مرگ خواندن: از کتاب تا اینستاگرام

22

حسین درخشان: این روزها شاهد بحرانی هستیم که پایه‌های تمدنی ایران را هدف قرار گرفته است. چیزی مهم در حال احتضار است و نشانه‌هایش را روز به روز آشکارتر می‌بینیم: مرگ »خواندن«.

مساله بسیار فراتر از رسیدن تیراژ کتاب‌های غیردرسی به ششصد، هفتصد نسخه (یا حتی نصف این رقم، به قول بعضی ناشران) است. تیراژ روزنامه‌ها و مجلاتی که چیزی برای خواندن دارند نیز به شدت رو به افول است. یارانه‌ها و کمک‌های دولتی اگر نبود معلوم نبود چندتای آن‌ها سرپا می‌ماندند. تعداد بازدیدکنندگان اغلب وب سایت‌ها و وبلاگ‌ها روز به روز با شیبی محسوس پایین می‌آید. همه‌ی ما روز به روز بیشتر وقت‌مان را در شبکه‌های اجتماعی اینترنتی و ابزارهای ارتباطی موبایلی می‌گذرانیم. بخشی از همین وقت را پیشتر صرف خواندن کتاب و روزنامه و مجله و وبلاگ می‌کردیم.

تا اینجایش کم و بیش مساله‌ای جهانی است. اما چیزی که باعث نگرانی در ایران است، مسیر حرکت ‌دسته‌جمعی و جوگیرانه‌ی ماست. حرکت از از کتاب به مجله و روزنامه، بعد به وبلاگ، سپس به فیس‌بوک، بعد به تویتر، و حالا به اینستاگرام. یعنی پله پله میزان خواندن ما با هر کدام از این رسانه‌ها، به دلیل اقتضای طبیعتشان، کمتر شده است. از هزاران کلمه به صدها و دهها و بعد به ۱۴۰ کاراکتر. ولی حالا، براساس تازه‌‌پرستی و بی‌وفایی‌ای که ویژگی اجتماعی نسل‌های ما شده است، موج در موج به سمت رسانه‌ای هروله می‌کنیم که بنیانش بر تصویر است، نه بر متن: چیزی به نام اینستاگرام.

شاید ایسنتاگرام اولین ابزار همه‌گیری است که برای استفاده از آن حتی به سواد خواندن و نوشتن نیازی نیست. بی‌سوادها هم می‌توانند ساعتها پای اینستاگرام وقت صرف کنند و در زندگی خصوصی یا عمومی آشنا و غریبه سرک بکشند. فقط کافی است معلول نباشند و بتوانند انگشت شست‌شان را حرکت دهند و صفحه را بالا و پایین کنند. اگر هم از تکه‌ای از زندگی کسی خوششان آمد، شکل قلب را که دیگر می‌شناسند. دو تا ضربه‌ی کوچک با شست کافی است تا آن را پسند کنند.

3-3-2015 7-41-13 PM

پس عجیب نیست که فلان هنرپیشه‌ی تلویزیون و بهمان خواننده‌ی موسیقی زیرزمینی نزدیک به یک میلیون نفر پی‌گیر داشته باشند. اما عجیب این است که چرا با وجود چهار و نیم میلیون دانشجو تیراژ اکثر کتاب‌های غیردرسی باید زیر هزار نسخه باشد، و هر چیزی که خواندنی است رو به افول است.

تصادف عجیب‌تر این است که ابزارهای اینترنتی‌ای که با آن‌ها می‌تواند متن نوشت تقریباً همه مسدودند، اما این یکی باز است. اینستاگرامی که حتی در آن نمی‌توان به بیرون از خودش لینک یا ارجاع داد. خودش است و خودش و آن‌قدر حسود است که یک لحظه توجه ما را به غیر از خودش برنمی‌تابد. اینستاگرامی که فقط می‌توان در آن تصویر یا ویدیو گذاشت. اینستاگرامی که دیدنی است، نه خواندنی.

کسی دشمن دیدن و شنیدن، یا مخالف رواج عکس و ویدیو نیست. هنرها و رسانه‌های بصری و تجسمی اتفاقاً اهمیت فراوانی برای ایران امروز دارند. اما چیزی که تمدنها را ساخته و پیش می‌برد تفکر است و ابزار تفکر هم کلمه است و توانایی خواندن و نوشتن آن.

