کولیت اولسراتیو چیست؟ چه علایمی دارد و شیوه تشخیص و درمان آن چیست؟

علت‌ های کولیت اولسراتیو

–  این بیماری نوعی بیماری مزمن و التهابی است که دارای دوره‌های عود و خاموشی است و مخاط و لایه زیر مخاطی کولون و رکتوم را گرفتار می‌کند.

– همیشه رکتوم را درگیر می‌کند.

– باقی‌مانده بخش‌های فوقانی دستگاه گوارش سالم باقی می‌مانند.

– در 80 درصد بیماران، بیماری به صورت سگمنتال تظاهر می‌کند و در 20 درصد به صورت گرفتاری تمام کولون.

–  یافته‌های بافت‌شناختی مشخص‌کننده این بیماری عبارتند از:

– تنها لایه مخاط و زیر مخاط گرفتار می‌شود (تمام ضخامت روده درگیر نیست).

– ضایعه التهابی مخاط منتشر و پیوسته است (نواحی دست‌نخورده وجود ندارد).

– درگیری روده کوچک دیده نمی‌شود.

– آبسه‌های کریپتی تشکیل می‌شود اما گرانولوم یا فیستول تشکیل نمی‌شود.

–  مردان بیش از زنان گرفتار می‌شوند.

–  سابقه خانوادگی اهمیت دارد: در بستگان درجه یکِ بیمار، احتمال درگیری 10 برابر بیش از دیگران است.

–  در دو محدوده سنی اوج شیوع دیده می‌شود: 20 تا 35 سال و 50 تا 65 سال.

–  از بیماری کرون شایع‌تر است.

تشخیص‌های افتراقی کولیت اولسراتیو

–  بیماری کرون
‌-  اسهال باکتریایی (اسهال ناشی از شیگلا، سالمونلا، کامپیلوباکتر، یرسینیا و ئی-کولای)
‌-  بیماری‌های انگلی و ویروسی دستگاه گوارش
‌-  کولیت ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل
‌-  آپاندیسیت
‌-  دیورتیکولیت
‌-  ایسکمی مزانتریک
‌-  سرطان کولون
‌-  سندروم روده تحریک‌پذیر
‌-  بیماری التهابی لگن
‌-  اندومتریوز
‌-  کولیت ناشی از پرتوگیری
‌-  بیماری‌های کولاژن و اسکولار

تظاهرات، علائم و نشانه‌های کولیت اولسراتیو

–  اسهال خونی همراه با دوره‌های یبوست

–  درد بخش تحتانی شکم و کرامپ

–  کاهش وزن

–  تب

–  در 15 درصد بیماران، سیر بیماری برق‌آسا است (سپسیس، مگاکولون، توکسیک، سوراخ‌شدگی روده)

–  تنسموس (احساس پری رکتوم)

تشخیص کولیت اولسراتیو

–  تشخیص قطعی با کولونوسکوپی و بیوپسی صورت می‌گیرد که در آن، التهاب پیوسته مخاط هراه با شکنندگی، ترشح اگزودا و پولیپ دیده می‌شود.

–  سیگموئیدوسکوپی با آندوسکوپ انعطاف‌پذیر، در صورت درگیری رکتوم و بخش دیستال کولون، 90 تا 95 درصد دقت دارد.

–  باید کشت مدفوع را از نظر باکتری‌ها، انگل‌ها و تخم‌ آن‌ها بررسی کرد.

–  در بررسی مدفوع، لکوسیت دیده می‌شود.

–  در رادیوگرافی شکم، ممکن است علائم پرفوراسیون (هوای آزاد) یا انسداد دیده شود.

–  در سی‌تی‌اسکن شکم، گاه هوای آزاد، آبسه یا مگاکولون توکسیک دیده می‌شود.

درمان کولیت اولسراتیو

–  تجویز مایعات وریدی، استراحت ‌دادن روده (قراردادن لوله نازوگاستریک و قطع مصرف مواد خوراکی از راه دهان)، ممکن است در شعله‌ور شدن حاد بیماری یا موارد انسداد ضرورت یابد.

–  درمان ضد اسهال (به عنوان مثال با لوپرامید)

–  بیماری حاد با استفاده از آمینوسالسیلات‌های خوراکی یا تنقیه این داروها (سولفاسالازین و مسالامین) درمان می‌شود.

–  در موارد متوسط تا شدید، داروها مهارکننده دستگاه ایمنی نیز به داروهای فوق افزوده می‌شود (گلوکوکورتیکوئیدها، آزاتیوپرین و MP-6)

–  در موارد خون‌ریزی مقاوم به درمان، مگاکولون توکسیک، شکست درمان‌های دارویی، انسداد، شک به بدخیمی، عوارض عمومی، در کودکانی که رشد آنان مختل می‌شود یا بیماری طولانی مدت، مداخله جراحی ضرورت می‌یابد.

– روش‌های گوناگون جراحی که می‌توان آن‌ها را برگزید، عبارتند از: پروکتوکولکتومی کامل با قراردادن جی‌پوچ و آناستوموز ایلئوآنال، پروکتوکولکتومی کامل با ایلئوستومی انتهایی دائمی و پروکتوکولکتومی با ایلئوستومی دارای کنترل.

– در صورت باقی‌ماندن بخش از رکتوم (مانند جی‌پوچ)، بررسی از نظر بروز سرطان ضرورت دارد.

پیش‌آگهی و عوارض کولیت اولسراتیو

–  پس از 10 سال، خطر ابتلا به سرطان کولون چشم‌گیر است.

–  عوارض عبارتند از: سرطان کولورکتال، پرفوراسیون، مگاکولون توکسیک و انسداد.

–  عوارض جراحی عبارتند از: خون‌ریزی، عفونت (تشکیل آبسه)، اختلال عملکرد بن-بست روده‌ای، انسداد روده و آسیت آناتومیک اعصاب که به اختلال عملکرد جنسی بیمار منجر می‌شود.

–  علائم درگیری دیگر اعضای بدن به 10 درصد بیماران روی می‌دهد و درگیری مفاصل (آرتروپاتی انتروپاتیک)، پوست (اریتم ندوزوم)، چشم (یووئیت و آیریت)، کبد (سنگ‌های صفراوی، کولانژیت اسکلروزان اولیه، پانکراتیت) آمبولی ریوی و استخوان اتئوپروز را شامل می‌شود.

–  بیماران به بررسی کولونوسکوپیک منظم نیاز دارند مگر آنکه تمام کولون و رکتوم برداشته شود.