آیا ترامپ را می‌توان با کاراکتر «میول» در «بنیاد» ایزاک آسیموف مقایسه کرد؟

پیش‌تر هم برایتان نوشتم که بعد از روی کار آمدن ترامپ، قشر روشنفکر جامعه آمریکا، مثل بقیه اقشار نگون‌بخت دیگر کشورها، در فاز مطالعاتی و تفکر در مورد چرایی این امر است و در حال حاضر تعداد کسانی که می‌کوشند که با ادبیات خود را تسکین بدهند و در مسئله مداقه کنند و در پی راه حال باشند، بسیار زیاد شده است.

چیزی که این شهروندان آمریکایی دگراندیش را نیرو می‌دهد، کتاب‌های پادآرمانشهری یا دیستوپیایی هستند. درست به همین خاطر است که در حال حاضر میزان فروش کتاب‌هایی مثل 1984 و یا دنیای قشنگ نو زیاد شده است.

اما سایت مشیبل در مقاله زیبایی، به یک اثر مغفول در زمینه بررسی پادآرمانشهرها پرداخته است.

متأسفانه هنوز که هنوز است، کسی نوع خاص جهان‌نگری آسیموف را در کتاب‌هایش جمع‌بندی نکرده است و خیلی‌ها کتاب‌های او را آثار مخصوص نوجوان‌های می‌دانند که در آنها صحبت از مسافرت‌های فضایی و روبات‌ها و مسائل فناوری می‌شود. در صورتی که بینش آسیموف بسیار ژرف‌اندیشانه بود.

باید بگویم که هنوز خاطره روزهایی که من سری بنیاد آسیموف را می‌خواندم، در ذهنم برجسته است. بنیاد اثری است که دست‌کم ارزش یک بار خواندن دوباره را دارد و کسی چه می‌داند شاید اگر روزی توفیق مطالعه آن به دست داد، شاید با یادداشت‌برداری بتوانم کتابچه‌ای در تحلیل نکات جالب آن بنویسم. امیدوارم که آن فراغت پیش بیاید.

البته ما در آرزوی روزی هستیم که جوناتان نوالان به وعده خود عمل کند و همان طور که خودش گفته بعد از فارغ شدن از ساخت سریال وست‌ورلد، بنیاد آسیموف را برای شبکه HBO بسازد. تصور می‌کنم که سال‌ها برای تحقق این رؤیا باید صبر کنیم.

اما نویسنده سایت مشیبل، نکته جالبی را به یاد ما آورده است. او در مقاله خود نوشته است که کاراکتر «میول» سری بنیاد یاد کرده است و شرایط او را با ترامپ مقایسه کرده است.

سری بنیاد آسیموف را به یاد بیاورید: امپراتوری در حال فروپاشی است و هری سلدون در این میان با پیشبینی‌های متکی به دانش خود، سعی می‌کند آینده را پیشبینی کند و راهی پیدا کند تا دوره هرج و مرج متعاقب فروپاشی ناگزیر، به حداقل ممکن برسد.

خود هری سلدون می‌میرد، اما پیشبینی‌ها و راهکارهایش را در قالب هولوگرام‌هایی برای آیندگان به جا می‌گذارد.

اما در این میان، یکی از پیشبینی‌ها اشتباه از آب درمی‌آید. او نمی‌تواند ظهور یک دیکتاتور را پیشبینی کند. (همان طور که خیلی برد ترامپ را اصلا محتمل نمی‌دانستند.)

میول شخصیت عجیب و غریبی است که متعاقب یک جهش یا موتاسیون ژنتیکی بسیار نادر، توانایی بسیار شگفت‌انگیزی پیدا کرده، اینکه فکر خود را در ذهن دیگران بکارد و از آنها برده بسازد. فرمانبرداران او به خشنودی ظاهری می‌رسند و در دل مخالفان او، یأس فوران می‌کند.

در این میان یک پیشرفت فناوری در دست میول، او را تبدیل به موجودی خوفناک‌تر می‌کند. به کمک این پیشرفت او می‌تواند به کمک یک ابزار موسیقیایی، قدرت تغییر ذهن خود را بسیار تقویت کند. (اوه! وسیله موسیقیایی هیپنوتیزم کننده را مقایسه کنید با شبکه‌های اجتماعی تخدیرکننده که ما را احاطه کرده‌اند و به جای دانش‌افزایی، ذهن‌ها را تنبل و پررخوت کرده‌اند و اخبار دروغ به خورد آنها می‌دهند!)

میول به کمک این قدرت، خیلی سریع کهکشان‌گشایی می‌کند و به قدرت بسیار زیاد می‌رسد، اما میول تنها کسی نیست که چنین قدرت‌های ذهنی‌ای دارد، یک دسته مخفی از حافظان کهکشان هم هستند که توانایی تأثیر بر ذهن‌ها را دارند … (این دسته را می‌توانید مقایسه کنید با ژورنالیست‌های باهوش و تأثیرگذار و سیاسیون معدود آرامانگرای عصر ما)

میول سرانجام شکست می‌خورد. او یک سوپرمن نبود. میول مثل بیشتر دیکتاتورها، توانایی مغزشویی و پیدا کردن یاران و سربازان گوش به فرمان را داشت.

در اینجا می‌رسیم به چند جمله کلیدی هوشمندانه از آسیموف:

او در رمان خود نوشته که اطاعت ار سر ترس فرمانبرداران از میول خودکانه یا حتی احترامی که آنها به او می‌گذاشتند، یک مشکل عمده داشت:

این اطاعت مصنوعی بود و آن شور و نشاط ذاتی را نداشت. او نمی‌توانست همین اطلاعت را در کسانی که تحت مغزشویی او قرار نگرفته بودند، برانگیزد.

و اینجا بود که متوجه یأس و تنهایی غریب میول، در عین داشتن آن همه قدرت می‌رسیدیم.

تنهایی میول، در عین داشتن همه یک ابزار کنترل ذهن شگفت‌انگیز، من را ناگزیر به یاد مقاله درخشان شروع و پایان توتالیتاریسم ایوان کلیما می‌اندازد.

از تعارف‌ها که بگذریم، این روزها خواندن یک پست ساده وبلاگی برای خیلی‌ها دشوار شده، اما اگر در دوره درخشان وبلاگستان فارسی بودیم، می‌توانستم تصور کنم که کسی بعد از خواندن این مقاله به صرافت خواندن سری بنیاد آسیموف بیفتد یا مقاله کوتاه ایوان کلیما را جستجو کند و در آن اندیشه کند!