معرفی کتاب: استرالیا
نویسنده : تری جی. جردن
مترجم : حسین بحری
مقدمه
استرالیا کشوری هم غریب و هم آشناست. اگر جهانگردی به استرالیا سفر کند، چیزهای زیادی باعث می‌شود که احساس در خانه بودن به وی دست دهد و مواردی دیگر وجود دارد که او تصور کند در سرزمینی رؤیایی است.
استرالیا کشوری ثروتمند، انگلیسی‌زبان، و با معیارهای بالای زندگی است. در قرون گذشته اروپاییان مهاجر، به‌خصوص از جزایر بریتانیا، در حالی که در قاره جدیدی در دوردست‌ها ساکن می‌شدند، استرالیا را به صورت مهاجرنشین درآوردند. در آن دوران به بومیان اولیه توجهی نشد و جمعیتشان بر اثر بیماری و جنگ تقلیل یافت. استرالیا منابع طبیعی فراوان و سرزمین‌های گسترده‌ای برای ایجاد مزارع، چراگاه‌ها، شهرک‌ها، و شهرهای جدید در اختیار دارد.
بیش‌تر استرالیایی‌ها مسیحی پروتستان و تعداد اندکی از آنها کاتولیکند. این کشور قوانین مهاجرتی خود را در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ تغییر داد تا اجازه دهد تعداد زیادی از آسیایی‌ها و دیگر غیرسفیدپوست‌ها وارد این کشور و شهروند آن شوند.
مساحت استرالیا حدود ۸ /۷ میلیون کیلومتر مربع است. این کشور از شرق به غرب امتداد یافته و در چندین منطقه زمانی قرار گرفته است.
فرهنگ رایج
فرهنگ استرالیا شباهت‌های زیادی به فرهنگ رایج در کشورهای غربی دارد. فروشگاه‌های زنجیره‌ای پخت غذای حاضری مانند پیتزا هات، کنتاکی فراید چیکن، و مک‌دونالد در استرالیا نیز دیده می‌شود. استرالیا دارای آسمان‌خراش، دستگاه‌های خودپرداز، تابلوهای هشداردهنده میزان جرم در محله‌ها و شهرک‌های حومه‌ای است که اغلب منازل این محله‌ها و شهرک‌ها تک‌واحدی مستقلند. استرالیا همچنین دارای رودیو، (۱) پمپ بنزین‌های سلف‌سرو، کباب منقلی (باربکیو) در حیاط خلوت منازل، و فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌های زنجیره‌ای است که زیرمجموعه همان فروشگاه‌های زنجیره‌ای رایج در غربند.
استرالیا از عمده کشورهای دارای صنعت فیلم است. نیکول کیدمن، تونی کولت، راسل کرو، مل گیبسون، و پائول هوگان از جمله هنرپیشگان سینمایی مشهور استرالیا هستند. ارول فلین، ستاره پرشور فیلم‌های دهه ۱۹۳۰، اهل ایالت تاسمانی استرالیا بود.
واحد پول استرالیا دلار و هر دلار صد سِنت است. استفاده از خودرو برای حمل و نقل شخصی در استرالیا رایج است و بزرگراه‌های خوبی با پارک‌هایی در حاشیه جاده وجود دارد. در این کشور مراکز خریدی با نام‌هایی چون «گیت‌وی پلازا»(۲) وجود دارد. این کشور همچنین درگیر مبارزه با اعتیاد به مواد مخدر، مشکل نوجوانان فراری و خودکشی نوجوانان است.
ورزش
استرالیایی‌ها عاشق ورزشند. برخی از بازی‌ها و فعالیت‌های ورزشی رایج عبارتند از: تنیس، اسکی، شنا، گلف، مسابقه قایق‌های بادبانی، موج‌سواری، چادرزنی، دویدن آهسته و پیاده‌روی. گرِگ نورمن، اهل ایالت کوینزلند، مدت‌های مدیدی چهره درخشان و ماندگار در مسابقات دوره‌ای گلف حرفه‌ای بوده است.
