ابن الوقت‌های شبکه‌های اجتماعی!

در زمان زلزله آذربایجان، در کنار همه دردها و همچنین جلوه‌های زیبای همیاری مردم ایران با هم، شاهد یک پدیده عجیب حاشیه‌ای در شبکه‌های اجتماعی هم بودیم. کاربرانی پیدا شده بودند که به طمع لایک و محبوب شدن، عکس‌های خبرگزاری‌ها یا دیگر کاربران را برمی‌داشتند و با مخدوش کردن واترمارک عکس‌ها، آنها را به نام خود جا می‌زدند، آنها حتی گاهی از عکس‌هایی که اصلا مربوط به حادثه هم نبودند استفاده می‌کردند.

هم در ایران و هم در دیگر کشورها گاه کاربرانی پیدا می‌شوند که با اهداف خاص با انتشار عکس‌ها و ویدئوهای جعلی، باعث می‌شوند که کار دیگر شهروند-خبرنگارها لوث شود.

و جالب است که حالا در پی توفان «سندی» هم چیز مشابهی رخ داده است، طوری که آتلانتیک، یک صفحه از سایت خود را به جدا کردن و غربال عکس‌های جعلی از عکس‌های حقیقی اختصاص داده است.

متمایز کردن این عکس‌ها گاهی اصلا راحت نیست. مثلا این عکس را شاید بعضی از ماها فتوشاپی بدانیم، در صورتی که این عکس واقعی است و مادر طبیعت بعد از خشم خود خواسته است، جلوه‌ای متفاوت با خلق یک رنگین‌کمان دوگانه بیافریند:

این عکس هم، شاخص‌هایی دارد که آدم را به شک می‌اندازد که نکند دستکاری شده باشد، اما این عکس هم جعلی نیست، ساختمانی که در میان انبوه ساختمان‌های به خاموشی رفته دیگر، به یاری ژنراتورهای برق؛ روشن باقی مانده است، مقر «گلدمن ساکس» است.

اما عکس‌هایی هم منتشر شده‌اند که جعلی‌اند، مثلا این عکس از فیلم The day after tomorrow گرفته شده است:

این عکس فتوشاپی هم قدیمی است و ربطی به توفان سندی ندارد:

شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های اشتراک عکس و ویدئو بالقوه امکان اتتشار سریع خبر و محتواهای چندرسانه‌ای مردم عادی را می‌دهند، اما چون فاقد یک مکانیسم کنترلی هستند، امکان دارد که در هنگام وقوع حوادث مهم، حاوی اطلاعات، عکس و ویدئوهای جعلی یا گمراه‌کننده هم باشند.

البته با یاری گرفتن از خرد جمعی می‌توان در بسیاری از اوقات، این اطلاعات غلط را غربال کرد، تکنیک‌های مختلفی برای این کار وجود دارند:

– پیش از هر چیز ذهنمان باید آماده باشد که هر چیزی را که می‌بینیم، یک امر مسلم تلقی نکنیم و لایک‌های پرشمار قبلی، باعث نشوند که ما هم همرنگ جماعت شویم.

– در بسیاری از موارد مطابقت دادن خبرها با هم، باعث می‌شوند که خبر نادرست خودش را نشان بدهد.

– در مورد محتواهای چندرسانه‌ای، کارشناسان می‌توانند به سادگی نظر بدهند، به علاوه مردم عادی هم می‌توانند در بسیاری از موارد متوجه تناقضات حاکم بشوند.