معرفی فیلم: The Giver

فیلم The Giver از آن دست فیلم‌هایی نیست که فروش بالایی پیدا کند، در موردش در مجلات سطح بالای فیلم قلم‌فرسایی شود، یا نمره بالایی در سایت‌های معتبر سینمایی بگیرد،

فیلم دو هنرپیشه سطح اول دارد (مریل استریپ و جف بریجز، بگذریم از نقش‌های جانب کیتی هولمز و تایلور سوییفت). کارگردان این فیلم فیلیپ نویس است و جف بریجز یکی از تهیه‌کنندگان آن هم است.

چیزی که باعث شد در مورد فیلم بنویسم، معنی و مفهوم فیلم است.

به راستی آرمانشهر کجاست و ناکجاآباد کجا؟ آیا تلاش برای ساختن آرمانشهر، چیزی که تنها در حوزه تئوریک امکانپذیر خواهد بود و انسان هیچگاه نخواهد توانست آرمانشهر بسازد؟ اصلا چه چیزهایی باعث شده که علیرغم این همه تلاش‌ بشریت برای رسیدن به یک جامعه برگزیده سعادتمند، اما هیچگاه آرمانشهری عملی را تجربه نکنیم؟

اینها سؤالاتی هستند که با دیدن این فیلم به ذهن ما هجوم می‌آورند؟

نمی‌خواهم در مورد داستان فیلم به صورت مستقیم صحبت کنم، چون اصولا فیلم داستان طولانی‌ای ندارد که تازه من بخواهم بخشی از آن را در ابتدا برایتان بنویسم.

پس روی همان مفهوم و ایده فیلم تمرکز کنم. فیلم The Giver بر اساس رمانی نوشته شده که لوییس لوری در سال 1993 نگاشت.

آیا یک جامعه بدون بخل، حسد، قتل، دزدی و دروغ ممکن است؟

مشکل این است که فلاسفه تصور می‌کنند که شاید روشی بتوان یافت که در آن ذات انسان را بشود غربال کرد و بخش‌های «خوب» و «بد»اش را از هم جدا کرد یا دست‌کم مهاری بر این جنبه‌های نامطلوب زد. اما جالب است که بسیاری از خوبی‌ها، تنها در کنار بدی‌ها می‌توانند نمود پیدا کنند.

متفاوت بودن ما از نظر توانایی‌های جسمانی، ظاهر و ظرفیت‌های ذهنی، ناگزیر باعث تفاوت سطح اجتماعی و اقتصادی ما با هم می‌شود. از آن سو، همین تفاوت باعث می‌شود که میل به رقابت و ارتقای درجه، در وجود همه باشد. بعضی‌ها از ماها موفق به ماندن در میدان رقابت می‌شویم، و بعضی از ماها هم، نه. دسته مغلوب ناگزیر، دچار عواطف و احساساتی مثل سرخوردگی، ناامیدی، خشم، حتی گناه و بزهکاری‌های مختلف می‌شوند. دسته غالب هم همواره تمایل دارند، برتری خود را به هر قیمت حفظ کنند.

در تفسیر عشق بسیاری درمانده‌اند، اما حتی عشق «خالص» هم بدون تمایل به تصاحب، دزدیدن، خودنمایی و پا نهادن بر عواطف رقبا از نظر منطقی غیرممکن به نظر می‌رسد. حالا سؤال این است که واکسینه کردن انسان‌ها در مقابل «میکروب» عشق، ایا باعث ایجاد جامعه‌ای پاک‌تر، باایمان‌تر و به دور از کژی‌ها می‌شود؟!

ساده‌لوحانه است که به سؤال بالا پاسخ مثبت بدهیم، چون عشق در ابعاد مختلف است که به زندگی طعم، مزه، رنگ و سمت و سو می‌دهد.

درست به همین خاطر است که ما در دنیای ادبیات و نیز سینما، بارها جوامعی «آرمانشهر»نما را می‌بینیم، جوامعی که برابری، دوستی و ایمنی در برابر برتری‌جویی را تبلیغ می‌کنند. اما کمی بعد متوجه می‌شویم که هر تلاشی برای حرکت در جهت خلاف ذات انسان، تلاشی است عبث و بیهوده.

انسان بدون هویت و بدون اصراری برای ابراز وجود، تبدیل به رباتی بی‌روح می‌شود. خودکامگان، به این توده‌های ربات‌های بی‌روح، اتفاقا خیلی آسان‌تر از یک جامعه ناهمگون با ایده‌ها و ایده‌آل‌های متفاوت، می‌توانند جهت بدهند.

به همین خاطر است که خیلی وقت‌ها وعده‌های آرمانشهری را رندانی پیشنهاد می‌دهند که از هدفی جز تبدیل به حاکمان بدون چون و چرای جامعه ندارند.

در «آرمانشهر»نمای فیلم Giver، که اصولا با پیراسته شدن انسان از تمایلات «نامطلوب» (عشق، رنگ، نوای موسیقی، حسد) باید جامعه‌ای ایده‌آل ببینم، ما چیزی جز یک هجو آزارنده از ایده‌آل‌های خود نمی‌بینیم.

آیا این آرمانشهر تصنعی بهتر است یا دنیاهای غرق در گناه و پلیدی که در دهه‌های اخیر دیده‌ایم؟

فیلم Giver به همین بهانه در قسمت‌هایی با نشان دادن صحنه‌هایی فراموش‌نشدنی از تاریخ جنگ‌ها و انقلاب‌ها و اعتراض‌های قرن بیستم، تلاش می‌کند، ما را وادار به مقایسه‌ای اینچنینی کند.

خلاصه اینکه به نظر می‌رسد، انسان زاده شده است که رنج بکشد، ببیند، بداند، گناه کند، توبه کند و تصعید و پیراسته شود.

گویی بدون همه اینها، اصلا انسانیت معنی پیدا نمی‌کند.

و آیا آن زمانی که سیب را گاز زدیم، خود انتخاب نکردیم که با گذر از چنین رنج‌هایی، موجودی برگزیده شویم و با رانده شدنی طاقت‌فرسا، بتوانیم خود را اثبات کنیم؟

در همین زمینه بد نیست داستان کوتاه «آدمی زنده به چیست؟» تولستوی را بخوانید.