چه آزمایشهایی برای تشخیص سوء هاضمه درخواست میشوند؟
از آنجا که سوءهاضمه شایع است و اکثر موارد آن ناشی از GERD یا بیماری کارکردی است، اصل عمومی در انجام آزمونهای تشخیصی عبارت است از صرف انجام آزمونهای محدود و هدفدار در افراد انتخاب شده.
اگر وجود عوامل هشدار دهنده رد شود، بیمار مبتلا به GERD تیپیک، نیاز به ارزیابی بیشتری ندارد و باید به طور تجربی درمان شود. به منظور رد آسیب مخاطی در بیماران دارای علایم آتیپیک یا علایمی که به داروهای سرکوبگر اسید پاسخ نمیدهند و یا در موارد وجود عوامل هشدار دهنده، آندوسکوپی فوقانی انجام میگیرد. برای غربالگری از نظر متاپلازی بارت در بیماران کمتر از 5 سال دچار سوزش سردل بودهاند، خصوصاً در بیماران کمتر از 50 سال، برخی از افراد خبره آندوسکوپی را توصیه میکنند. البته فواید این رویکرد در مطالعات شاهددار معتبر نشده است. در موارد وجود علایم آتیپیک همچون درد توجیه نشده قفسه سینه و علایم مقاوم به درمان دارویی، آزمون سرپایی pH مری با استفاده از یک کاتتر یا وسیله کپسول مانندی که در مری جاگذاری میشود، در نظر گرفته میشود. مانومتری مری اغلب در صورت که درمان جراحی GERD مدنظر باشد، در خواست میشود. فشار پایین LES میتواند پیش بینی کننده شکست درمان دارویی باشد و بیماران نیازمند عمل جراحی را مشخص کند. نشان دادن اختلال در پریستالسیس بدنه مری میتواند بر تصمیمگیری برای انجام جراحی یا اصلاح نوع عمل جراحی انتخاب شده موثر باشد. روشهای مانومتریک با وضوح بالا به مشخص ساختن حرکات پیش برنده غیر موثر مری که میتواند موجب اختلال در پاکسازی اسید از مری در برخی از مبتلایان به GERD شود کمک میکند. مانومتری همراه با آزمونهای تحریکی ممکن است در مبتلایان به علایم آتیپیک، تشخیص بیماری را واضح نماید. پرفوزیون کورکورانه سالین و سپس اسید به داخل مری که آزمون برنشتین (Bernstein test) خوانده میشود، میتواند مشخص کند آیا ناراحتی توجیه نشده قفسه سینه ناشی از ریفلاکس اسید است یا خیر. ریفلاکس مایعات غیراسیدی میتواند با اسکن ریفلاکس پزشکی هستهای یا آزمون ترکیبی امپدانس pH مری تشخیص داده شود که نسبت به بررسی pH به تنهایی، 15% میزان تشخیص را افزایش داده است. اندازه گیری سرپایی سطوح بیلی روبین مری، تشخیص ریفلاکس مواد قلیایی را تسهیل میکند.
آندوسکوپی فوقانی به عنوان آزمون تشخیصی اولیه در بیماران مبتلا به دیسپپسی توجیه نشده که سن بیش از 55 سال داشته، یا دچار عوامل هشدار دهنده باشند، انجام میشود چرا که در این گروه خطر ایجاد بدخیمی و زخم بالا است. نحوه رویکرد به بیمارانی که کمتر از 55 سال سن دارند و فاقد عوامل هشدار دهنده هستند، بستگی به شیوع عفونت هلیکوباکتر پیلوری در جمعیت محلی دارد. در مورد افرادی که در مناطقی با شیوع کم هلیکوباکتر پیلوری (کمتر از 10درصد) سکونت دارند، درمان آزمایشی به مدت 4 هفته با داروهای سرکوب کننده اسید مثلاً با یک مهار کننده پمپ پروتون توصیه میشود، کهخ اگر مؤثر نبود، اکثراً از رویکرد آزمون و درمان استفاده میشود. وضعیت عفونت هلیکوباکتر پیلوری به کمک آزمون تنفسی اوره، اندازهگیری آنتیژن مدفوع یا آزمایش سرولوژی خون مشخص میشود. آنهایی که هلیکوباکتر پیلوری مثبت هستند جهت ریشه کنی عفونت درمان میشوند. در صورت بهبود علایم با هر یک از این رژیمها، نیاز به مداخله دیگری نیست. در مورد بیمارانی که دلر مناطقی با شیوع زیاد هلیکوباکتر پیلوری (بیش از 10 درصد) قرار دارند، رویکرد اولیه آزمون و درمان مورد نظر است که پیشنهاد میشود برای افرادی که به درمان هلیکوباکتر پیلوری جواب نمیدهند یا از نظر عفونت منفی هستند یک درمان آزمایشی بعدی با رزیم سرکوب اسید انجام شود. در هر کدام از این زیر گروههای بیماران، اندوسکوپی فوقانی برای آنها که علائمشان به درمان پاسخ نمیدهند، در نظر گرفته میشود.
آزمونهای بیشتر در صورت وجود سایر عوامل اندیکاسیون دارند. چنانچه خونریزی ذکر شود، به منظور رد کم خونی شمارش سلولهای خون در خواست میشود. برای غربالگری از نظر بیماریهای متابولیک آزمونهای بیوشیمیایی تیروئید یا اندازه گیری سطح کلسیم انجام میگیرد و آزمایشات سرولوژی خاص ممکن است مطرح کننده بیماری سلیاک باشد. در موارد شک به وجود علل مربوط به پانکراس و سیستم صفراوی، آزمونهای شیمیایی پانکراس و کبد در خواست میشود. در صورت یافت شدن اختلالات ممکن است با سونوگرافی یا CT شکم اطلاعات مهمی به دست آید. در بیماران مبتلا به دیسپپسی مشابه اختلالات پس از غذا در صورت شکست درمان دارویی اندازهگیری تخلیه معده را باید مدنظر قرار داد. در مورد مبتلایان به GERD به ویژه اگر مداخله جراحی مدنظر باشد، سینتی گرافی معده جهت گاستروپارزی انجام میشود. آزمون تنفس پس از خوردن کربوهیدرات میتواند کمبود لاکتاز، عدم تحمل دیگر کربوهیدراتهای رژیم غذایی یا رشد بیش از حد باکتریهای روده کوچک را نشان دهد.