هر چه فکر می‌کنم می‌بینم ریشه‌ی این بحران تازه نیست. از زمانی که رادیو و تلویزیون اختراع شد، این جنگ فرهنگی آغاز شد. جنگ بین رسانه‌‌ی غیر خطی کتاب با رسانه‌ی خطی تلویزیون. (غیرخطی به این معنی که متن را می‌توان از هرجایی خواند و فهمید، جهش‌های آنی به کلمات و جمله‌های قبلی و بعدی کرد، و در آن به دنبال واژه‌هایی خاص جستجو کرد، در حالی که در تصویر متحرک چنین امکانی نیست.)

اینترنت در ابتدا متن-محور بود. اما هرچه می‌گذرد انگار بیشتر شبیه به تلویزیون می‌شود. استریم و تایم‌لاین، مثل جریان بی‌توقف پخش تلویزیونی، چیزهای بی‌ربط و درهم برهم را کیلو کیلو جلوی چشمهایمان جاری می‌کنند. اول بیشتر متن‌های چند خطی بود، و حالا بیشتر عکس است و ویدیو. ویدیوهایی که انگار چشم دارند و تا نگاهمان در چشمشان می‌افتد خود بخود شروع می‌کنند به پخش شدن. همه‌ی شبکه‌های اجتماعی انگار دارند به سمت این ویدیوهای خودپخش‌شو می‌روند. به سمت تلویزیون یا چیزی شبیه به تلویزیون.

تلویزیون دارد احاطه‌مان می‌کند. رسانه‌های تلویزیون‌گرا، ستاره‌های تلویزیون‌ساخته، بشقاب‌های ماهواره‌ای، و کانال‌های رنگارنگ. و ما غافلیم که »خواندن« دارد اساساً ور می‌افتد.

3-3-2015 7-47-15 PM

برای ما که معجزه‌ی پیامبرمان، روشنفکرانه‌تر از هر دین دیگر، خواندنی است، و هنر غالب تمدنی‌مان (یعنی شعر) با متن سروکار دارد، نه تصویر، اعلام مرگ قریب‌الوقع »خواندن« باید انداممان را به لرزه درآورد.

منبع: همشهری جوان، ۹ اسفند ۱۳۹۳، شماره‌ی ۴۹۶

* این مقاله با تمایل و اجازه نویسنده مقاله در «یک پزشک» بازنشر می‌شود.


اگر خواننده جدید سایت «یک پزشک»  هستید!
شما در حال خواندن سایت یک پزشک (یک پزشک دات کام) به نشانی اینترنتی www.1pezeshk.com هستید. سایتی با 18 سال سابقه که برخلاف اسمش سرشار از مطالب متنوع است!
ما را رها نکنید. بسیار ممنون می‌شویم اگر:
- سایت یک پزشک رو در مرورگر خود بوک‌مارک کنید.
-مشترک فید یا RSS یک پزشک شوید.
- شبکه‌های اجتماعی ما را دنبال کنید: صفحه تلگرام - صفحه اینستاگرام ما
- برای سفارش تبلیغات ایمیل alirezamajidi در جی میل یا تلگرام تماس بگیرید.
و دیگر مطالب ما را بخوانید. مثلا:

۲۰ برنده عکاسی از طبیعت در سال ۲۰۲۲ در مسابقه عکاسی IPA

جوایز بین المللی عکاسی (IPA) در سال 2022 بار دیگر از مجموعه‌ای خیره کننده از عکس های طبیعت پرده‌برداری کرد که قلب و ذهن بینندگان در سراسر جهان را تسخیر کرده است. این تصاویر برنده استثنایی ما را به قلمروهای مسحورکننده طبیعت منتقل می‌کنند،…

این عکس‌ها را ببینید تا تصدیق کنید که افسوس‌ها (حسادت‌های) اینستاگرامی ما بسیار اوقات درست نیستند!

هر کسی ممکن است طور خاصی از اینستاگرام استفاده کند. یکی صفحات خبری را دنبال می‌کند، دیگری بیشتر صفحات کاری یا سرگرمی را. یکی به اخبار و عادات سلبریتی‌ها علاقه دارد و برخی‌ها هم همه آشنایان و اعضای خانواده و دوستان قدیم و جدید را دنبال…

بازیگران سریال به‌یادماندنی «آفیس» را در قالب تصویری گیم GTA یا سریال گیم آو ترونز ببینید!