استرالیایی‌ها علاقه بسیاری به مسابقات اسب‌دوانی دارند. بزرگسالان استرالیایی بیش از بزرگسالان کشورهای دیگر در فعالیت‌های ورزشی غیرحرفه‌ای شرکت می‌کنند. آنها به جای بیسبال، کریکت بازی می‌کنند و بولینگ روی چمن را به بولینگ سالنی ترجیح می‌دهند. فوتبال استرالیایی نیز از ورزش‌های خشن رایج در این کشور است. بسکتبال و هاکی روی یخ اهمیت چندانی برای استرالیایی‌ها ندارد.
ویژگی‌های منحصر به فرد استرالیا
از ویژگی‌های منحصربه‌فرد استرالیا این است که تنها کشورِ جهان است که شامل کل یک قاره می‌شود. کشور استرالیا همان سرزمین قاره استرالیاست. با این حال جمعیت آن کم و اندکی بیش از بیست میلیون نفر است. این امر عمدتا به این دلیل است که قسمت اعظم استرالیا از بیابان تشکیل شده است.
استرالیا به علت جمعیت خیلی کم تنها به شش ایالت تقسیم شده: کوینزلند، ویلز جدید جنوبی، ویکتوریا، تاسمانی، استرالیای جنوبی و استرالیای غربی. واحد اداری هفتم، سرزمین وسیع شمالی، هنوز ایالت نشده است. به‌علاوه، سرزمین مُجزای پایتخت استرالیا (اِی‌سی‌تی)(۳) ــ منطقه‌ای مستقل از ایالات ــ مقر پایتخت ملی یعنی کانبراست و این سرزمین نیز جایگاه ایالت را ندارد.
عرض جغرافیایی
حدود نیمی از سرزمین استرالیا در مناطق استوایی یعنی نزدیک استوا و شمال مدار رأس‌الجدی است. مردم ساکن ایالت کوئینزلند در گفتگوهای خود از «شمال استوایی» ایالتشان صحبت می‌کنند. همچنین، آب و هوای واقعا سرد در استرالیا وجود ندارد.
موقعیت جغرافیایی
برخلاف اروپا که در نیمکره شمالی قرار دارد، استرالیا در نقطه متقابل قرار گرفته است. استرالیا در نیمکره جنوبی، درست در طرف مقابل زمین از سمت جزایر بریتانیا و مابقی اروپا واقع شده است. خود واژه «استرالیا» به معنی «سرزمین جنوبی» است. استرالیایی‌ها می‌گویند که در «زمین وارونه» زندگی می‌کنند.
این بدان معنی است که در استرالیا تابستان و زمستان، بهار و پاییز برعکس مناطق نیمکره شمالی است. کریسمس و آغاز سال نو میلادی در ابتدای تابستان است. ماه ژوئن نشانه شروع زمستان است. همچنین اقیانوس آرام در ساحل شرقی استرالیا و اقیانوس هند در ساحل غربی آن است.
مهاجران اولیه انگلیسی، ایرلندی و دیگر اروپاییانی که ساکن استرالیا شدند مسافتی بس طولانی را طی کردند تا وطن جدیدی بیابند. آنها به قاره‌ای پرت در گوشه دورافتاده‌ای از جهان رفتند. دوری از اروپا برای آنان نگران‌کننده بود.
زیستگاه
گیاهان و حیوانات بومی استرالیا در نظر مهاجران اروپایی با آنچه از قبل می‌شناختند بسیار متفاوت بود. آنها به جای جنگل‌های بلوط یا کاج، صدها نوع اوکالیپتوس یا درختان «صمغی» یافتند. به جای گوزن، خرس، و سگ آبی، با حیوانات کاملاً عجیبی چون کانگورو، کوآلا، وامبَت (۴) و ایمو (۵) مواجه شدند.
گویش انگلیسی
در کشور استرالیا، زبان انگلیسی تا حدودی متفاوت با گویش آمریکایی صحبت می‌شود. تلفظ واژگان تودماغی‌تر است. واژگان زیادی به‌خصوص در مورد اسم شهرها، نهرها، حیوانات و گیاهان از بومیان اولیه اقتباس شده است. نتیجه آن اسم مکان‌هایی چون «کوبر پدی»، «واگا واگا»، «گوندی‌ویندی» و «گِرِبن گولن» است. مثلاً نام آخر در زبان بومی محلی به معنی «نهرهای کوچک» است.
