امیدی تازه‌ برای ساخت tricorder پیشتازان فضا – رؤیای اسکنرهای دستی

محتوای علمی – تخیلی مستقیم یا غیر مستقیم باعث ایجاد انگیزه و ایده برای خیلی از پیشرفت‌ها و تحولات در علوم شده است. امروز خبر جالبی خواندم که در همین سمت و سو بود.

در مجموعه پیشتازان فضا Star Trek، شخصیت‌های داستان از یک وسیله قابل حمل چندمنظوره به نام tricorder استفاده می‌کردند، این وسیله می‌توانست اطلاعات را از محیط و آدم‌ها دور و برش با اسکن کردن جمع‌آوری کند و این اطلاعات را ضبط و تحلیل کند.

tricorder ، به سه شکل در مجموعه پیشتازان فضا نمایش داده شد. شکل استاندارد آن بک وسیله چندمنظوره بود که می‌توانست در مناطق ناآشنا، اطلاعات دقیق در مورد موجودات زنده جمع‌آوری کند و ارائه دهد، یک شکل پزشکی tricorder هم وجود داشت که در واقع یک اسکنر دستی بود و می‌توانست به پزشکان در تشخیص بیماری‌ها کمک کند. tricorder یک شکل مهندسی هم داشت.

خالق این وسیله در مجموعه پیشتازان فضا شخصی به نام «واه مینگ چانگ» بود:

همگی ما مدیون تخیلی این شخص هستیم، چرا که تعدادی از طراحی‌های او بعدا از سوی مخترعان و طراحان در ساخت کالاهای مصرفی مورد استفاده قرار گرفتند. مثلا مارتین کوپر، کسی که نخستین گوشی همراه را ساخت، از communicator او الهام گرفته بود. تصویر این وسیله را در زیر می‌بینید:

از زمانی که tricorder در پیشتازان فضا معرفی شد، اشخاص زیادی در پی ساختن آن برآمده‌اند، نخستین بار در اواخر دهه هفتاد، شرکتی نمونه اسباب‌بازی آن را اسخت. بعد از آن هم تلاش‌هایی در جهت ساخت نمونه‌ای از tricorder که بتواند دست‌کم برخی از قابلیت‌های نشان داده شده وسیله را در دنیای واقعی داشته باشد، صورت گرفت که منجر به ساخت چندین وسیله شده است که کارایی بسیار محدود داشتند.

اشتیاق انسان‌ها برای داشتن tricorder به جایی رسید که در ماه می سال 2011، بنیاد X Prize، جایزه‌ای ده میلیون دلاری برای ساخت ابزاری که پرتابل باشد و بتواند  15 بیماری‌ انسان را  تشخیص بدهد، اعلام شد.

گرچه پیش از این وسایل پرتابلی مثل سونوگرافی پرتابل، معرفی شده است، اما وسیله‌ای که بتواند اسکن پیشرفته‌ای انجام بدهد و کاری بیش از یک سونوگرافی بکند تا به حال ساخته نشده است.

اما خیلی جالب است که همین دیروز اعلام شد که دانشمندان یک مؤسسه پژوهشی سنگاپور و کالج سلطنتی لندن، موفق شده‌اند، نوعی از امواج مغناطیسی موسوم به Terahertz یا امواج T تولید کنند، که قدرتی 100 برابر بیشتر از امواج T دارد که پیش از این در اسکنرهای سراسری بدن در فرودگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. دانشمندان این کار را با آرایه‌ای از آنتن‌های نانو و تراشه‌های نیم‌رسانا انجام داده‌اند.

امواج T، بین امواج میکروویو و امواج فروسرخ قرار دارند، یعنی طول موج آنها بین یک دهم تا یک میلیمتر است. البته برخلاف امواج ایکس، انرژی آنها پایین است و به بافت‌ها و DNA صدمه وارد نمی‌کنند و تنها چند میلیمتر در بدن نفوذ می‌کنند، پیش از این امواج در تشخیص سرطان‌های پوست یا تصویربرداری سه‌بعدی دندان یا بررسی ماندگاری و استحکام مواد یا بازرسی مسافران در فرودگاه‌ها استفاده می‌شد.

خبر این کشف در نیچر منتشر شده است.