معرفی کتاب: امارات متحد عربی

نویسنده : دبرا اِی. میلر
مترجم : سمانه آزادی

مقدمه: کوچک و ثروتمند

امارات متحد عربی کشوری کوچک است که در جنوب خلیج فارس در همسایگی عربستان سعودی واقع شده است. امارات کشوری جوان است که در سال ۱۹۷۱ شکل گرفت. امارات متحد عربی با وجود کوچکی و جوانی‌اش، یکی از مهم‌ترین صادرکننده‌های نفت در منطقه است. این کشور همچنین یکی از قوی‌ترین حامیان آمریکا در جهان عرب است.

سطح رفاه ــ حتی در منطقه‌ای که نفت باعث ثروتمند شدن بسیاری از کشورها شده است ــ در امارات قابل توجه است، حتی قابل توجه‌تر از کشورهایی که صنعت نفت آن‌ها چند دهه قبل توسعه یافته بود. در حال حاضر، امارات یکی از ثروتمندترین کشورهای دنیا و بعد از قطر، ثروتمندترین کشور در بین کشورهای تولیدکننده نفت در خاورمیانه است. درآمد سرانه در امارات (کل درآمد کشور تقسیم بر جمعیت)، مثل کشورهای توسعه‌یافته آمریکا، بریتانیای کبیر و آلمان، نزدیک به بیست هزار دلار در سال است.

امارات برخلاف بسیاری پیشداوری‌ها و نزاع‌ها بین هفت امیرنشین تشکیل‌دهنده‌اش، وحدتش را با نوعی نظام دولتی فدرال حفظ کرده است و برخلاف دیگر کشورهای خاورمیانه، آشوب‌های اجتماعی مهم، ارعابگری‌های سیاسی و جنایت‌های شدید را تجربه نکرده است. بسیاری از افراد این ثبات را به مهارت رهبری رئیس امارات، شیخ زائد بن سلطان آل نهیان، نسبت داده‌اند.

از نظر محققان، این‌که امارات تغییرات مهیجی را که در نتیجه ثروت ناگهانی پدید آمده، پذیرفته است ــ بدون این‌که هویت عربی‌اش را از دست دهد ــ شگفت‌انگیز است. هرچند مجموعه‌ای از خانه‌های مستقل به‌سرعت جای خود را به آپارتمان‌های مجهز به سیستم تهویه داده‌اند و ماشین‌های راحت جای شتر را گرفته‌اند، ساکنان امارات باز هم بسیاری از سنت‌ها و مذهب خود را حفظ کرده‌اند. بیش‌تر اماراتی‌ها، در اقامه نماز و پیروی از احکام اسلام، پارسا هستند، عفت را در پوشش رعایت می‌کنند و مهم‌تر از همه، به خانواده ــ که یکی از محکم‌ترین ارزش‌های اعراب است ــ پایبندند.

یکی دیگر از مؤلفه‌های موفقیت امارات این است که همه این‌ها را بدون محدود کردن روابط کشورش با جهان خارج تجربه کرده است؛ به جای آن، خود در مقابل سایر فرهنگ‌ها و مذاهب مقاومت کرده و کارگران و تاجرانی از سراسر دنیا استخدام کرده است تا به پیشرفت اقتصادی‌اش کمک کنند. به همین دلیل، امارات به عنوان یکی از بین‌المللی‌ترین کشورها و مقصد گردشگری و تجارت مطلوب در دنیا شهرت یافته است. شرکت‌های چندملیتی، مانند مایکروسافت (۱) و فداِکس، (۲) مراکز منطقه‌ای در این کشور دارند. علاوه بر این، امارات مأمن هتل‌ها و پاتوق‌های درجه یک و همچنین مانند بهشتی برای خریداران است، چون طلا و دیگر لوازم تجملی به‌سهولت در آن‌جا یافت می‌شود.

امارات از این نظر بی‌مانند است که درهایش را به سوی آمریکا و دیگر کشورهای غربی مثل بریتانیا و فرانسه گشوده است و همچنین رابطه دوستانه‌اش را با کشورهای همسایه‌اش ــ که با غرب مناسبات خوبی ندارند ــ حفظ کرده است. به همین دلیل، امارات بین سایر کشورهای جنوب خلیج فارس پیشقدم شده است و کمک می‌کند تا سازمانی چندملیتی ایجاد شود که در خدمت رسیدن به توسعه اقتصادی و دفاعی باشد.

1

بررسی وحدت قبیله‌ای نشان داده است که امارات، با در نظر گرفتن معیارهای مختلف، به موفقیتی بسیار بزرگ دست یافته است. به‌رغم شکست‌ها و کشمکش‌هایی که در امارات وجود داشته است، عمر کوتاه امارات سرمشق درخشانی برای دیگران در رهبری و همکاری از بسیاری جهات بوده است. بنابراین چون امارات، در گذشته، سرمشق بوده است، انتظار می‌رود آینده روشنی هم پیش رو داشته باشد.

