استفراغ خونی یا خونریزی از بخش فوقانی دستگاه گوارش چه علت‌هایی دارد؟ شیوه تشخیص و درمان آن
علت‌های استفراغ خونی
– علت این عارضه، خونریزی در نقطه‌ای بالای لیگامانِ تریتز است که ژژنوم را از دوازدهه جدا می‌کند.
– طیف این عارضه، ممکن است از خونریزی مخفی که به شکل آنمی بروز می‌کند تا خونریزی حاد و مرگ‌بار متفاوت باشد.
– علل خونریزی مرگ‌بار بخش فوقانی دستگاه گوارش، اولستر پپتیک(شایع‌ترین علت خون‌ریزیِ بخش فوقانی دستگاه گوارش)، واریس مری و پارگی مالوری‌ویس را شامل می‌شود.
– علل خونریزی مربوط به مری عبارتند از: واریس مری و ازوفاژیت.
– علل خونریزی مربوط به معده عبارتند از: زخم معده، گاستریت، پارگی مالوری‌ویس ضایعات دولافوی(خوردگی مخاط پوشاننده یک شریان در معده که باعث نکروز دیواره شریانی و در نتیجه خونریزی می‌شود). مالفورماسیون‌های شریانی وریدی، واریس معده(ثانویه به ترومبوز ورید طحالی) و تومورهای خوش‌خیم و بدخیم.
– علل خونریزی مربوطه به دوازده عبارتند از: اولسر دوازدهه، تخریت و خوردگی دوازدهه بر اثر تومورهای پانکراس و فیستول آئورت به روده(که پس از ترمیم آنوریسم آئورت شکمی شیوع دارد و در آن یک خونریزی خفیف به خونریزی شدید پیشرفت می‌کند).
– علل سیستمیک عبارتند از: لوسمی، هموفیلی، ترومبوسیتوپنی، اختلالات انعقادی و درمان با داروهای ضد انعقاد و تلانژکتازی ارثی خون‌ریزی‌دهنده.
تشخیص‌های افتراقی استفراغ خونی
– خونریزی از بخش تحتانی دستگاه گوارش
– اختلالات خون‌ریزی‌دهنده عمومی(مانند هموفیلی، مصرف بیش از اندازه مواد ضد انعقاد، ترومبوسیتوپنی)
– خونریزی از محلی در نازوفارنکس و اوروفارنکس
تظاهرات، علایم و نشانه‌های استفراغ خونی
– شدت علائم از خونریزی مخفی و میکروسکوپی تا خونریزی واضح به صورت استفراغ یا مدفوع خونی متغیر است.
– هماتمز
– استفراغ حاوی مواد شبیه قهوه آسیاب شده
– ملنا(مدفوع تیره و قیری)
– هماتوشیزی(خونریزی قرمز روشن از رکتوم) نشان‌دهنده خونریزی از بخش تحتانی دستگاه گوارش یا خونریزی بسیار شدید بخش فوقانی دستگاه گوارش است.
– کاهش حجم خون بر اثر خونریزی(رنگ‌پریدگی، گیجی، ضعف، تاکی‌کاردی، سنکوپ) و علائم شوک(مانند کاهش فشار خون) ممکن است وجود داشته باشد.
– شکایات غیراختصاصیِ تنگی نفس، کرامپ شکمی، درد قفسه سینه و خستگی را شامل می‌شود.
اقدامات تشخیصی استفراغ خونی
– برای تأیید وجود خونریزی از دستگاه گوارش، می‌توان برای بیمار لوله نازوگاستریک گذاشت.
– تنها هنگامی می‌توان فرض کرد بیمار به خونریزی از بخش تحتانی دستگاه گوارش دچار است که ترشحات خروجی از لوله نازوگاستریک خونی نباشد و صفراوی باشد(این موضوع نشان می‌دهد ترشحات دوازدهه به لوله نازوگاستریک راه یافته‌اند و در این ناحیه خونریزی وجود نداشته است).
– آندوسکوپی از بخش فوقانی دستگاه گوارش(EGD)، اقدامی تشخیصی و بالقوه درمانی است.
– این اقدام در 90 درصد بیماران، محل خونریزی را مشخص می‌کند.
– اگر مقدار خون به اندازه‌ای زیاد باشد که نتوان در آندوسکوپی برای خونریزی منبع مشخصی یافت، برای یافتن محل خونریزی، آنژیوگرافی شریان سلیاک و شریان مزانتریک فوقانی ضرورت می‌یابد.
– چنانچه بیمار گرافت آئورت انجام داده است و از این نکته اطلاع داریم(به عنوان مثال، قبلاً آنوریسم آئورت شکمی او ترمیم شده یا به بیماری انسدادی آئورت دچار بوده است)، باید به وجود فیستول آئورت به روده، بسیار مشکوک شد.
– ارزیابی عملکرد انعقادی بیمار از جمله آزمایش‌های RT، PTT و INR، زمان سیلان (BT) و شمارش پلاکت‌ها اندیکاسیون دارد.
درمان استفراغ خونی
– از کفایت راه‌های هوایی، تنفس و گردش خون بیمار اطمینان یابید.
– دو مسیر وریدی بزرگ برای بیمار تعبیه کنید، مایع‌درمانی وریدی سریع را آغاز کنید، گروه خونی بیمار را تعیین کنید و کراس‌مچ انجام دهید، در صورت وجود اختلال انعقادی این اختلالات را درمان کنید و تزریق خون را در نظر داشته باشید.
– درمان دارویی خونریزی ممکن است با انفوزیون وریدی اوکترئوتاید انجام شود.
– کنترل فوری خونریزی با آندوسکوپ ممکن است تزریق ترکیبات تنگ‌کننده عروق(مانند اپی‌نفرین)، تزریق مواد اسکلروز‌کننده، الکتورکوتر، منعقد کردن محل خونریزی با لیزر یا کاربرد هموکلیپ را شامل شود.
– مشخص کردن رگ‌های خونریزی دهنده با آنژیوگرافی و به دنبال آن آمبولیزاسیون.
– مهار کردن خونریزی با جراحی، در صورت شکستِ دیگر اقدمات. جراج باید پیش از شروع جراحی، از محل خونریزی، ایده‌ای در ذهن داشته باشد(با استفاده از آندوسکوپی یا آنژیوگرافی).
پیش‌آگهی – عوارض استفراغ خونی
– تمام بیماران دارای فشار خون سیستولیک کمتر از 100، تاکی‌کاردی، بیمارانی که به آنان بیش از 4 واحد خون تجویز شده است یا خونریزی فعال دارند باید در واحد مراقبت‌های ویژه بستری شوند.
– پیش‌آگهی به عامل مولّد خونریزی بستگی دارد.
– مرگ‌ومیر کلی، 10% است.