سریال دفتر یا "The Office" یک سریال کمدی تلویزیونی محبوب آمریکایی بود که از سال 2005 تا 2013 پخش شد. این سریال توسط گرگ دانیلز ساخته شد و توسط ریکی جرویز و استفان مرچنت که در اصل نسخه بریتانیایی سریال را ایجاد کرده بودند، توسعه یافت. سریال…

اگر این سلبریتی‌ها به همان سبک و سیاق و بزرگسالی کوچک می‌شدند

البته سلبریتی‌ها مسلما عکس‌های اصلی دوران کودکی دارند. هر چند در مورد برخی ممکن است این عکس‌های کودکی اندک یا کم‌کیفیت باشند.اما تصور کنید برای بازتاب دادن وجود همان عوالم بزرگسالانه در دنیای کودکی یا همان اجزای مهم چهره، چهره بزرگسالان…

ریز علی خواجوی فرنگی‌ها: چگونه کیت شلی یک قطار را نجات داد؟

در سال 1901، راه آهن شیکاگو و شمال غربی، پل جدیدی را بر روی رودخانه Des Moines در بون، آیووا، در آمریکا افتتاح کرد. این پل رسماً پل راه‌ بون نام گرفت، اما اما مردم محلی به سرعت به آن لقب پل‌های بالای کیت شلی را دادند، به یادبود بانوی قهرمان…

عکس‌هایی از طراحی‌های داخلی و خارجی بسیار زیبا و بی‌نظیر

طراحی‌های داخلی و خارجی هم این روزها بسیار تکراری شده‌اند و فاکتورهایی مانند هزینه مواد، هزینه طراح و تخیل او و انتظارات سطح پایین کارفرماها از نظر کاربرد یا زیبایی‌شناسی آنها باعث می‌شوند که شاهد طراحی‌های تقریبا همسان در مجموع باشیم.…
آگهی متنی در همه صفحات
دکتر فارمو / شیشه اتومبیل / نرم افزار حسابداری / خرید سیلوسایبین / هوش مصنوعی / قیمت وازلین ساج / مقاله بازار / شیشه اتومبیل / قیمت ایمپلنت دندان با بیمه /سپتیک تانک /بهترین دکتر لیپوماتیک در تهران /بهترین جراح بینی در تهران / آموزش تزریق ژل و بوتاکس / دوره های زیبایی برای مامایی / آموزش مزوتراپی، PRP و PRF /کاشت مو / مجتمع فنی تهران /قیمت روکش دندان /خدمات پرداخت ارزی نوین پرداخت / درمان طب / لیست قیمت تجهیزات پزشکی / دانلود آهنگ / سریال ایرانی کول دانلود / دانلود فیلم دوبله فارسی /داروخانه اینترنتی آرتان /اشتراك دايت /فروشگاه لوازم بهداشتی /داروخانه تینا /لیفت صورت در تهران /فروش‌ دوربین مداربسته هایک ویژن /سرور مجازی ایران /مرکز خدمات پزشکی و پرستاری در منزل درمان نو /توانی نو / ثبت برند /حمل بار دریایی از چین /سایت نوید /پزشک زنان سعادت آباد /کلاه کاسکت / لمینت متحرک دندان /فروشگاه اینترنتی زنبیل /ساعت تبلیغاتی /تجهیزات پزشکی /چاپ لیوان /خرید از آمازون /بهترین سریال های ایرانی /کاشت مو /قیمت ساک پارچه ای /تولید محتوا /دانلود نرم افزار /
22 نظرات
  1. kamran می گوید

    با سلام

    ملتی که کتاب نمی خواند محکوم به تکرار تاریخ است

  2. پوری یا می گوید

    تلنگری بجا بود، ممنون
    متاسفم ک من هم جزئی از این خیل هستم ک کمترین میزان مطالعه رو دارم هرچند فعالیتی در شبکه های اجتماعی ندارم اما مطالعه ای هم ندارم جز چند وبلاگی ک سر میزنم و اخباری ک پیگیرم و مابقی فقط این مدیای مسخ کننده س که مارو پای تصاویر رنگیش نشونده و فریم بر فریم بر ذهن و روج ما میکوبه.
    هرچند مدتیه ک برای شروع چند رمان خوب گرفتم ک عادت خوندن رو دوباره در خودم جا بندازم ان شالله ک به هدفمند کردن این عادت هم برسم و برسیم.

