امید جدیدی برای درمان MS و سایر بیماری‌های خودایمنی: سلول‌های T را دوباره به مدرسه بفرستید!

پژوهشگران در حال تحقیق روی راهکار تازه‌ای برای درمان MS و سایر بیماری‌های خودایمنی مثل دیابت نوع یک، سوریازیس و حتی آلرژی‌های غذایی هستند.

این تحقیقات در حال حاضر مراحل ابتدایی خود را طی می‌کنند و فقط روی موش‌ها انجام شده‌اند، اما از آنجا که دستگاه ایمنی موش‌ها شبیه انسان‌هاست، امید می‌رود که روش جدید در مورد انسان‌ها هم نتایج خوبی داشته باشد.

در بیماری‌های خودایمنی، سلول‌های دستگاه امینی بدن، از روی اشتباه، به بافت سالم بدن حمله می‌کنند و آن را تخریب می‌کنند. برای مثال در بیماری MS پوششی بافت عصبی یا لایه میلین تخریب می‌شود، در دیابت نوع یک یا دیابت جوانان، سلول‌های پانکراس از دست می‌روند و در آرتریت روماتوئید، بافت مفصل تحلیل می‌رود.

منطقی است که برای جلوگیری از این تخریب، اولین چیزی که به ذهن می‌رسد این است که با تضعیف دستگاه ایمنی، از میزان تخریب بافت‌های سالم جلوگیری کنیم. اما این کار کل ایمنی را پایین می‌آورد و باعث می‌شود بیمار مستعد ابتلا به عفونت‌ها و حتی سرطان بشود.

اما شیوه جدید درمانی بنیادی‌تر است و می‌کوشد به سلول‌های ایمنی بفهماند که به «خودی» حمله نکنند و به عبارتی آنها را دیگر بار آموزش دهد که دیگر به سلول‌های سالم حمله نکنند.

در شماره جدید مجله زیست‌فناوری نیچر در مورد روش جدید توضیح داده شده است:

رهبری تحقیق جدید را استفان میلر، استاد دانشکده پزشکی Feinberg دانشگاه Northwestern در شیکاگو بر عهده دارد.

وقتی سلول‌های طببعی بدن در روندی به نام apoptosis می‌میرند، یک دسته خاص از سلول‌های ایمنی به نام ماکروفاژها آنها را می‌بلعند. سپس ماکروفاژها در طحال، تکه‌هایی از بازمانده این سلول‌های مرده را به سلول‌های ایمنی T نشان می‌دهند تا این سلول‌های بفهمند که به سلول‌های سالم حمله نکنند.

کاری که میلر در ابتدا انجام داد، این بود که از همین روند برای آموزش دوباره سلول‌های T استفاده کند.

در MS سلول‌های T از روی اشتباه به لایه «میلین» که همان بافت پوششی اعصاب است، حمله می‌کنند. پس پژوهشگران ذراتی بسیار کوچکی از میلین را به سلول‌های سالم بیماران MS متصل کردند و کاری کردند که وقتی آنها به صورت طبیعی با سلول‌های T آشنا می‌شدند، با میلین هم آشنا شوند و دیگر میلین را بیگانه نپندارند و دست از حمله بردارند.

این روش البته بسیار گران است، به طور که هزینه آن برای هر 10 بیمار، حدود یک میلیون دلار برآورد می‌شود، به همین خاطر میلر در پی یافتن راهی ارزان بود، او دریافت که به جای متصل کردن قطعات میلین روی سلول‌ها، می‌توان آنها را روی ریزذرات nanoparticle متصل کرد و به طحال فرستاد، این روش بسیار عملی‌تر و ارزان‌تر است، ریزذره‌ مناسب، ماده‌ای به نام PLG یا پُلی لاکتیک کو گلایکولید که در بخیه‌های قابل جذب هم استفاده می‌شود.

در عرض یک ساعت می‌شود، ذرات میلین را سوار بر ریزذارت PLG‌ کرد، به صورت داخل وریدی تزریق کرد تا به طحال بروند و در آنجا با سلول‌های T‌ملاقات کنند و آنها را آموزش مجدد بدهند تا دست از حمله به خودی بردارند.

در موش‌ها این روش باعث توقف حمله MS شد.

چیز جالب در این روش درمانی این است که علاوه بر MS می‌توان آن را برای درمان سایر بیماری‌های خودایمنی مثل دبایت نوع یک و حساسیت‌های غذایی هم استفاده کرد.

از آنجا که عمر موش‌ها در مقایسه با انسان زیاد نیست، آنها تنها به یک بار درمان نیاز دارند، اما با توجه به عمر زیاد انسان‌ها و طبیعتا مرگ طبیعی سلول‌های T که آموزش مجدد دیده‌اند، شاید نیاز باشد که در انسان‌ها در طول عمرشان، این درمان و آموزش مجدد سلول‌های T تکرار شود.

بدیهی است که این روش، تنها جلوی تخریب بیشتر سلول‌های سالم را می‌گیرد و روند تخریبی را متوقف می‌کند اما نمی‌تواند خرابی‌های قبلی را بازسازی کند، مثلا سلول‌های پانکراسی که در دیابت مرده‌اند یا بافت پوششی میلینی که تخریب شده، با این روش بازسازی نمی‌شوند، پس این روش را باید در مورد بیمارانی استفاده کرد که در مراحل اولیه بیماری هستند و تازه علایم را نشان داده‌اند.

منبع