چه کسی دستگاه فتوکپی را اختراع کرد؟

یکی از چیزهایی که بسیار به آن عادت کرده‌ایم، تا آن حد که گویی از اول وجود داشته و مخترع خاصی نداشته است، فتوکپی است. آیا تا به حال فکر کرده‌اید که در طول عمرتان چند بار از اسناد و مدارکتان فتوکپی کرده‌اید؟

در ایران و نیز بسیاری از جاهای دیگر البته تا مدت‌ها، از «زیراکس» هم برای اشاره به فتوکپی استفاده می‌شد. زیراکس در واقع نامی است که نخستین شرکت سازنده فتوکپی به محصول تجاری‌اش داده بود.

در اینجا داستان جالب اختراع فتوکپی را با هم مرور می‌کنیم:

چستر کارلسون، همچون هزاران نفر دیگر، در آرزوی اختراع چیزی بنیادی و ماندگار بود. او برای رسیدن به هدف، در مؤسسه فناوری کالیفرنیا ثبت‌نام کرد و تهیه شهریه چند صددلاری آن را به با قرض گرفتن از جاهای مختلف به جان خرید، تا جایی که زمانی که فارغ‌التحصیل شد، حدود 1500 دلار بدهی به بار آورد. اما اختراع‌های اولیه او، چیزهای قابل اعتنایی نبودند: بطری، مسواکی که قسمت فرچه آن قابل تعویض بود.

اما در حین ثبت همین اختراع‌های مختلف، روند دشوار ثبت اختراع و پتنت‌ها، چستر کارلسون را که مبتلا به التهاب مفاصل هم بود و تهیه نسخه‌های متعدد پتنت‌ها با فرایند دستی برایش دشوار بود، به فکری انداخت:

چه می‌شود که جعبه جادویی‌ای اختراع شود که با فشار یک دکمه، از روی اسناد، چند رونوشت برابر با اصل بگیرد!

کارهای تئوریک این اختراع را البته فیزیکدانی مجارستانی به نام پال سلنی، انجام داده بود. کارلسون با مطالعه آن نوشته‌ها، بر آن شد که این دستگاه را در عمل بسازد. به همین خاطر آشپزخانه منزل خود را تبدیل به آزمایشگاه کرد و بعد مدت‌ها کار تمام‌وقت و در شرایطی که یک بار منزل تا آستانه سوختن هم پیش رفته بود، توانست موفق شود:

در سال 1938، او توانست، نخستین دستگاه فتوکپی را بسازد. اما در کمال تعجب شرکت‌های بزرگی مثل IBM یا روی خوشی به این اختراع نشان ندادند. کار بر کارلسون دشوار شد، بحران زندگی او را فراگرفت و همسرش هم او را تنها گذاشت. تا اینکه شرکتی به نام هالوید، متوجه اهمیت دستگاه شد و از به زودی میلیون‌ها دستگاه از اختراع او ساخته شد.

شرکت هالوید می‌خواست که نام تجاری جذابی برای این اختراع انتخاب کند، به همین خاطر دو واژه یونانی زیروس به معنی خشک و گرافوس به معنی نوشتن را با هم ترکیب کرد تا واژه زیروسگرافی ساخته شود. این کلمه با کمی تغییر، همان زیراکس مشهور شد.

این نخستین نوشته‌ای است که از روی آن فتوکپی شد:

فرایند زیراکس که به خاطر متمایز شدن‌اش از روند عکاسی روتین که محتاج به ظهور با مواد شیمیایی مایع بود، «خشک» نامیده شده بود، به صورت مختصر و مفید این است:

تصویر نوشته و سند دلخواه روی یک صفحه باردار با بار منفی یا نگاتیو، بازتاب داده می‌شود، بغد ذرات پودری با بار مثبت به قسمت‌های تیره این نگاتیو می‌چسبند، ولی به قسمت‌های روشن اتصال پیدا نمی‌کنند.

مدل‌های اولیه زیراکس، البته کُند بودند، تا آن حد که برای گرفتن یک کپی، نیاز به یک دقیقه وقت داشتند، اما در سال‌های بعدی با ارائه مدل‌های جدید، این روند، بسیار سریع‌تر شد.

در این میان مدل 914 زیراکس، بسیار مشهور شد، این مدل در سال 1959 ارائه شد و آنقدر موفق بود که تا ظرف دو سال 60 میلیون دلار و تا پایان سال 1965، حدود 500 میلیون دلار سود برای شرکت به ارمغان آورد.