  3. یک خواننده می گوید

    بسیار عالی بود متاسفانه فقط ایرانه که به این سمت میره و تمام کشور های غربی دارن خودشونو در برابر این پدیده مقاوم می کنن ما ایرانیا کلا در توهم مدرنیته زندگی میکنیم و دوست داریم فرهنگمون رو با دست خودمون از بین ببریم و بیخودی دم از ملی گرایی می زنیم

  4. armin می گوید

    دوست گرامی شرایط جامعه طوری شده که همه به دنبال پول برای امرار و معاش زندگی هستند اندک وقتی هم که میماند صرف اپلکیشن های موبایل مثل وایبر و اینستاگرام میشود که نسبت به مجله و کتاب های (گران قیمت در حال حاضر) رایگان می باشد و …
    وقتی قیمت هیچ چیزی ثبات نداشته باشه فکر و ذهن انسان هم رغبتی به مطالعه نمی دهد!

  5. عماد امامی می گوید

    لطفا امکانی فراهم کنید که مطالب سایت شما را از طریق نرم افزار اندروید به اشتراک گذاشت . ممنون .

  6. محمدرضا می گوید

    چاره چیه؟ اینکه مشکل و شناسایی کردیم خودش قدم مثبتیه اما کافی نیست،صنعت نشر تو یه دور باطل افتاده که روز به روز وخیم تر میشه
    علاقه و میل به مطالعه و کلا ارزش مطالعه کردن کم شده،اما از طرفی هم قیمت خیلی از کتاب ها که واقعاً محتوای خاصی ندارند زیاده
    از طرفی نبود قانون کپی رایت و اینکه راحت میشه اکثر کتاب های خوب رو تو نت پیدا کرد و از طرف دیگه کمبود های فرهنگی جامعه خودمون که برای مطالعه و کتاب ارزش چندانی قائل نیست،دست به دست هم داده تا با سرعت بیشتری در سراشیبی انحطاط فرهنگی بیافتیم

  7. محمدی می گوید

    بنظر من با توجه به اینکه همه چی داره به سمت کاربرد گرایی پیش میره، بهترین وسیله، وسیله ای یه که بهتر بتونه یاد بده، بطور مثال امروزه شاهدیم مردم آمریکای شمالی برای یادگیری بیشتر به یوتیوب مراجعه می کنند تا گوگل کردن!! باید توجه داشت که این روش به جای دادن توانایی نوشتن توانایی ارائه دادن مطلب رو تو افراد بالا می بره که بنظرم توانایی مطلوب تریه

  8. ا.پ.م. می گوید

    نویسنده‌ی این متن جناب «سردبیر:خودش» ئه یا فقط یک تشابه اسمی‌یه؟!
    اگه خودشه که واقعن خوشحالم…

  9. عليرضا می گوید

    این مطلب رو در سایت الف هم دیدم. این اقای حسین درخشان همان حسین درخشان معروف است که از زندان ازاد شده اند و قبلا ساکن کانادا بودند؟

    1. علیرضا مجیدی می گوید

      بله

  10. mehdi می گوید

    در حال حاضر برای کتاب خوان کردن مردم جامعه از بخش های دولتی و موسسات مربوطه انتظاری نیست،حداقل خودمون که می تونیم به اندازه ی توان مون کاری مفید انجام بدیم.مثلا دو هفته دیگه عید نوروز از راه میرسه و عیدی دادن ها هم شروع میشه،عیدی هایی که به نام بچه های معصوم هست و به کام پدر و مادرها!
    به جای این عیدی ها به بچه ها و یا حتی بزرگ تر ها کتاب هدیه بدیم تا کم کم به یه رسم خوب تبدیل بشه.

