صدایی که کره زمین را 4 بار دور زد!

در 27 آگوست سال 1883، صدایی در زمین شنیده شد که بلندتر از هر صدایی بود که تا آن زمان شنیده شده بود (دست‌کم در زمان تمدن بشری)

ساعت 10 و 2 دقیقه صبح، به وقت محلی، در جزیره کراکاتوآ که بین جاوا و سوماترا در اندونزی واقع است، این صدا شنیده شد، این صدا دو هزار کیلومتر دورتر در جزایر آندامن و نیکوبار هم شنیده شد. 3200 کیلومتر آن سوتر در گینه نو و غرب استرالیا و در فاصله 4800 کیلومتری، در افیانوس هند، در جزیره رودریگز هم به گوش رسید.

کلا این صدا را مردمانی در 50 نقطه جغرافیایی مختلف در سراسر کره زمین شنیدند. به نظر خیلی عجیب می‌آید که صدایی اینقدر بلند باشد، طوری که بتواند با سرعت صوت یعنی 1233 کیلومتر در ساعت حرکت کند، 4 ساعت در راه باشد و این همه مناطق مختلف را تحت پوشش و تأثیر قرار بدهد.

اما چه چیزی باعث ایجاد این صدای مهیب شده بود؟!

آتشفشانی در کراکاتوآ منفجر شده بود، جزیره را دوپاره کرده بود و دود و خاکستر را به ارتفاع 27 کیلومتری جو فرستاده بود. سرعت خروج ذرات از آتشفشان حدود 800 متر در ثانیه بود که حدود دو برابر سرعت صوت است.

این آتشفشان یک سونامی با امواجی به ارتفاع 30 متر ایجاد کرد که باعث شد 165 روستای نزدیک سواحل نابود شوند و بین 36 هزار تا 120 هزار نفر کشته شوند.

در آن زمان یک کشتی بریتانیایی به نام «نورهام کستل» در 65 کیلومتری اتشفشان بود. کاپیتان آن کشتی در یادداشت‌های خود نوشته است که شدت صدا به حدی بود که پرده گوشی نیمی از کارکنان کشتی پاره شد و کاپیتان تصور کرد که روز قیامت فرارسیده است.

منطقی که صدای آتشفشان در آنها شنیده شد:

فشارسنجی در 160 کیلومتری محل حادثه، شدت صدایی 172 دسی‌بلی را ثبت کرد. برای اینکه برآوردی از این میزان صدا داشته باشید، باید بگویم که یک مته حفاری صدایی به اندازه 100 دسی‌بل ایجاد می‌کند و اگر در نزدیک یک موتور جت قرار بگیرید، شدت صدایی که می‌شنوید حدود 150 دسی‌بل است. توجه داشته باشید که دسی‌بل واحد اندازه‌گیری لگاریتمی است، یعنی به ازای هر 10 واحد افزایش دسیبل، شدت صدا دو برابر می‌شود. حالا در نظر بگیرید که در 160 کیلومتری محل حادثه باشید و شدت صدای ثبت شده، 172 دسی‌بل باشد!

خب، صدا در حقیقت به خاطر حرکت موجی هوا ایجاد می‌شود، اگر سرعت ایجاد این امواج از این حد هم تجاوز کند و ما کاری کنیم که هوا بیشتر از 343 متر در ثانیه سرعت بگیرد و اصطلاحا یک سرعت فراصوت به هوا بدهیم، در این صورت امواج شوک ایجاد می‌شوند.

همان طور که در ابتدای پست نوشتم، صدای انفجار آتشفشان کراکاتوآ در 4800 کیلوکتری هم نشیده شد، اما جالب است بدانید که امواج این انفجار، به حرکت خود همچنان ادامه دادند و کل زمین را فراگرفتند و در مقام تشبیه کل جو زمین را به مانند یک ناقوس لرزاندند. در واقع این امواج چند روز تمام در زمین در حال گردش بودند. البته این امواج دیگر آنقدر خفیف بودند که با گوش شنیده نمی‌شدند.

چطور از درستی ادعای بالا مطمئن هستیم؟ به کمک فشارسنجی ایستگاه‌های هواشناسی.

شش ساعت و 47 دقیقه بعد، فشارسنج‌ها در کلکته هند یک خیز را ثبت کردند. 8 ساعت بعد امواج به سدنی و ملبورن رسیدند. 12 ساعت بعد سن پترزبورگ و سپس وین، رم، پاریس، برلین و مونیخ، امواج را ثبت کردند. 18 ساعت بعد امواج به نیویورک، واشنگتن و تورنتو رسیدند!

شگفت‌آور است که 5 روز بعد از انفجار، ایستگاه‌های هواشناسی در 50 شهر دنیا، خیزهای امواج ناشی از انفجار و گردش مجدد آنها را ثبت می‌کردند. هر بار گردش امواج در پهنه کره زمین، 34 ساعت می‌کشید.

امواج بعد از انفجار، سه تا 4 بار در هر جهت کل زمین را دور زدند. هر شهر 7 بار امواج انفجار را ثبت کرد، چون امواج از هر دو سو به هر ایستگاه هواشناسی می‌رسیدند.

عکس‌های جدید از کراکاتوآ:

منبع