صحبت‌های معمول روزانه هم ممکن است گیج‌کننده باشد. Ta به معنی «thank you» (متشکرم) است؛ billabong دره‌ای بیابانی با بستر هموار است که گاهی پر آب می‌شود؛ brumbie نوعی اسب وحشی است؛ sultana یعنی «کشمش»؛ و sheila به معنی «زن» است؛ اصطلاح road plant به رانندگان هشدار می‌دهد که جلوتر، جاده در دست تعمیر است. roo bar وسیله‌ای محافظتی در جلو اتومبیل است که مانع خسارت رادیاتور و چراغ جلو در صورت تصادف با کانگوروهاست؛ و جمع‌آوری دام‌ها را «muster» (احضار کردن) می‌گویند.
همچنین استرالیایی‌ها اغلب در سخنان و اشاراتشان، اگر نگوییم رک‌تر اما از مردم بسیاری کشورها صریح‌ترند. مثلاً، در خیلی از کشورها هرگز کسی با علائم رسمی راهنمایی و رانندگی در بزرگراه‌ها چون «آروم‌تر ابله» یا «اگه مستی و می‌رونی بدون که یه احمق تمومی» مواجه نمی‌شود ــ اما چنین مواردی در استرالیا وجود دارد.
رفتن به شنا
استرالیایی‌ها عاشق شنا کردن هستند. آنها روش‌های بسیاری در المپیک ابداع کرده‌اند. تا جایی که یکی از سبک‌های شنا «کرال استرالیایی» نامیده می‌شود. اگرچه شنا در استرالیا شاید کمی متفاوت باشد. شناگران باید در سواحل استوایی زیبا و بکر نزدیک داروین بیرون از آب بمانند ــ در آن‌جا نیش عروس دریایی ممکن است شخص را به هلاکت برساند. همچنین شناگران باید مراقب کروکودیل‌های عظیم‌الجثه آب‌های شور باشند.
به‌علاوه دستورالعمل‌هایی برای استفاده از استخرها وجود دارد که لازم‌الاجراست. روی تابلویی در ورودی استخر عمومی شهر کوچک مارلبرو در ایالت کوینزلند نوشته شده:
شنا بدون تاپ ممنوع.
شنا با پوست زخمی ممنوع.
ادرار در استخر ممنوع.
هل دادن ممنوع.
حرکات تند ممنوع.
بازی با توپ ممنوع.
رانندگی با اتومبیل
استرالیایی‌ها مانند انگلیسی‌ها در سمت چپ جاده رانندگی می‌کنند. البته این بخش کوچکی از تضاد موجود با رانندگی در بسیاری از کشورهاست. تقریبا هیچ آزادراهی در محدوده شهرها وجود ندارد اما در عوض عمده آزادراه‌ها به نواحی روستایی محدود می‌شوند. تعداد کمی چراغ قرمز وجود دارد اما در عوض رانندگان اغلب با میدان مواجه می‌شوند. حق تقدم با ماشین‌هایی است که زودتر به میدان رسیده‌اند و رانندگان باید با روشن کردن چراغ راهنما نشان دهند که مایل به دور زدن میدانند یا آماده خروج از آن.
در نواحی‌ای که جمعیت پراکنده وجود دارد، «قطارهای جاده‌ای» را می‌توان مشاهده کرد. این قطارها کامیون‌هایی‌اند که تا پنج تریلر را به دنبال خود می‌کشند. شاید عبور از کنار قطارهای جاده‌ای خیلی هیجان‌انگیز باشد.
یکی از قوانین جاده‌ای در ملبورن این است که اگر راننده‌ای بخواهد در یک تقاطع به سمت راست بپیچد (معادل گردش به چپ در کشورهای دیگر)، باید به منتهی‌الیه خط چپ خود برود، در کناره تقاطع بایستد تا چراغ زرد شود، و سپس به‌سرعت از تمام خطوط بگذرد و به راست بپیچد. این قانون فقط در ملبورن رعایت می‌شود و پیروی از آن در سیدنی یا شهرهای دیگر منطقی نیست.
