حسگرهای برادران «مخبری» روی مریخ‌نورد «کنجکاوی»، آشنایی با شرکت FUTEK

بعد از بازتاب اخبار مربوط به فرود موفقیت‌آمیز مریخ‌نورد کنجکاوی، ایمیلی از «احسان مخبری» دریافت کردم که حاوی خبر جالبی بود: دو حسگر مهم در فعالیت‌های این مریخ‌نورد توسط شرکتی تولید شده که توسط دو برادر ایرانی در کالیفرنیای جنوبی تأسیس شده است، این شرکت FUTEK نام دارد.

در برنامه مریخ‌نورد کنجکاوی، پیش از این از مشارکت ایرانی‌هایی مانند دکتر فیروز نادری، دارا صباحی و بابک فردوسی آشنا شده بودیم و حالا خوشحال هستم که از مشارکت شرکت فوتک، در ساخت مریخ‌نورد هم خبر بدهم.

در پروژه‌های بزرگ علمی و پژوهشی، در خارج کشور، بدون توجه به نام و خاستگاه افراد به شایستگی آنها توجه می‌شود، اما باید در همین ابتدای پست ذکر کنم که این خوشحالی من جنس غرور کاذب و افتخار نژادی را که گاه بین ما رایج می‌شود، ندارد.
افتخارات و مدارج علمی که ایرانی‌ها و ایرانی‌تبارهای مقیم خارج کشور به دست می‌آورند، را نباید تنها به DNA آنها نسبت داد، اما به نظرم برای همه ما این مطلب جالب و تشویق‌آمیز باشد که بدانیم در شرایط و محیط مناسب، می‌توانیم با سعی و تلاش به رؤیاهای خود برسیم.

جواد مخبری، یک از این رؤپردازها بود، او سال‌ها پیش، در دوره جوانی در تهران بود، او همانند پدر و مادرهای ما، مأموریت آپولو و نخستین فرود انسان را بر روی ماه دید و از این زمان بود که عشق و علاقه او به فضا، شعله‌ور شد.

مطابق اطلاعاتی که «احسان» برایم ارسال کرده است، جواد مخبری، از سال 1978 تا 1985 در شرکت GSE کار می‌کرد، از این هنگام، او وارد برنامه ساخت حسگر برای صنابع خودروسازی و صنایع هوانوردی شد. بعد از GSE ، مخبری وارد شرکت دیگری شد که او را مستقیما در برنامه ساخت شاتل فضایی دیسکاوری، درگیر کرد. این بار کار او و همکارانش ساخت حسگرهای حساسی بود که در مخزن خارجی شاتل قرار می‌گرفتند و اهمیتی حیاتی داشتند. هرگونه نقص در این حسگر باعث عدم موفقیت در پرتاب شاتل یا حتی انفجار آن می‌شد. بعد از موفقیت در این پروژه، مخبری، در مرکز پژوهشی «لنگلی» استخدام شد تا یک حسگر برودتی شناور در هلیوم مایع را بسازد.

این تجارب آنقدر به مخبری مهارت داد که تصمیم گرفت که شرکت خودش را برای طراحی و ساخت حسگرها تأسیس کند. در سال 1988، او و برادرش -محمد- شرکت فوتک را تأسیس کردند، شرکتی که در ساخت حسگرهای متنوع، تخصص دارد. این حسگرها در صنایع هوایی، خودروسازی، خودکارسازی، روباتیک و پزشکی، داروسازی، هسته‌ای و … کاربرد دارند.

محمد (راست) و جواد (چپ) مخبری

اعتباری که فوتک به دست آورد، آنچنان بوده است که این شرکت همکار ناسا، Raytheon، MIT، JPL و لاکهید مارتین در بسیاری از پروژه‌ها شده است.

همان طور که در ابتدای این پُست گفتم، شرکت فوتک، دو حسگر برای مریخ‌نورد کنجکاوی ساخته است، یکی از این حسگرها، چرخش و حرکت بازوی مجهز به مته مریخ‌نورد را کنترل می‌کند. مریخ‌نورد با این مته، نمونه‌‌برداری می‌کند و آنها را تجزیه و تحلیل می‌کند.

پیداست که هدف دانشمندان از اعزام مریخ‌نورد در این سفر پرماجرا و حساس،‌ در نهایت، رسیدن به اطلاعات دقیقی از سطح مریخ است و نفسِ خود اعزام و نشاندن مریخ‌نورد اهمیت نداشت، پس اگر هر یک از آزمایشگاه‌های سیار روی مریخ‌نورد خوب عمل نکنند، کل پروژه شکست خواهد خورد. پس می‌بینید که درستی کارکرد بازوهای مریخ‌نورد چه میزان اهمیت دارد.

این را هم در نظر داشته باشید که حسگرها باید در دمای بسیار سرد سطح مریخ بین منفی پنج تا نزدیک به منفی 90 درجه سانتیگراد به خوبی عمل کنند، حسگری که فوتک ساخته است، این توانایی و استفامت را دارد.

اما حسگر دوم فوتک، حسگری است که دقت و نیروی مته را کنترل می‌کند.

مشارکت فوتک و ناسا، فقط منحصر به مأموریت کنجکاوی نبوده است، فوتک در برنامه Orion  که از سال 2020 جایگزین برنامه متوقف‌شده شاتل‌های ناسا خواهد شد، هم مشارکت دارد و حسگرهای مربوط به سیستم چتر را برای ناسا خواهد ساخت.

از دیگر همکاری‌های فوتک و ناسا، می‌توانیم به ساخت حسگرهایی برای ایستگاه فضایی بین‌المللی که کارشان تشخیص، جهت‌دهی و اتصال شاتل‌ها و محموله‌ها به ایستگاه است، اشاره کنم.

در ماهواره قطب‌گرد هواشناسی NPOESS  هم یک حسگر حساس برای کنترل صحت دوربین فروسرخ، ساخت شرکت فوتک است.

ساخت حسگری برای آزمایش تنش و کشش پلیمرهای مایع در جاذبه‌های کم، یکی دیگر از پروژه‌های مشترک دیگر فوتک و ناسا است.

اگر به سایت شرکت فوتک بروید، می‌توانید با محصولات متنوع این شرکت آشنا شوید.

در عین حال توصیه می‌کنم حتما نگاهی به لیست کارکنان شرکت فوتک بیندازید، می‌بینید که علاوه بر برادران مخبری و دیگر اعضای این خانواده، انبوهی از ایرانی‌ها در قسمت‌های مختلف این شرکت مثلا در واحدهای بازاریابی، مهندسی مکانیک، مهندسی الکترونیک، آی‌تی، حسابداری و تولید محصول کار می‌کنند.

اما حالا که صحبت از مریخ‌نورد کنجکاوی به میان آمد، بد نیست در انتهای پست، دو عکس جالب ببینیم:

– این عکسی است که مدارگرد مریخ از جریان فرود مریخ‌نورد «کنجکاوی» گرفته است، در این عکس جالب کنجکاوی و چترش مشخص شده است.

اما در اینجا اولین عکس پانورامای با وضوح بالا را که توسط کنجکاوی ارسال شده است، می‌بینید. در این عکس، گودال فرود مریخ‌نورد دیده می‌شود.

عکس در نمای بزرگ

بخوانید: پرونده جامع مریخ‌نورد کنجکاوی در «یک پزشک»