    1. محمدی می گوید

      حرف شما درسته، ولی این احتمال رو در نظر بگیرید که ممکنه کتابی که هدیه برده میشه مورد پسند نباشه، و همین مورد پسند نبودن این خطر رو پیش میاره که طرف مقابل فکر کنه شما چیز بی ارزشی براشون بردین.
      مشکل اصلی تمایل نداشتن به سمت مطالعه است بنظرم در درجه اول!!

  11. behnaz می گوید

    دختر دایی من 14 سالشه و وقتی باهاش حرف میزنم و میبینم همه حرف و ذهنش اینستاگرام و حتی یک لحظه به کتاب خوندن هم فکر نمیکنه و متاسفانه با این که مدرسه ای هم که میره یکی از بهترین مدارس تهران اما توی مدرسه هم بهشون در این مورد اموزش ندادند . واقعن غم انگیزه .

  12. mkaghazchi می گوید

    متاسفانه کاملا حقیقت داره و برای اکثر ما کاملا محسوس، ای کاش میشد برای این نابهنجاریها چاره ای اندیشید.
    متاسفانه در جوامعی مثل جامعه ما هیچگاه از ابزار مختلف فناوری استفاده درست نمیشه و این یک ضعف فرهنگی است!
    دور و تسلسل باطل

  13. علی شریعتی می گوید

    تا زمانی که وزارت ارشاد ما کاملاً دولتی اداره میشه و دولت‌های ما هم طبیعتاً هیچ دغدغۀ اساسی نسبت به فرهنگ ندارند همینه که هست…

  14. حميدرضا می گوید

    بسیار مطلب خوب و خواندنی بود ممنون

  15. علی محمد می گوید

    بیشتر از این که مبهوت این مطلب بشم درگیر مطالب ویکیپدیا در باره نویسنده شدم. اون جمله ی آخرو(برای ما که معجزه‌ی ….) هم که اصلا نفهمیدم یعنی چی!
    و درباره ی کتاب خوانی اینکه اینترنت (حتی همون اینترنت متن محور) قرار نبوده و نیست جای کتابو بگیره.
    متاسفانه نویسنده تمام تلاششو کرده که بگه تلویزیون و اینستاگرام در مقابل کتاب ایستادند و با نبودشون مردم کتاب خوان تر می شدند. کی میتونه اینو باور کنه؟!

  16. saeed می گوید

    خواندن کتاب ومتنهای طولانی دروسایل الکترونیکی خیلی هم بد نیست من امسال ۵٣کتاب نسبتا طولانی رامطالعه کردم که در حالت سنتی امکان خرید وخواندن آنهرادرموقعیت های خاص راپیدا نمی کردم.

  17. فرهاد می گوید

    کاملا موافقم . الان تمام دانشجو ها تو تمام رشته ها تو تمام دانشگاه ها فقط پاس می کنند و جزوه می خوانند و فاقد هر گونه توانایی هستند ! البته صد در صد استثنا هم داریم ولی از نظر آماری در مقابل اون عده حساب نمی شوند !
    خودم دانشجوی دانشگاه بوعلی سینا هستم و دوستام هم توی دانشگاه های مختلف هستند از دانشگاه شریف تا سطح پایین ترین دانشگاه کشور. اینو گفتم که فکر نکنید روی هوا دارم نظر می دهم!

  18. شهروند می گوید

    در ایران قشر عام و غالب جامعه در سطح اول هرم نیاز شناسی مزلو قرار گرفته است، در واقع این قشر نتوانسته خود را به سطح دو هرم که مستلزم برطرف شدن نیازهای سطح یک است برساند. بدین طریق رفتن شخص سطح یک هرم به سمت رفتارهای مستور سطوح بالای هرم چیزی جز هرج و مرج اجتماعی و بی بازده ای عملی عاید جامعه نمیکند. مشکلی که درحال حاضر به شدت گریبان گیر جامعه ایران هست.

  19. ammar می گوید

    حتی بدون حرکت انگشت شست هم میشه اینستاگرام کرد- فعل شده ؟

  20. یک ایرانی می گوید

    سریال های تلویزیون،سریال های ماهواره،فیسبوک،وایبر ،اینستاگرام و…. کتاب: کتابهای درسی که کاربردی در زندگی ما ندارند،کتابهای مفید: خریداری نمیشوند و طبیعتاً خوانده هم نخواهند شد.چی به سر ما اومده؟!

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

••4 5