صرف غذا بیرون خانه
اگر جهانگردی در استرالیا بخواهد چیزی بخورد، ممکن است به صورت اتفاقی به پیتزافروشی برود. این‌جاست که مسافران باید مراقب باشند. انتخاب غذا در استرالیا در مقایسه با دیگر کشورها ممکن است خیلی متفاوت باشد. استرالیایی‌ها معمولاً بدون سؤال کردن از مشتری تخم‌مرغی نیمرو را روی پیتزا می‌اندازند.
منطقه‌ای که استرالیا در آن واقع شده است
02
استرالیا تنها کشور جهان است که یک قاره کامل را تشکیل می‌دهد. اقیانوس آرام در ساحل شرقی و اقیانوس هند در ساحل غربی آن قرار دارد. از آن‌جا که استرالیا در نیمکره جنوبی قرار گرفته، فصول سال در آن برعکس فصول در نیمکره شمالی است.
صبحانه هم به همان اندازه ممکن است نگران‌کننده باشد. به‌ویژه باید مراقب نوعی چاشنی به‌ظاهر بی‌ضرر به نام «وجمایت» بود که روی نان برشته می‌مالند. وجمایت به مفهوم واژه شور عمق کاملاً جدیدی می‌بخشد.
امپراتوری بریتانیا
استرالیا به‌رغم دوری از امپراتوری بریتانیا، از دیرباز جایگاه خود را در آن یافته است و اگرچه کشوری کاملاً مستقل است، مانند کانادا «مشترک‌المنافع»(۶) با بریتانیاست. ملکه یا پادشاه انگلستان حاکم صوری استرالیاست.
با این حال استرالیا به طور روزافزونی خود را کشوری در حوزه آسیا ـ اقیانوس آرام می‌داند. همان گونه که روابط تجاری دیگر کشورها با کشورهایی چون ژاپن، چین، هند، و اندونزی تقویت شده، روابط استرالیا نیز با این سرزمین‌ها تحکیم شده است. با ضعیف شدن روابط با اروپا، بیش‌تر این روابط حالت تشریفاتی و عاطفی به خود گرفته‌اند.
استرالیا با آمریکا از مدت‌ها پیش و از جنگ جهانی اول متحد بوده است. استرالیایی‌ها در اقیانوسیه دوشادوش سربازان آمریکایی در جنگ جهانی دوم و همچنین در جنگ‌های کره و ویتنام جنگیدند.
استرالیا همسایه اندونزی، پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان جهان، است. در دوازدهم اکتبر ۲۰۰۲ هنگامی که تروریست‌ها در شهرک کوتا در جزیره بالی اندونزی کلوب شبانه‌ای را که پر از گردشگر بود، با بمب منفجر کردند، بیش از هشتاد استرالیایی بین کشته‌ها و مجروحان بودند. پیش از آن رویداد وحشتناک، استرالیایی‌ها باور داشتند که جدایی نسبیشان (به لحاظ جغرافیایی) از آنها در برابر تروریسم محافظت می‌کند.
موضوعاتی برای فصل‌های پیش رو
با خواندن مقدمه‌ای که گفته شد، به مطالعه دقیق‌تری در باره استرالیا خواهیم پرداخت. ده موضوع اصلی حاکم بر فصل‌های بعدی عبارتند از: کشور ـ قاره؛ قلب سرخ؛ قلب خشک؛ هلال سبز؛ زندگی گیاهی و جانوری منحصربه‌فرد؛ بومیان اولیه؛ فرهنگ انگلیسی ـ سلتی؛ استرالیا: یکی یا چند تا؟؛ مهاجران «جدید»؛ زندگی شهری؛ و زندگی مناطق «بوته‌زار» و «دورافتاده».
03
اولورو (صخره آیرز)، نشان معروف منطقه دورافتاده، از ماسه‌سنگ سرخ تشکیل شده است. این بیابان‌های وسیع اکثر مناطق مرکز استرالیا را فرا گرفته‌اند، رنگ سرخی دارند و «قلب سرخ، قلب خشک» کشور نامیده می‌شوند.
۱. زیستگاه استرالیایی
زیستگاه ــ یا جغرافیای طبیعی ــ استرالیا منحصربه‌فرد و عجیب است. مهاجران اهل جزایر بریتانیا این محیط را با هر آنچه از قبل می‌شناختند بسیار متفاوت دیدند. شاید بیش‌ترین سازگاری مورد نیازشان وفق دادن خود با آب و هوا بود. نه‌تنها فصول سال وارونه بودند، بلکه نوع آب و هوا نیز عمدتا برای آنها ناآشنا بود.
