جامع‌ترین راهنمای انتخاب رشته برای کنکوری‌ها!

میثم زرگرپور*

نتایج کنکور 93 هم اعلام شد و حالا، وقت خوان دوم کنکور، یعنی انتخاب رشته است. اغلب موسسه‌هایی که تا دیروز متخصص کلاس‌های کنکور بودند، حالا تبدیل شده‌اند به متخصصان انتخاب رشته. فارغ‌التحصیلان سال‌های دور و نزدیک اقوام و نزدیکان هم بعید نیست مدام گوشی‌های تلفن همراه‌شان زنگ بخورد تا نظرشان را درباره‌ی این رشته یا آن دانشگاه بدهند.

اگر دقیق نگاه کنیم، انتخاب رشته حتی از خود کنکور هم سخت‌تر و شاید حتی در نتیجه‌ی نهایی تعیین‌کننده‌تر باشد. در طول سال‌هایی که به اشکال مختلف با دانشگاه سر و کار داشته‌ام، دیده‌ام که انتخاب رشته‌ی خوبِ یک رتبه‌ی ضعیف چطور می‌تواند موثرتر از انتخاب رشته‌ی حتی متوسط یک رتبه‌ی خوب باشد.

اما در این یادداشت، قصد ندارم درباره‌ی تکنیک‌های انتخاب رشته صحبت کنم. این کار، نه در تخصص من است و نه به آن علاقه‌ای دارم. تنها هدف من آن است که حقایق ضمنی و پنهانی در مورد دانشگاه را با شما در میان بگذارم که شاید بتواند به شما در اولویت دادن بین آن صد و چند رشته-محلی که مراکز مشاوره انتخاب رشته به دست‌تان می‌دهند، کمک کند؛ حقایقی که حاصل تحصیل در دو دانشگاه بسیار خوب کشور و البته 10 سال تجربه‌ی کاری است.

1- علاقه، مهمترین معیار است
با خودتان روراست باشید و ببینید به چه رشته‌ای بیشتر علاقه دارید. فراموش نکنید که به احتمال زیاد، قرار است سال‌ها، آنچه یاد گرفته‌اید را با خودتان به این طرف و آن طرف ببرید. پس اگر به رشته‌ای علاقه ندارید، بی‌خیالش شوید. این کار، کمی عاقلانه‌تر است!

2-علایق آدم‌ها در طول زمان تغییر می‌کنند
بله! با همین یک جمله، تمام آنچه در بند قبل گفتم را نقض کردم! اجازه دهید توضیح دهم که توجه به تغییر علایق، بیشتر به کار آنهایی می‌آید که به هر دلیل، شیفته و مفتون یک رشته‌ یا دانشگاه خاص‌اند و به هر دری می‌زنند تا به آن برسند. تلاش برای رسیدن به رویاها کار اشتباهی نیست، اما این نکته را هم گوشه‌ای در ذهن‌تان نگه دارید که ممکن است ده سال بعد، دید کاملاً متفاوتی به این رشته داشته باشید.

3- به آینده هم نگاه کنید
مسلماً یکی از معیارهای آینده‌نگری، توجه به فرصت‌های شغلی است. اجازه دهید شفاف و صریح بگویم که کار، برای هرکس که «بداند» و حداقلی از مهارت‌های شغلی را داشته باشد، همیشه هست. کسی که بیکار می‌ماند، یا «بلد نیست»، یا جرأت پا گذاشتن در محیط پر تلاطم کاری را ندارد (همان ماجرای پشت میز نشینی خودمان!).
غیر از فرصت‌های شغلی، مسأله‌ی ادامه تحصیل هم هست که باید در مورد آن بصورت جدی تحقیق کنید. درست یا غلط، تقریباً جدی‌ترین گزینه‌ی هر فارغ‌التحصیل کارشناسی، شروع دوره‌ی کارشناسی ارشد است. پس بعید نیست شما هم با موج همراه شده و بخواهید کارشناسی ارشد بخوانید. اگر اینطور است، بد نیست بدانید میزان راحتی قبولی کارشناسی ارشد رشته‌ای که انتخاب می‌کنید (و احتمالاً در تحصیلات تکمیلی هم آن را ادامه خواهید داد)، چقدر است.

