چرا بعضی از ماها گرفتار و مجذوب زوج‌های جفاکار می‌شویم؟
خب! این شاید یک تناقض عجیب و غریب باشد: دوست بسیار خوبی دارید با ویژگی‌ها ظاهری و شخصیتی و تحصیلی خوب، اما در کمال تعجب او نامزد و زوجی برای خود برمی‌گزیند که به وضوح با او جور نیست و همواره او می‌آزارد.
اینجاست که ضرب‌المثل‌ها و حرف و حدیث‌هایی رواج پیدا می‌کند، مثلا «خریزه شیرین نصیب شغال می‌شود.» و
غالبا این دوستان علیرغم اینکه در حرف‌های خصوصی، بسیار شکوه و شکایت می‌کنند، اما نمی‌توانند جلوی خودشان را بگیرند و قطع رابطه کنند. راهنمایی آنها فایده‌ای ندارد، طوری که آخرش به این نتیجه می‌رسیم که باید کاری به کارشان نداشته باشیم، گویی که آنها خودشان دوست دارند که زجر بکشند و این زجر، باعث لذت بردنشان می‌شود.
شما کافی است که جستجویی هدفمند در دیوان شعرای نامی ایران داشته باشید که تا ببینید جفاطلبی چقدر میان آنها هم خواهان داشته است. بد نیست به سایت گنجور بروید و کلمات کلیدی «جفا» یا «جفای دوست» را جستجو کنید!
حالا سؤال این است که از نظر علمی آیا می‌شود، توضیحی در مورد این رفتار عجیب و غریب ارائه کرد؟!
ریچادر آ فریدمن که استاد روانشناسی کلینکی و مدیر کلینیک روانپزشکی‌ای در کالج پزشکی «ویل کورنل» است در این مورد در مقاله‌ای نظر داده است که دلیل این امر، تمایل ناهشیارانه ما برای زجر کشیدن نیست. این رفتار تقصیر دمدمی مزاج بودن و تنقاضی در عملکرد مدار پاداش در مغز ماست.
در مغز ما یک شبکه عصبی ابتدایی وجود دارد که به پاداش‌هایی حساس است. به عبارتی در ازای رسیدن به چیزهایی مثل پول، غذا یا س..کس، این بخش از مغز ما فعال می‌شود و لذت را برای ما به ارمغان می‌آورد. در این میان غیرقابل پیشبینی بعضی از پاداش‌ها مثل بردن در یک شرط‌بندی یا یک گل غیرمنتظره توسط تیم محبوب فوتبال یا عشق ناشی از یک رابطه توأم با فراز و نشیب این مدار را به صورت قدرتمندتری، تحت تأثیر قرار می‌دهد و لذت ایجاد شده را غیرقابل اجتناب می‌کند.
بگذارید تا بیشتر برایتان توضیح بدهم:
چند وقت پیش گرگوری برنز برای تحقیق در مورد پاداش‌های محتمل و غیرمحتمل، تحقیقی انجام داد. او داوطلب‌هایی انتخاب کرد و آنها را داخل یک دستگاه MRI عملکردی قرار داد. با این دستگاه MRI ویژه نه‌تنها می‌توان ساختمان آناتومیک مغز را دید، بلکه میزان فعالیت هر بخش را هم می‌توان مشاهده کرد. او می‌خواست میزان لذت ناشی از خوردن آبمیوه را در داوطلب‌ها بررسی کند. برای همین ابتدا به صورت متناوب و با نظم مشخصی، به آنها آب معمولی و آبمیوه می‌داد، اما پس از آن با توالی نامرتبی آب و آب‌میوه‌ها را به داوطلب‌ها داد، طوری که آنها نمی‌توانستند پیشبینی کنند چه زمانی آب خواهند خورد و چه زمانی آبمیوه.
برنز دریافت وقتی که پاداش غیرقابل پیشبینی است، میزان فعالیت مدار پاداش مغز بیشتر است.
عشق هم به شیوه مشابهی مدار پاداش مغز را تحریک می‌کند و باعث آزاد شدن یک میانجی عصبی به نام دوپامین می‌شود، ماده‌ای که باعث ایجاذ لذت می‌شوئد.
در طول تکامل ما مدار پاداش طوری پیشرفت کرده که ما را وسوسه کند بیشتر به چیزهایی که باعث بقای ما می‌شوند، تمایل نشان بدهیم، مثلا با دادن لذت به ما در حین خوردن غذا یا یک ماده شیرین، باعث می‌شود، همیشه در پی غذا و کالری باشیم.
در عین حال این مدار طمع‌کار است و به پاداش‌های غیرمنتظره بسیار حساس است،بنابراین محبت ناگهانی یک نامزد جفاکار، باعث پاسخ شدید این مدار می‌شود. پس علیرغم اینکه غالبا از رابطه با یک فرد، چیز خاصی نصیب یک نفر او می‌شود، او با همین حس انتظار نهانی، منتظر تکرار آن لذت‌های غیرمحتمل است.
علاوه بر این برنز می‌گوید که بین آنچه دوست شما بر زبان می‌آورد و به صورت منطقی استدلال می‌کند و رفتار این مدار، رابطه‌ای وجود ندارد. مدار لذت کار خودش را می‌کند.