قلب سرخ، قلب خشک
بارزترین ویژگی آب و هوای استرالیا پهنه وسیع بیابانی به نام «قلب سرخ، قلب خشک» است که در مرکز این قاره گسترده شده. برخی مردم، استرالیا را «قاره بیابانی» می‌نامند.
واژه خشک بیانگر ویژگی بیابانی بخش مرکزی این قاره است و سرخ برگرفته از رنگ عمدتا سرخ خاک و صخره‌های این بیابان‌هاست. در حقیقت، پیام رنگی‌ای که از این قاره به دوربین‌های ماهواره در حال گردش در مدار زمین می‌رسد، همانند سطح سیاره مریخ، سرخ‌فام است. لقب دیگر استرالیا «قاره سرخ» است. استرالیایی‌ها نیز در گفتگوهای خود به «مرکز سرخ» کشورشان اشاره می‌کنند. اگر منطقه نیمه‌خشک وسیعی که بیابان‌های استرالیا را احاطه کرده به قلب سرخ و خشک افزوده می‌شد، در آن صورت گستره سرزمین‌های خشک، ابعاد بس عظیمی می‌یافت.
مناطق دورافتاده و بوته‌زارها
استرالیایی‌ها واژه دورافتاده (Outback) را برای اشاره به بخش خشک مرکزی این قاره به کار می‌برند. ممکن است اصطلاح بوته‌زار (bush) نیز شنیده شود، اما این واژه اساسا به معنی هر منطقه غیرشهری از جمله مناطق دورافتاده است. در استرالیا، بوته‌زار برای اشاره به بخش کشاورزی زمین به کار می‌رود.
در روزگاران گذشته عبور از مناطق دورافتاده بیابانی به اندازه عبور از صحرای آفریقا مشکل بود. شترهایی را به تقلید از کاروان‌های صحرای آفریقا به استرالیا وارد کردند. حتی امروزه سفر به بخش عمده‌ای از قلب خشک بسیار مشکل است، و مؤثرترین روش حمل و نقل استفاده از هواپیماهای کوچک با تعداد زیادی باند موقت خاکی است.
آب
همیشه بزرگ‌ترین مشکل در بیابان‌ها فقدان آب است. این مشکل در استرالیا به طرق مختلفی آسان شده است. نخست این‌که، تنها شبکه رودخانه‌ای این قاره ــ مورای ـ دارلینگ ــ به صورت «جریانی عجیب» در بیش‌تر قسمت‌های منطقه دورافتاده نیمه‌خشک در جنوب شرقی روان است و سپس در مسیر خود به سوی دریا، در میان مناطق خشک جریان می‌یابد. منبع این جریان عجیب مناطق باران‌خیز است.
منبع مهم دیگر آب در مناطق دورافتاده استرالیا چاه آرتزین (۷) و چاه‌های دیگر است. آب اغلب در اعماق نسبتا کم‌آبِ تحت فشار به دام می‌افتد. هنگامی که چاهی در حوضه آرتزین بزرگ حفر می‌شود آب تا سطح زمین بالا می‌آید، اما حوضه‌های آب کم‌عمقِ زیرسطحی، آرتزین نیستند و باید با پمپ یا تلمبه زدن به سطح زمین آورده شوند. ژنراتورهای بادی سبک آمریکایی در بسیاری از دامپروری‌ها، کار تلمبه‌زنی را انجام می‌دهند.
04
استرالیا از نظر آب و هوا، بین بخش وسیع و خشک مرکزی و حاشیه مرطوبی به نام «هلال سبز» واقع شده که خود هلال سبز شامل چندین نوع آب و هواست.
05
این نقشه نشان‌دهنده رودخانه‌ها و حوضه‌های آب زیرزمینی اصلی استرالیاست. شبکه عجیب رودخانه‌ای مورای ـ دارلینگ و چاه‌هایی که در حوضه آرتزین بزرگ حفر شده، آب مورد نیاز بخش‌هایی از مناطق خشک دورافتاده استرالیا را تأمین می‌کنند.