4- ذات علم، جذاب است
این همه در مورد علاقه صحبت کردیم، اما این را هم نباید فراموش کنیم که کسی که اهل یاد گرفتن باشد، مسلماً می‌تواند خودش را با هر موضوع علمی تطبیق بدهد و تقریباً هر زمینه‌ی تحقیقاتی برایش جذاب خواهد بود. پس اگر بین دو رشته مردد بودید و به هیچ‌کدام بیشتر از دیگری علاقه نداشتید، و البته اگر نفس یاد گرفتن برای‌تان مهم بود، تفاوتی نمی‌کند که چه رشته‌ای را انتخاب خواهید کرد! روی دیگر سکه‌ی این توصیه هم آن است که اگر به درس خواندن علاقه‌ای ندارید، زیاد وقت خودتان را تلف نکنید و هرچه زودتر وارد بازار کار شوید. مطمئن باشید که در این حالت، دانشگاه چیز زیادی برای شما نخواهد داشت.

5- هیچ رشته‌ای باکلاس‌تر/بی‌کلاس‌تر از رشته‌ی دیگر نیست
واقعیت این است که کل‌کل بین رشته‌های مختلف، فقط در همان چهار سال اول دانشگاه است که معنی دارد. وارد بازار کار که بشوید (مخصوصاً اگر در رشته‌ی تخصصی خودتان کار کنید)، دیگر فرقی نمی‌کند که دامپروری خوانده‌اید یا کامپیوتر. شما یک «متخصص» هستید که قرار است دانش‌اش را در اختیار دیگران قرار دهد و تولید ارزش کند. پس فریب اسم رشته را نخورید!

6- قرار نیست در همان رشته‌ای که درس خوانده‌اید، کار کنید
این هم یک توصیه‌ی نابود کننده‌ی دیگر از کسی که کاری که می‌کند، ربط زیادی به رشته‌ی تحصیلی‌اش ندارد! این مسأله واقعیت دارد که بخش بزرگی از نیروی کار کشور، در زمینه‌ی رشته‌ای که تحصیل کرده‌اند کار نمی‌کنند. پس بعید نیست که شما هم جزء این دسته باشد. این اتفاق البته چندان خوب نیست و تمرکز در تمام امور زندگی می‌تواند پیشران خوبی برای موفقیت باشد. اما به هرحال اگر رشته‌ای قبول شدید که دوستش نداشتید، دنیا زیاد هم به آخر نرسیده است.

7- دور تغییر رشته را همین حالا خط بکشید
افراد زیادی را دیده‌ام که رشته‌ای در یک دانشگاه را انتخاب کرده‌اند، به امید آنکه بعداً بتوانند رشته‌ی دیگری که به آن بیشتر علاقه دارند را در دانشگاه دیگری ادامه دهند. این کار، شرایط نسبتاً سختی دارد و بخاطر همین پرریسک است. به عبارت دیگر، درصد افرادی که موفق به تغییر رشته‌ی قطعی می‌شوند، کم است. تغییر شهر محل تحصیل، حتی از آن هم سخت‌تر است. پس خانه‌ای که می‌سازید را روی آب بنا نکنید تا بعداً پشیمان نشوید.

8-  دانشگاه‌ها فرق زیادی با همدیگر ندارند
موفق‌ترین‌های بازار کار، الزاماً آنهایی نیستند که در بهترین دانشگاه‌ها درس خوانده‌اند. حتی در ادامه‌ی تحصیل در مقاطع بالاتر هم این معادله صادق است. آنچه دانشگاه به شما یاد می‌دهد، تا حد زیادی به روحیه‌ی علم‌آموزی و دانش‌جویی شما ربط دارد و نه بیشتر. بله! کیفیت استاد و امکانات آموزشی بسیار مهم است؛ ولی مگر نه اینکه هرسال عده‌ی قابل توجهی از رتبه‌های برتر کنکور اهل مناطقی هستند که امکانات آموزشی ناچیزی دارد؟ می‌توانید اینطور فرض کنید که اگر یکی از همین دانش‌آموزان مستعد و سخت‌کوش در یک دانشگاه – مثلاً – درجه دو قبول شود، با تلاش و پشتکاری که دارد، نهایتاً موفق‌تر از کسی خواهد بود که با بی‌میلی و احیاناً تنبلی در بهترین دانشگاه کشور تحصیل کرده است.

حدس می‌زنم که احتمالاً با خواندن این توصیه‌های بعضاً عجیب و غریب، گیج شده‌اید! عیبی ندارد! شاید ده سال بعد، شما هم با گفتن حرف‌های مشابه به یک پشت‌کنکوریِ در حال انتخاب رشته، لذت گیج کردن دیگران با توصیه‌هایی متفاوت را تجربه کنید!

*کارشناس ارشد عمران، محیط زیست – کارشناس ارشد مدیریت اجرایی