عجیب ترین موجودات کره زمین : عروس دریایی زیبایی که طعمه خود را زنده زنده می بلعد!
بر روی این کره خاکی، با موجودات رنگارنگ بی شماری مواجه هستیم: طوطی های رنگارنگ، سوسک های رنگارنگ اما در عمق اقیانوس ها نیز موجودات رنگی متعددی وجود دارد. رنگ های درخشان و براقی که البته در تاریکی برای ما قابل مشاهده نیستند.
در اعماق اقیانوس موجود دیگری زندگی می کند به نام عروس دریایی شانه دار.
این موجودات که 150گونه آن شناسایی شده و حدود 40 تا 50 مورد آن همچنان منتظر نامگذاری هستند، با ضربات ساختارهای مویی شکل خود به نام مژک حرکت می کنند. وقتی در معرض نور سفید قرار می گیرند، مژگ هایشان, آن را به رنگ هایی با طول موج مناسب می شکند که در نتیجه رنگین کمان بسیار درخشان و جالب توجهی تولید می شود اما نباید فریب این زیبایی را خورد. عروس دریایی شانه دار با ضربه های فوق سریع خود، یکی از شکارچی های ماهر دریایی است که بعد از شکار تمامی جانوران ریز نظیر پارو پاها و خرچنگ های کوچک، آنها را به صورت زنده می بلعد.
جالب است بدانید نمایش رنگین کمانی زمانی آغاز می شود که این موجودات تحت تاثیر نور سفید الکتریکی بسیار قوی قرار بگیرند. در حیات وحش، این اتفاق احتمالا هیچ وقت رخ نمی دهد و این نور الکتریکی فقط ممکن است به وسیله زیردریایی های اکتشافی به طرف آنها تابیده شود. به نظر زیست شناسان، این پدیده از نظر اکولوژیکی فاقد مفهوم است و در واقعه نوعی پدیده جانبی است که ما انسانها مسبب آن هستیم. حتی وقتی که عروس دریایی شانه دار در نزدیکی سطح آب هم بیاید این پدیده ی نورهای رنگین کمانی بر روی پوستش به وجود نخواهد آمد مگر اینکه در معرض نوری مصنوعی قرار بگیرند.
عروس دریایی شانه دار در اصل عروس دریایی نیست، در واقع دارای نژاد یا راسته کاملا متفاوتی است. این موجود بر خلاف عروس های دریایی، با دهان باز شنا کرده و طعمه های خود را قورت می دهد. آنها در واقع دارای نوعی شاخک های حساسی هستند که از آنها برای گرفتن طعمه استفاده می کنند اما به جای داشتن پوشش هایی به نام نماتوسیست همراه با نیش های نیزه مانند، سلول های اختصاصی آنها قادر به ترشح نوعی ماده چسبناک است.
شانه داران از شکارچیان عروس های دریایی هم محسوب می شوند. به محض اینکه عروس دریایی با شاخک های حساس شانه داران برخورد می کند، با سرعت حیرت انگیزی آن را تکان می دهد و می بلعد. با این حال علیرغم این سرعت زیاد، شاخک های شانه داران واقعا ظریف و شکننده هستند، اگر به آنها دست بزنید، فورا از بین می روند.
می توان شانه داران را بر حسب نوع تنه و شیارهای اکولوژیکی دسته بندی کرد. یکی از گونه های کروی، که به خارتوت دریایی معروف است دارای شاخک های حساس طویلی است که به کمک آنها طعمه های کوچکی مانند پاروپا ها را شکار می کند. برخی از آنها هم شبیه هواپیماهای دو باله، به نام چند لوبه هستند که همانند گردگیر می چرخند. آنها به جای استفاده از شاخک های حساس خود، از دهان خود برای بلعیدن طعمه استفاده می کنند. با این حال گونه های دیگری نیز وجود دارد که مژک های خود را به دندان های دندانه دارتبدیل کرده اند. آنها می توانند به تدریج خود را بالا کشیده و قطعه ای بزرگ از شکار خود را به دندان بگیرند.
هادوک معتقد است می توان آنها را به عنکبوت شبیه ساخت. زیرا عنکبوت ها دارای تارهای چسبناکی هستند؛ آنها بعد از تنیدن تار و کمین کردن در همان نواحی، شکار خود را به دام میاندازند.
نکته جالب توجه درمورد شانه داران این است که شانه داران اگرچه دارای سیستم عصبی هستند، اما فاقد مغز هستند. از همه جالب تر اینکه، دانشمندان موفق به شناسایی نوعی گونه از آنها شده اند که نورون های خود را بر خلاف سایر گونه ها تولید میکند. تاریخچه تکاملی شانه داران، روندی طولانی داشته است و همچنان جزء یکی از موضوعات بحث بر انگیز است.
آنها دارای سنسورهایی هستند که به کمک آنها نور و جهات بالا و پایین، لمس و مزه را حس می کنند. اما یکپارچه سازی اطلاعات توسط مرکز پردازش مرکزی انجام نمی شود. در اصل این اطلاعات به کمک نوعی از شبکه عصبی که به نحو کاملا ساده و پیش پا افتاده ای به هم متصل شده اند، پردازش می شوند.
به کمک این سیستم، عروس دریایی شانه دار می تواند رفتارهای کلیشه ای از خود بروز دهد، به عنوان مثال، وی به طور غریزی می داند به محض برخورد طعمه با شاخک های حساس وی، بچرخد تا بتواند طعمه را وارد دهان خود کند. در واقع وی همانند یک هواپیمای خودکار عمل می کند.
امروزه، در آبهای عمیق، جایی که حدود 90 درصد از موجودات از خود بیولومینسانس ساطع می کنند، شکار چنین موجوداتی می تواند به صورت ناخواسته توجه دیگران را به خود جلب کند. نوری که از عروس های دریایی شانه دار ساطع می شود، به رنگ آبی و یا آبی-سبز و به صورت امواج آبشاری بسیار درخشان است. اما اگر نوعی پاروپای درخشان بلعیده باشند، بارقه نور موجود در درون آنها باعث می شود خود توسط سایر موجودات هدف قرار بگیرند بنابراین جهت حل این مسئله، بسیاری از گونه های شانه داران که در آبهای عمیق زندگی می کنند، روده های خود را به رنگ قرمز در می آورند و یا اینکه کل بدن خود را قرمز می کنند. رنگ قرمز در طیف نوری کمترین و ضعیف ترین نور قابل مشاهده است. بنابراین دلیل اینکه عروس دریایی شانه دار خود را به رنگ قرمز در می آورد، این است که رنگ قرمز قادر به جذب تمامی رنگ ها به جز قرمز است، بنابراین در اعماق آب که هیچ نوری وجود ندارد، به رنگ سیاه دیده می شوند. همانطور که مشاهده می شود انطباق پذیری چنین موجود ظریف و شکننده ای به نحو بسیار ماهرانه ای انجام شده است تا از دید دشمنان پنهان بماند.
دنیای پر رمز و راز و ناشناخته ی اعماق اقیانوس ها همیشه شگفتی هایی برای ساکنین خشکی دارد.
سپاس جناب ضیاء!