انتظار نداشت که غیر قابل سرنگونی باشد!
حتی دو سه فروند دیگر در کوبا و…. هدف قرار گرفتند
ولی نرخ موفقیت صدها هزار عملیات این پرنده طی شصت سال !!!!!! و دهها هزاران مدرک کشف شده از جمله توطئه موشکی شوروی در کوبا در مقابل سه چهار بار سقوط اثبات به حساب نمیاد !
همانند اف۱۱۷ که روسوفیل ها بلافاصله پز هدف قرار دادن مشکوک ش در یوگسلاوی را میزنند
غافل از اینکه یک بار سقوط در برابر چهار هزار ۴۰۰۰ عملیات موفق آن علیه حساس ترین و حفاظت شده ترین اهداف حیاتی دشمنان ،
اصلا قابل قیاس نیست
به هرحال خسته نباشید و باز هم درود بر شما