بینی‌های مکانیکی و پیش‌گیری از مرگ میراث‌ها

بوی کتاب‌های کهنه ممکن است برای بسیاری از ما یادآور خاطرات نوستالژیک گذشته باشد. بوی انباری‌های قدیمی پدربزرگ‌ها و کتاب‌هایی که به خاطر کمبود فضا در کارتن بسته‌بندی می‌شدند و سر از جاهایی در می‌آوردند که حق‌شان نبود. این بو از سوی دیگر نشان‌دهنده مرگ تدریجی کتاب‌ها و نزدیک شدن پایان عمرشان هم بود. اما انگار همان فناوری که با آوردن کتاب‌خوان‌های دیجیتال و انواع تبلت‌ها بازار کتاب‌های کاغذی را کساد کرده بود، می‌خواهد به کمک بیاید و مرگ این میراث‌های دوست‌داشتنی را به تعویق بیاندازد.

شرکت بریتانیایی Owlstone Nanotech بیش از هرچییز به واسطه فناوری‌های تشخیص بمبی که تولید می‌کند شناخته می‌شود. اما این شرکت اکنون تصمیک گرفته است فناوری‌هایش را جهتی متفاوت به کار ببرد. یافتتن بمب‌های ساعتی که در گوشه گوشه کتابخانه‌ها پنهان شده‌اند. دستگاه قابل‌حمل آنالیز گاز Lonestar که توسط Owlstone عرضه شده است، می‌تواند ترکیب‌های فرار ارگانیک یا VOCها (سرنام Volatile Organic Compound) را که به تخریب و کهنه شدن کاغذ مربوط می‌شوند، تشخیص دهد.

البته بینی انسان هم می‌تواند این بو را تشخیص دهد، و اصلا «بوی کتاب کهنه» به همین دلیل بر روی آن نهاده شده است! ابزارهای علمی دیگری نظیر طیف سنجی جرمی-کروماتوگرافی نیز قادر به چنین کاری هستند، اما Lonestar می‌تواند پیش از آن‌که بینی انسان بو را احساس کند آن را تشخیص دهد. شرکت سازنده هم ادعا کرده است که سرعت کار آن از طیف‌سنجی بیشتر بوده و استفاده از آن برای افراد غیرمتخصص نیز ساده است. این ابزار را می توان در حالت اسکن پیوسته برای کنترل محیط یک اتاق یا به صورت منفرد برای آنالیز یک کتاب خاص مورد استفاده قرار داد.

هم‌اکنون کتابخانه بریتانیا به همراه این شرکت قصد دارند که براساس مقیاس‌های کمی میزان تخریب کتاب‌ها را براساس سن و نوع کاغذ محاسبه کرده و براساس آن اقدام‌های پیشگیرانه را به انجام برسانند. یکی دیگر از اهداف این پروژه مشترک تعیین میزان تاثیر کتاب‌های به اصطلاح اسیدی شده بر کتاب‌های مجاور است. پروژه مشابهی هم توسط کتابخانه دانشگاه گلاسکو با همکاری پژوهشگران دانشگاه استراتکلاید (Strathclyde) آغاز شده است که هدف آن کسب اطلاعات بیشتر در زمینه پوسیدگی اسیدی کتاب‌ها و راه چاره آن است.

البته تشخیص پوسیدگی کتاب‌ها تنها کاربرد چنین دستگاه و چنین فناوری‌ای نیست. از این ابزارها می‌توان برای تشخیص وجود ملامین در شیر، وجود مواد شیمیایی خورنده در روغن‌های صنعتی یا فساد مواد غذایی استفاده کرد. البته رسیدن به نتیجه‌ای برای حفظ و نگهداری کتاب‌ها دوست‌داشتنی‌ترین کاربرد این دستگاه‌ها باشد.

منبع(+و+)