زردی یا ایکتر چه دلایلی دارد؟ علایم و شیوه تشخیص و درمان آن چیست؟
علت ها و دلایل بیماری زردی
- این عارضه عبارت است از: زردی پوست، اسکلرا و مخاط‌ها که بر اثر افزایش غلظت بیلی‌روبین سرم بروز می‌کند (هنگامی‌که غلظت بیلی‌روبین سرم از ۳ میلی‌گرم در دسی‌لیتر تجاوز کند، زردی قابل تشخیص می‌شود).
- زردی پیش‌کبدی بر اثر افزایش تولید بیلی‌روبین (غیرکونژوگه) ایجاد می‌شود که از حد ظرفیت کبد در کونژوگه‌کردن بار اضافی بیلی‌روبین تجاوز می‌کند.
- اختلالات همولیتیک (مانند هموگلوبینوپاتی‌ها)
- علل کبدی ممکن است به هایپربیلی‌روبینمی کونژوگه یا غیرکونژوگه منجر شوند.
- در این موارد هایپربیلی‌روبینمی کونژوگه از فقدان (سندرم گیلبرت) یا نقص (سندرم کریگلر- نجار) آنزیم گلوکورنیل‌ترانسفراز ناشی می‌شود.
- علت زردی کونژوگه آسیب سلول‌های کبدی است (مانند هپاتیت، سیروز، تومورها، سموم، داروها).
- علت پس از کبد که زردی ایجاد می‌کند عبارت است از:
- انسداد مسیر تخلیه صفرا
- سنگ‌های صفراوی
- واردآمدن فشار بر مجرای صفراوی (مانند پانکراتیت، تومور بخش دیستال مجرای مشترک صفراوی و تومور پانکراس)
- کولانژیت، تنگی یا تومور مجرای صفراوی
تشخیص‌های افتراقی زردی
- همولیز
- هموگلوبینوپاتی‌ها
- علل خودایمنی
- اختلال در نقل و انتقال بیلی‌روبین
- سندرم گیلبرت
- سندرم کریگلر- نجار
- آسیب هپاتوسلولار
- آسیب پارانشیمی کبد (مانند ویروس‌ها و سموم)
- هپاتیت
- سیروز
- کلستاز
- انسداد مسیر تخلیه صفرا
- سنگ کله‌دوک
- سرطان
- کلانژیت اسکلروزان
تظاهرات، علایم و نشانه‌های زردی
- زردی پیش‌کبدی فاقد علامت است، بیمار ممکن است سابقه خانوادگی اسپلنکتومی، آنمی یا سنگ‌های صفراوی داشته باشد.
- مبتلایان به سیروز ممکن است با آسیت، ادم، آتروفی بیضه‌ها، ژنیکوماستی، انسفالوپاتی و … مراجعه کنند.
- کلستاز به‌طور کلاسیک با زردی، تیرگی ادرار، بی‌رنگ‌شدن مدفوع و خارش تظاهر می‌کند.
- کبد، بزرگ و دارای حساسیت مطرح‌کننده هپاتیت است.
- کیسه صفرای قابل لمس، متسع و فاقد درد (علامت کوروازیه) مطرح‌کننده سرطان پانکراس یا بخش دیستال مجرای صفراوی است.
اقدامات تشخیصی زردی
- آزمایش‌های اولیه باید بررسی عملکرد کبد، آزمایش ادرار و CBC را شامل شود.
- افزایش بیلی‌روبین غیرکونژوگه، آنمی، افزایش هاپتوگلوبین و افزایش شمارش رتیکولوسیت‌ها مطرح‌کننده آنمی همولتیک است.
- افزایش آلکالین‌فسفاتاز مطرح‌کننده کلستاز است.
- افزایش ترانس‌آمینازها و LDH نشان‌دهنده آسیب سلول‌های کبدی است.
- از سونوگرافی برای بررسی اتساع مجاری صفراوی، سنگ‌های کیسه صفرا و ساختمان کبد استفاده می‌شود.
- ERCP و PTC برای بررسی بیشتر آناتومی مجاری صفراوی کاربرد دارد و با استفاده از این روش‌ها، قراردادن استنت در مجاری مسدود شده و بیوپسی امکان‌پذیر می‌شود.
- با بهره‌گیری از سی‌تی‌اسکن می‌توان ضایعات فضاگیر مسدودکننده و پارانشیم کبد را بررسی کرد.
- بیوپسی در تشخیص بیماری‌های هپاتوسلولار ارزشمند است.
اقدامات درمانی زردی
- درمان به عامل ایجادکننده بستگی دارد.
- قطع مصرف مواد آسیب‌رسان به کبد (مانند الکل، سموم و داروها)
- درمان جراحی شامل موارد زیر است:
- ERCP و اسفنکترکتومی یا وارسی مجاری صفراوی برای درمان سنگ‌های مجرای مشترک صفراوی یا تنگی که به دنبال آن کوله‌سیستکتومی انجام می-شود.
- کاهش فشار مجرای صفراوی یا ERCP و استنت‌گذاری، PTC یا بای‌پس کوله‌دوک به روده
- رزکسیون نئوپلاسم‌ها (مانند عمل ویپل)
- پیوند کبد