2

تصویر فوق، افق شهر ساحلی دبی در امارات متحد عربی است. این کشور یکی از باثبات‌ترین کشورها از نظر سیاسی است.

۱. ثروت‌های پنهان

امارات شبه‌جزیره‌ای کوچک و هلالی‌شکل است که در امتداد جنوب شرقی خلیج فارس قرار دارد. امارات با خلیج فارس ۶۸۸ کیلومتر و از شرق با دریای عمان ۹۰ کیلومتر مرز ساحلی دارد. همچنین با کشورهای قطر (از شمال غرب)، عربستان (از جنوب غرب) و عمان (از شرق) مرز خاکی دارد. با وجود این، کل مساحت امارات حدود ۶۰۰, ۸۳ کیلومتر مربع است. منطقه وسیعی از امارات را بیابان‌های خشک تشکیل می‌دهد که منابع طبیعی ناچیزی در آن‌ها وجود دارد. ثروت اصلی کشور زیر شن‌های بیابان و در اعماق دریا نهفته است.

از کوه تا بیابان

امارات از هفت امارت یا امیرنشین دبی، ابوظبی، شارجه، رأس‌الخیمه، فُجیره، ام‌القیوین و عجمان تشکیل شده است که مساحت و ویژگی‌های جغرافیایی متفاوتی دارند.

ابوظبی بزرگ‌ترین امیرنشین امارات ۸۷ درصد یا به عبارت دیگر حدود ۷۰۰, ۷۲ کیلومتر مربع از کل مساحت امارات را در بر می‌گیرد و با خلیج فارس و از غرب با بخشی از عربستان سعودی هم‌مرز است. بیش‌تر مساحت ابوظبی را بیابان تشکیل می‌دهد، این بیابان‌ها پوشیده از خطوط هرچه به ساحل نزدیک‌تر شویم؛ با زمین‌های پستی مواجه می‌شویم که با تالاب‌ها و خورهای فراوان تکه‌تکه می‌شود. غلظت نمک در آب این تالاب‌ها و خورها متفاوت است، برخی از آن‌ها کم‌نمک است و برخی دیگر به اندازه آب دریا شور است. اکثر زمین‌های این مناطق ساحلی از سطوح نمکی ــ که سبخاس نامیده می‌شود ــ پوشیده شده است که در نتیجه تبخیر پدید آمده است. به سبب وجود این سطوح نمکی ضخیم، هیچ گیاهی در این مناطق رشد نمی‌کند. سبخاس بر اثر تابش شدید آفتاب و تبخیر آب به وجود می‌آید؛ این غشای نمکی گاهی آن‌قدر محکم می‌شود که وسیله نقلیه می‌تواند از روی آن عبور کند. با وجود این، فواصل زمانی معینی، مَدهای بلند دریا یا باران سبخاس‌ها را به مرداب‌های غیرقابل عبوری تبدیل می‌کند.

3

شنی نرمی به طول سه یا نه مایل است که از ساحل شروع می‌شود و تا مرز عربستان ادامه می‌یابد. بادهای شدیدی که از شمال غرب می‌وزد شن‌ها را روی هم جمع می‌کند و تپه‌های شنی را به ارتفاع حدود سی متر به وجود می‌آورد. تقریبا هیچ موجودی قادر به زندگی در میان این تپه‌های شنی نیست. با وجود این، منطقه بیابانی ابوظبی دو مرغزار مهم نیز دارد که آب کافی برای زندگی در آن‌جا از طریق چاه تأمین می‌شود. مرغزار لیوا در جنوب و نزدیک به عربستان و مرغزار بوریمی در امتداد مرز امارات با عمان واقع شده است. در این مرغزارها آب کافی برای آبیاری نخلستان‌ها و مزارع کوچک وجود دارد.

به دلیل نبود بخشندگی زمین، اکثر مردم ابوظبی در دوازده جزیره‌ای زندگی می‌کنند که نزدیک ساحل قرار دارد. در واقع مرکز این امیرنشین و بیش‌ترین جمعیت آن در جزیره ابوظبی واقع شده است. این جزیره مثلثی‌شکل از مناطق شمال شرقی فاصله زیادی دارد. دیگر جزیره پرجمعیت امارات دلماست که در حدود نوزده مایل دورتر از ساحل غربی ابوظبی و نزدیک قطر واقع شده است. دیگر جزیره‌ها مثل دَاس، المُبَرّز، ارزنه و زرکوه جمعیت اندکی دارند و تنها مراکزی برای سهولت بخشیدن به ذخیره و صادرات نفت و گاز هستند. جزیره دیگر صیر بنی یاس است که عمق آب‌هایش برای عبور نفت‌کش‌ها مناسب است. این جزیره کم‌جمعیت از دهه هفتاد به مثابه منبعی طبیعی و زیستگاه حیوانات وحشی در نظر گرفته شده است.