بنابراین اگر بعد از این دوستی را دید که در حال شکوه و شکایت از نامزد یا همسرش است و در عین حال با توجه به سابقه قبلی می‌دانید که او عملا قادر به ترک رابطه نیست، سعی کنید فقط کمی با او همدردی کنید. دست خودش نیست، مدار پاداش مغزش، عنان اختیار او را دارد.
عالی بود!
از این دست مطالب علمی باز هم بگذارید.
بسیار جالب یعنی کافیه پاداشی غیر منتظره باشه و همیشه کنار هم باشن 🙂
دکتر یه توضیح علمی برای این گیر بیار که چرا آدمهای خوشتیپ خوشگل جذب آدمهای کج و کوله میشند!!!!
عالی بود
شاید بشه گفت تناقض هم برای بعضی ها جالبه یعنی در مقایسه با رفتار یا ظاهر خودشون طرفشون متفاوت باشه
دلیلش مشخصه ، نترس و چرب زبانی از مشخصه هایی این آدمهاست، که مثل روباه طعمه رو می قاپند و دور تسلسل رو بعد در همین موضوع مدار پاداش ادامه می دن.
یعنی یه تریپ ای مازوخیستیم دیگه !:-)
این از اون پستایی بود ک میشد تا ته خوند!
ممنون 🙂
مفید بود .ممنون
آخ آخ دکتر
مدینه گفتی و کردی کبابم
دو سه تا از بچه های ما که حیف شدن … چه مداری هست این مدار که بهترینهای فامیلو اینطوری یکدفعه یکهو حیف کرد …
ممنون از این مقاله علمیتون ..
آقا این مدار پاداش مغز ول کن نیست. یه بار به شکستش دادم و طرف رو ول کردم. حالا گیر داده هی پالس میده: برگرد، برگرد، من پاداش غیر منتظره میخواهم!
خیلی جالب و مفید بود .
یعنی اثبات اون نظریه خیلی قدیمی که میگه باید همیشه به همسر/نامزد/دوستت بی محلی و بی توجهی کنی ، راجع به احساست دروغ بگی ، هیچ وقت با صداقت بهش نگی دوستش داری ، اونو تشنه محبتت نگه داری و … تا بتونی همیشه اونو داشته باشی یا حداقل تا وقتیکه از نظر احساسی و روانی لازمش داری و بعد راحت بری دنبال زندگی خوب و خوش خودت .
فقط با یه کم تحریک “مدار پاداش مغز” اختیار یک نفر رو به دست بگیری!
کاری ندارم که از نظر انسانیت و وجدان و روابط سالمِ انسانی درست هست یا نه. که با اطمینان میگم نیست .
این نکته خیلی جالب بود. اما به لحاظ روانشناسی هم ، اصل جبران باعث گیر کردن فرد در این جور روابط میشه
اکثرا تیپ های مهرطلب اسیر آدم های باج گیر عاطفی و یا خود شیفته ها میشن و به دلیل خلایی که دارن، هر چه بیشتر بی مهری و بی توجهی ببینن، بیشتر در رابطه گیر می کنن. چون کلا تفکر جادویی دارن مهرطلب ها و فکر میکنن که بدنیا اومدن که حال همه رو خوب کنن و به همه سرویس بدن تا حال خودشون خوب باشه. و مدام خوبی می کنن و خوبی می کنن و هی توسط پارتنر باج گیر یا خودشیفته شون بیشتر عقب زده میشن و بیشتر بی اعتنایی بهشون میشه. اصولا این جور آدم ها گیر هم می افتن تو روابط. راهکارش هم بجز حذف اون مدار مغز!!، رفتن پیش مشاور و خودآگاهی بیشترشون هست. چقدر حرف زدم!
خیلی خوب توضیح دادین. من کاملا با شما موافق هستم 🙂
مرسی از نظر خوبتون. بعد از خوندن یه مقاله عالی، خیلی چسبید
شما که رشته تون پزشکیه: میشه به شکل مصنوعی این مدار را فعال کرد؟ اصلا میشه این دوپامین رو تزریق کرد؟
اینجوری از چرخه اسیر لذت بودن خارج میشیم
مواد مخدر همین کارو میکنن!
درمانش چیه؟ بریم معتاد شیم؟:)
دکتر پست عالی بود، که چه عرض کنم محشر بود.
شاید اون شاعری که مدام داره از جفاکاری معشوق می ناله،برگزده بگه،
عشق چون آید برد هوش دل فرزانه را
دزد دانا می کشد اول چراغ خانه را
منظورش همین بوده دیگه، این سیستم و مدار، عقل آدم کلا کنسل می کنه!!!
شما که زحمت کشیدین و این پست رو گذاشتین میشه راه حل رو هم بررسی کنین . من احساس میکنم که با این مدار از من سو استفاده میشه؟ و مدام باج میدم به پارتنرم. چطوری میشه باهاش مقابل کرد.
برید پیش مشاور دوست عزیز.
خودشناسی و خودآگاهی شما باید تقویت بشه تا به ارزشمندی درونی تون واقف بشید، تله های ارتباطی رو بشناسید و گیر نیفتید.
همین طور بتونید از روابطی که داره توش از شما سواستفاده میشه، بیرون بیایید و زندگی جدیدی رو شروع کنید.
کتاب “مهرطلبی، بیماری راضی کردن دیگران” هم به شما کمک میکنه. در کل فقط مشاور.
دکتر جان نمیدونی این پست چه معمای بزرگی رو تو ذهن من حل کرد. درگیر یه رابطه ام و واقعا توش مونده بودم. دست مریزاد 🙂