بیلبانگ (۸) ها نیز، گاه و بیگاه، منبع دیگر آب هستند. این دره‌های کوچک هموار به تعداد زیادی در مناطق دورافتاده پدید می‌آیند. آنها به دلیل هموار بودن، هنگام بارش باران، به‌سرعت پر از آب می‌شوند. حتی پس از تبخیر آب، رویش طبیعی علف‌ها ادامه دارد. مقداری آب هم در زیر بسترهای شنی باقی می‌ماند که با کندن گودال قابل برداشت است.
در نقطه‌ای از کوه‌های جنوب شرقی استرالیا، تونلی از میان یک تپه حفر شد تا آب از دامنه پربارش‌تر شرقی به سرچشمه شبکه مورای ـ دارلینگ که به غرب جریان دارد منحرف شود. این کار امکان اجرای پروژه‌های بزرگ آبیاری را در بخش مرکزی فراهم کرد.
استرالیایی‌ها با این روش‌ها تا حدودی بر مشکل کمبود آب چیره شده، آب لازم را برای آبیاری محصولات کشاورزی و حوضچه‌های دامپروری تأمین کرده‌اند. اما کمبود آب همچنان معضلی جدی است.
آتش
مشکل عمده دیگرِ نواحی خشک مرکزی استرالیا «آتش‌سوزی بوته‌زار» است. در واقع آتش از اجزاء طبیعی این زیستگاه است، آتش‌سوزی مکرر که اغلب بر اثر صاعقه ایجاد می‌شود، به‌سرعت از بیابان‌ها و مناطق نیمه‌خشک عبور می‌کند.
بومیان اولیه نیز از آتش برای کاهش بوته‌زارها و شکار آسان‌تر حیوانات استفاده می‌کردند. اما هنگامی که اروپاییان همراه گله‌های گاو و گوسفند به ناحیه خشک مرکزی آمدند، تلاش برای ممانعت از آتش‌سوزی بوته‌زارها شروع شد.
این کار مشکلی ایجاد کرد و آن این‌که، گیاهان انبوه‌تر شدند. سرانجام وقتی که بوته‌زار آتش می‌گرفت، منجر به آتشی عظیم و بسیار ویرانگر می‌شد. استرالیایی‌ها، در دهه‌های اخیر، استفاده از آتش‌سوزی‌های کوچک کنترل‌شده را شروع کرده‌اند. این روش بوته‌زارها را حذف و رشد علوفه را تقویت می‌کند، اما حیوانات اهلی را نابود نمی‌کند. با این همه، هر از چند گاهی آتش‌سوزی‌هایی بزرگ روی می‌دهد.
هلال سبز
قلب خشک در جنوب، شمال، و شرق با منطقه‌ای احاطه شده که باران کافی در آن وجود دارد. این «هلال سبز» شامل چند نوع آب و هواست. بیش‌تر نواحی ساحل شرقی آن، منطقه‌ای گرم با زمستان‌های معتدل، تابستان‌های داغ، و بارندگی در تمام فصول است، اما آب و هوای مرطوب نیمه‌استوایی در آن بارزتر است.
ناحیه آب و هوایی معتدلِ مرطوب در جنوب این هلال، در عرض‌های جغرافیایی میانی، قرار دارد. تابستان‌ها نسبتا خنک و زمستان‌ها معتدل است. مهاجران بریتانیایی در این‌جا، و فقط در این نقطه، آب و هوای مرطوبی را یافتند که شبیه آب و هوای انگلستان بود. اغلب می‌گویند ایالت جزیره‌ای تاسمانی آب و هوای انگلیسی دارد.
06
می‌گویند ایالت جزیره‌ای تاسمانی در منطقه معتدلِ مرطوب هلال سبز استرالیا آب و هوایی مانند انگلستان دارد. این عکس در نزدیکی شِفیلد در تاسمانی گرفته شده است.
سواحل جنوبی و جنوب شرقی نیز آب و هوای معتدلِ میانی دارند. اگرچه این نقاط غالبا مرطوبند، در فصل تابستان سه ماه دچار خشکی می‌شوند. این سواحل از نظر آب و هوایی به ایتالیا، یونان، یا جنوب کالیفرنیا شبیهند. گاهی اوقات خشکی فصلی در تمام سال ادامه می‌یابد و پیامدهای شدیدی به دنبال دارد.