دبی دومین امیرنشین بزرگ امارات در امتداد ساحل خلیج فارس و دقیقا در شمال شرقی ابوظبی قرار دارد و مثل ابوظبی مهم‌ترین مشخصه جغرافیایی آن، بیابان است. با وجود این، ساحل دبی مشخصه‌های فراوانی دارد که عبارت است از سواحل شنی و تنها بندرگاه طبیعی امارات که برای کشتیرانی و تجارت مناسب است. این بندرگاه از یک شاخابه عریض به وجود آمده است که خور دبی نامیده می‌شود، این شاخابه دو شهر بندرگاهی دبی و دیره را از هم جدا می‌کند. چون به کثرت در این منطقه آبرفت تشکیل می‌شود، بندرگاه مرتبا لایروبی می‌شود تا برای تجارت باز نگه داشته شود. دبی همچنین برای افزایش فعالیت‌های تجاری دریایی‌اش بندرگاه‌های دیگری نیز ساخته است.

شارجه، سومین امیرنشین بزرگ امارات، با شرق دبی هم‌مرز است و جغرافیایی شبیه به دبی دارد. با وجود این، خط ساحلی‌اش با خلیج فارس از دبی کم‌تر است و موقعیت‌های مناسب کم‌تری برای بندرگاه دارد. شارجه تا کنار شبه‌جزیره باریک مسندام امتداد می‌یابد، بنابراین با خلیج عمان نیز کمی مرز ساحلی دارد. خور فکان، مهم‌ترین بندرگاه منطقه شرقی، در این مکان واقع شده است.

در شمال شرقی شارجه و در قسمتی از شبه‌جزیره مسندام که به سمت خلیج فارس است؛ کوچک‌ترین امیرنشین‌های امارات یعنی عجمان و ام‌القیوین قرار دارند. عجمان از ام‌القیوین کوچک‌تر است و فقط حدود سه درصد (۲۵۰۰ کیلومتر مربع) از کل مساحت امارات را شامل می‌شود و جمعیتی کم‌تر از صد هزار نفر دارد. مرکز و تنها شهر آن یعنی عجمان در ساحل خلیج فارس و در کنار یک نهر کوچک واقع شده است. این امیرنشین علاوه بر بندرگاه ــ که عجمان نیز نامیده می‌شود ــ در جنوب شرقی، منطقه کشاورزی دور از ساحلی دارد که مسفوت نامیده می‌شود، در منطقه مسفوت برای آبیاری از انباشته کردن آب استفاده می‌کنند. عجمان منابع نفتی مهمی ندارد، اما برخی گیاهان صنعتی در آن می‌روید که کالاهای مختلفی از قبیل مواد غذایی، تنباکو، کالاهای چرمی و محصولات کاغذی از آن‌ها تولید می‌شود. ام‌القیوین کوچک‌ترین و کم‌جمعیت‌ترین امیرنشین امارات است که فقط حدود چهل هزار نفر جمعیت دارد. ام‌القیوین هم، مانند عجمان، منابع نفتی ندارد؛ همچنین زمین خاکی بسیار کم و مرز ساحلی کمی با خلیج فارس دارد و عمدتا از راه کشاورزی و تجارت کسب درآمد می‌کند.

4

دو شهر بندرگاهی دبی (در تصویر) و دیره تنها بندرگاه طبیعی امارات را در خلیج فارس دارند که برای کشتیرانی مناسب است.

دو امیرنشین دیگر امارات، فجیره و رأس‌الخیمه، در بخش شمال شرقی شبه‌جزیره قرار دارند. کوه‌های حجر این امیرنشین‌ها را به دو بخش تقسیم می‌کند. این کوه‌های ناهموار ۲۱۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و قله‌های بلند و صخره‌ای آن‌ها چشم‌اندازهای شگفت‌انگیزی را نسبت به مناظر یکنواخت بیابانی ایجاد کرده است. در این منطقه آب باران به‌سرعت در دره‌های عمیق (وادی‌ها) انباشته می‌شود. به دلیل همین انباشته شدن آب است که این منطقه در بیش‌تر فصول سال سرسبز است. در دسترس بودن آب در این منطقه به تولید انواع مختلف سبزی و میوه کمک می‌کند. آبی که از کوه‌های حجر جاری می‌شود، به دلیل نداشتن دسترسی به اقیانوس مستقیما به دریای عمان در شمال فجیره می‌ریزد. برخی از زیباترین سواحل شنی امارات در بخش جنوبی مرز ساحلی فجیره با دریای عمان قرار دارد و همین موضوع باعث شده است تا امارات اخیرا به توسعه امکانات رفاهی ـ گردشگری در این منطقه بپردازد.