عکس برتر World Press Photo از نگاهی دیگر

این عکسی است که از سوی World Press Photo بهترین عکس سال انتخاب شده است، این عکس را عکاسی به نام ساموئل آراندا از حوادث یمن گرفته است، آقای آراندا سال پیش دو ماه را در شرایطی دشوار در یمن سپری کرد و برای نشریات از حوادث و درگیری‌های خشونت‌آمیز این کشور عکسبرداری کرد، او سوژه را در ورودی مسجدی که تبدیل به یک درمانگاه شده بود، دید و از آنها عکس گرفت.

در این عکسی زنی محجبه، یک خویشاوند مرد (احتمالا پسرش را) را که ظاهرا هدف گاز اشک‌آور قرار گرفته است، آرام می‌کند، در این عکس نه چهره مرد پیداست و نه چهره زن، اما زبان بدن این دو با ما حرف می‌زند.

اما طبق معمول، زمانی که از میان انبوهی اثر هنری، یک اثر به عنوان اثر برتر انتخاب می‌شود، توجه همه به عکس برتر جلب می‌شود و همه در مورد استحقاق برنده شدن آن یا عدم وجود ویژگی خاص در اثر برای برنده شدن، حرف می‌زنند.

این عکس هم از گزند چنین نقدهایی در امان نبوده است، در اینترنت اگر جستجو کنید نظرات متناقضی در مورد این عکس پیدا می‌کنید، مثلا در حالی که برخی به تصویر کشیده شدن چهره متفاوتی از زنان محجبه را در این عکس ستوده‌اند، برخی‌ها هم اعتراض کرده‌اند که در شرایطی که هیچ کس نمی‌تواند نقش بارز و تأثیرگذار زنان را در بهار عربی منکر شود، چرا باید عکسی انتخاب شود که زن در آن حضوری منفعل دارد!

اما دردسر عمده عکس برنده، این نبود. دردسر عمده عکس برنده، شباهت آن به اثر مشهور میکلانژ، یعنی مجسمه Pietà بود. این اثر در کلیسای St. Peter قرار دارد و در سال 1498 تا 1499 خلق شده است، در این شاهکار دوره رنسانس، مریم مقدس در حالی که مسیح را پس از به صلیب کشیده شدن، در دست گرفته، دیده می‌شود.

شباهت این عکس به این اثر، حتی باعث شد که برخی اتهام ناروای بازسازی این صحنه را به آرندا بزنند.

اما در حالی که عکاسان و بلاگرها و شهروندان یمنی از برنده شدن این عکس، بسیار خوشحالند، برخی هم وارد این مسئله شده‌اند که آیا شایسته است با نگاه غربی و حس زیبایی‌شناسی غربی به عکس‌هایی از کشورهایی با فرهنگ‌ها و ساختار متفاوت گرفته شده‌اند، نگاه کنیم یا نه.

در شرایطی که در این سال‌ها عکاسان زیادی به افغانستان، عراق، لیبی، مصر، تونس و یمن رفته‌اند و انبوهی عکس به رسانه‌های مختلف فرستاده‌اند، انتقاد برخی هم این است که رسانه‌های غربی عکس‌های زیبایی به مخاطبانشان نشان می‌دهند، اما شیوه نگاه آنها به عکس‌هایی از دنیاهای متفاوت را عوض نمی‌کنند و به درستی به آنها شرح نمی‌دهند که در آن مناطق مثلا در یمن، چه چیزی در حال رخ دادن است.

اما در این میان بد نیست به عکس‌های دیگری هم نگاه بیندازیم که ساختاری شبیه اثر مشهور میکلانژ دارند.

از همه مشهورتر شاید بتوان از عکسی از «دبلیو اوژن اسمیت»، عکاس مشهور آمریکایی نام برد که در سال 1971 گرفته شد، در این عکس مادری، دخترش را که مبتلا به بیماری شدید عصبی ناشی از مسمومیت با جیوه شده، حمام می‌کند.

این بیماری، بیماری «میناماتا» نام دارد، چرا که اولین بار در شهر میناماتای ژاپن در سال 1956 گزارش شد، این مسمومیت به خاطر نشت متیل جیوه از کارخانه شرکت چیسو ناشی می‌شد. این ماده شیمیایی خطرناک وارد آب دریا می‌شود و ماهی‌هایی که مردم از آنها تغذیه می‌کردند، آلوده می‌کرد، اما سی سال تمام دولت و شرکت مقصر، تلاش اندکی برای جلوگیری از این آلودگی کردند، سرانجام در سال 2001، بیش از 2200 نفر، رسما به عنوان قربانیان و آسیب‌دیدگان این مسومیت شناخته شدند و مقرر شد که غرامت به آنها پرداخت شود.

عکس مشهور دیگر را جیمز نچوی، عکاس مشهورتر آمریکایی گرفته است. این عکس مادر را در حال پرستاری از پسرش که مبتلا به مننژیت ناشی از سل شده است، نشان می دهند، این عکس در کلمبیا گرفته شده است.

این هم Pietà آمریکایی:

در حالی که نقاشان و مجسمه‌سازان و عکاسان زیادی از اثر Pietà ، تقلید کرده‌اند، شاید فکرش را نمی‌کردیم که هنرمندی به نام کوردیان لواندوسکی پیدا شود و مجسمه Game Over را بسازد که در آن پرنسس پیچ، ماریوی جان‌باخته را سوگوارانه در دست گرفته است!

منابع: + و + و + و + و + و + و + و + و + و + و + و +